Melih Gökçek’e bilimsel yanıt

Tartışmadan tartışma çıktı
AZİZ Kocaoğlu ile Melih Gökçek arasındaki “arsenikli su” gerilimi, bir başka tartışma doğurdu. İzmir’in, kanser vakalarındaki artışta Türkiye birincisi olduğunu söyleyerek, bunun uzun yıllar arsenikli su içilmesinden kaynaklanmış olabileceğini öne süren Gökçek’e, bilim adamları ve Sağlık Bakanlığı’nın uzmanları yanıt verdi:

İstatistik yanıltıcı, çünkü...
SAĞLIK Bakanlığı Kanser Savaş Daire Başkanı Prof. Dr. Murat Tuncer: Türkiye’de İzmir’in de aralarında bulunduğu sadece 8 il, kanser veri merkezi olarak kabul ediliyor. Rakamlar buna göre ortaya çıkıyor. En büyük kent İstanbul  ise “nüfusu değişken olduğu” için dahil edilmiyor. İzmir’in, kanser vakalarında ilk sırada olduğunu söylemek doğru olmaz.

Keşke, sigarayı söyleseydi
EGE Üniversitesi Tıp Fakültesi Onkoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Erdem Göker: İzmir’deki İzleme Merkezi, Türkiye’deki tek istatistik toplanan merkezdir. Hiçbir bölgede de bu kadar düzgün veri alınmıyor, tarama yapılmıyor. Sigara içenlerin kansere yakalanma riski çok fazla. Keşke Sayın Melih Gökçek, arsenik yerine sigara ile ilgili demeç verseydi.

Arseniğe bağlamak olmaz
EGE Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Osman Karababa: İzmir’deki vakalarda, erkeklerde akciğer kanseri, kadınlarda meme kanseri yüksek çıkıyor.
Sorun arsenikse sadece akciğerde değil, vücuttaki bütün sistemlerde de kansere neden olabilir. ‘Şu organda daha fazla arsenik tutumu olur’ diye bir şey yok. Arsenik, organ seçmez.

VALİ: GEREKİRSE İNCELETİRİZ
İzmir Valisi Cahit Kıraç, Gökçek’in iddialarıyla ilgili bir çalışmalarının olmadığını belirtti. Kıraç, gerekirse araştırıp, inceleyip kamuoyuna açıklayacaklarını söyledi.

İşte, kanser gerçeği

“İzmir, yaşlı nüfusa sahip. Hiçbir yerde olmayan şekilde en düzgün veri kaydı tutulan kent. Bu nedenle rakamlar yüksek görünüyor. ‘İzmir Türkiye’de kanser birincisi’ demek yanlış. Bu durumu arsenikle bağdaştırmak da doğru olmaz.”
İz­mir Bü­yük­şe­hir Be­le­di­ye Baş­ka­nı Aziz Ko­ca­oğ­lu’yla An­ka­ra Bü­yük­şe­hir Be­le­di­ye Baş­ka­nı Me­lih Gök­çek ara­sın­da­ki “ar­se­nik­li su” tar­tış­ma­sın­dan ye­ni po­le­mik çık­tı. İz­mir’in kan­ser va­ka­la­rın­da­ki ar­tış­ta Tür­ki­ye bi­rin­ci­si ol­du­ğu­nu söy­le­ye­rek, bu­nun uzun yıl­lar ar­se­nik­li su içil­me­sin­den kay­nak­lan­mış ola­bi­le­ce­ği­ni öne sü­ren Gök­çek’e bi­lim adam­la­rı ve uz­man­lar ya­nıt ver­di:
Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı Kan­ser Sa­vaş Dai­re Baş­ka­nı Prof. Dr. Mu­rat Tun­cer, kan­ser­den ölüm ve kan­se­re ya­ka­lan­ma va­ka­la­rın­da İz­mir’in ilk sı­ra­da ol­du­ğu­nu söy­le­me­nin bi­lim­sel açı­dan doğ­ru ol­ma­dı­ğı­nı ifa­de et­ti. Tun­cer, Tür­ki­ye’de ara­la­rın­da İz­mir’in de bu­lun­du­ğu sa­de­ce 8 ilin kan­ser ve­ri mer­ke­zi ola­rak alın­dı­ğı­nı be­lirt­ti. Tun­cer, Tür­ki­ye’nin en bü­yük ken­ti İs­tan­bul’un ise “nü­fu­su yo­ğun ve de­ğiş­ken ol­du­ğu” için is­ta­tis­tik­le­re da­hil edil­me­di­ği­ni vur­gu­la­dı. Tun­cer, ve­ri­le­rin en ti­tiz şe­kil­de İz­mir’de tu­tul­du­ğu­na işa­ret et­ti. Ay­rı­ca “emek­li şeh­ri” kim­li­ği­ne sa­hip İz­mir’in nü­fu­su­nun da Tür­ki­ye or­ta­la­ma­la­rı­nın üze­rin­de yaş­lı ol­du­ğu­na dik­kat çek­ti. Tun­cer, “Bu ne­den­le ‘İz­mir kan­ser va­ka­la­rın­da bi­rin­ci­dir’, de­mek doğ­ru de­ğil­dir” de­di ve şöy­le ko­nuş­tu: 

Ra­kam­lar 5 yıl ge­ri­den ge­li­yor
“Ay­rı­ca bi­zim eli­miz­de­ki ve­ri­ler 2003’e ka­dar. Bu, tüm dün­ya­da böy­le. Çün­kü, Muş’ta teş­hi­si ko­nan bir has­ta te­da­vi­si­ni ora­da ol­ma­ya­bi­li­yor. An­ka­ra, İz­mir gi­bi üni­ver­si­te­si olan has­ta­ne­le­re gi­di­yor. Hat­ta ço­ğu za­man bir­kaç has­ta­ne­ye ka­yıt olu­yor. Bun­la­rın önü­ne geç­mek için sis­tem 34 yıl ge­ri­den ge­li­yor. Tek­rar­lar göz­den ge­çi­ri­li­yor. İka­met­gah­lar esas alı­nı­yor. Bir de araş­tır­ma­lar ya­pıl­dık­tan son­ra ka­li­te kon­trol­ler­den ge­çi­yor. Tüm bun­lar eli­miz­de­ki ve­ri­le­rin ge­ri­den gel­me­si­ne ne­den olu­yor.
An­cak, eli­miz­de­ki is­ta­tis­tik­le­re gö­re İz­mir’de ba­zı kan­ser tür­le­ri­nin oran­la­rı­nın yük­sek ol­du­ğu gö­rül­müş­tür. Bu kan­ser tür­le­rin­den bi­ri er­kek­ler­de ak­ci­ğer kan­se­ri, ka­dın­lar­da da me­me kan­se­ri. Bu­nun­la il­gi­li Dün­ya Sağ­lık Ör­gü­tü’ne bağ­lı IARC ile (In­ter­na­ti­onal Agency For Re­se­arch On Can­cer) or­tak araş­tır­ma ya­pı­yo­ruz. Bu araş­tır­ma ta­mam­lan­dı­ğın­da ne­den ba­zı kan­ser tür­le­ri­nin di­ğer şe­hir­le­re gö­re İz­mir’de sık­lı­ğı­nın yük­sek ol­du­ğu ko­nu­sun­da de­ğer­len­dir­me ya­pı­la­bi­lir.” Ege Üni­ver­si­te­si Tıp Fa­kül­te­si On­ko­lo­ji Bi­lim Da­lı Baş­ka­nı, Türk Ak­ci­ğer Kan­ser Der­ne­ği Yö­ne­tim Ku­ru­lu Üye­si Prof. Dr. Er­dem Gö­ker de şöy­le de­di:

Kan­se­rin ne­de­ni ar­se­nik mi?
“İz­mir Sağ­lık Mü­dür­lü­ğü’nde­ki Kan­ser İz­le­me Mer­ke­zi, Tür­ki­ye’de­ki tek is­ta­tis­tik top­la­nan mer­kez­dir. Kan­ser­le il­gi­li is­ta­tis­tik, baş­ka hiç­bir böl­ge­de İz­mir’de­ki gi­bi düz­gün ya­pıl­mı­yor. İz­mir’de dü­zen­li ve­ri alın­dı­ğı için kan­ser art­mış gi­bi gö­rü­nü­yor. Bir di­ğer et­ken de ta­nı ve te­da­vi hiz­met­le­ri­nin art­ma­sı. İz­mir’de ta­ra­ma prog­ram­la­rı­mız çok iyi iş­li­yor. Has­ta­lar­da kan­ser ko­nu­sun­da far­kın­da­lık ya­ra­tıl­mış ol­ma­sı da ar­tı­şın ne­den­le­ri ara­sın­da. İz­mir’de kan­ser çok er­ken ev­re­ler­de ya­ka­la­nı­yor. Ar­tık in­san­lar kon­trol yap­tı­rı­yor, kan­ser çı­kar­sa te­da­vi­si­ni yap­tı­rı­yor. Ay­rı­ca si­ga­ra, şiş­man­lık, ha­va kir­li­li­ği, ha­re­ket­siz­lik de ar­tış ne­den­le­ri ara­sın­da. Ak­ci­ğer kan­se­ri­nin er­kek­ler­de ka­dın­lar­dan da­ha faz­la gö­rül­me­si­nin en bü­yük ne­de­ni da­ha faz­la si­ga­ra tü­ket­me­le­ri. Si­ga­ra içen­le­rin kan­se­re ya­ka­lan­ma oran­la­rı iç­me­yen­le­re gö­re 10 kat da­ha faz­la. Kal­dı ki si­ga­ra­nın yol aç­tı­ğı ak­ci­ğer kan­se­ri ris­ki, ar­se­ni­ğin aça­ca­ğın­dan çok faz­la. Ya­ni ar­se­nik ve kan­ser ara­sın­da di­rekt ola­rak bağ­lan­tı kur­mak çok sağ­lık­lı de­ğil. Kal­dı ki İz­mir’de­ki gi­bi dü­şük oran­lar­da­ki ar­se­nik­li su­yun bir­kaç yıl için­de kan­ser yap­tı­ğı­nı söy­le­me­yiz. Sa­yın Me­lih Gök­çek ar­se­nik ye­ri­ne si­ga­ray­la il­gi­li de­meç ver­se hal­kı da­ha faz­la dü­şü­ne­cek. Kro­nik ar­se­nik ze­hir­len­me­si­nin so­nuç ola­rak kan­ser yap­ma ola­sı­lı­ğı di­ğer yan et­ki­le­ri­ne bak­tı­ğı­mız­da (kan­sız­lık, kalp yet­mez­li­ği, böb­rek yet­mez­li­ği) kan­ser en son­da ge­le­ni. Ar­se­ni­ğe ma­ruz ka­lıp doğ­ru­dan doğ­ru­ya in­san­la­rın kan­ser ola­ca­ğı­nı gös­te­ren bi­lim­sel bir ve­ri eli­miz­de yok.” 

Sa­de­ce ak­ci­ğe­ri seç­mez
Ege Üni­ver­si­te­si Tıp Fa­kül­te­si Halk Sağ­lı­ğı Ana­bi­lim Da­lı Öğ­re­tim Üye­si Prof. Dr. Ali Os­man Ka­ra­ba­ba da İz­mir’de­ki er­kek­ler­de ak­ci­ğer kan­se­ri­nin yük­sek çık­ma­sı­nın ar­se­nik­le bağ­daş­tı­rı­la­ma­ya­ca­ğı­nı sa­vun­du. Ka­ra­ba­ba, “Ar­se­nik sa­de­ce ak­ci­ğer­de de­ğil, vü­cut­ta­ki bü­tün sis­tem­ler­de de kan­se­re ne­den ola­bi­lir. Şu or­gan­da da­ha faz­la ar­se­nik tu­tu­mu olur, di­ye bir­şey yok. Ar­se­ni­ğin ak­ci­ğer, mi­de gi­bi özel bir or­gan se­çi­ci­li­ği yok. Her or­gan­da kan­se­re yol aça­bi­lir” dedi.

İzmir’in nüfusu yaşlı
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2007 adrese dayalı nüfus verilerine göre İzmir’de yaşlı nüfus oranın yüzde 7... Bu rakam da Türkiye ortalamasının üstünde. İzmir, 81 il arasında 18’inci sırada bulunuyor. Bu iller  arasında İstanbul, Ankara, Adana gibi  büyük şehirler bulunmuyor.

Vali Kıraç: Gerekirse inceletiriz
İl Sağlık Müdürlüğü, Melih Gökçek’in, “İzmir, kanser artış oranında Türkiye’deki iller arasında ilk sırada” iddiasıyla ilgili açıklama yapmadı. Bu konuda valiliğin bilgi verebileceği kaydedildi. İzmir Valisi Cahit Kıraç da Gökçek’in iddialarıyla ilgili bir çalışmalarının olmadığını, gerekirse araştırıp, inceleyip kamuoyuna açıklayacaklarını söyledi.