AB’den şirketlere çevre ve çocuk işçiliği uyarısı

MİTHAT YURDAKUL Ankara - Düzenleme hem AB merkezli, hem de AB dışındaki şirketler için bağlayıcı olacak. Küresel ısınmanın 1.5 puanla sınırlı tutulması için dönüşüm planı da hazırlaması gereken şirketler, kurallara uymamaları halinde ifşa etme, mallarının piyasadan çekilmesi, para cezası ve AB’deki kamu ihalelerinden men edilme gibi yaptırımlarla karşılaşacak.

Ticaret Bakanlığı’ndan ihracatçı temsilcilerine gönderilen yazıya göre, Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı, “kurumsal sürdürülebilirlik konusunda gerekli özeni gösterme yükümlülüğü”ne (corporate sustainability due diligence) ilişkin direktif taslağı, Avrupa Parlamentosu pozisyonu olarak 1 Haziran’da onaylandı.

1.5 derece şartı

Direktif kapsamında, AB ülkelerinde faaliyet gösterecek şirketler; çocuk işçiliği, kölelik, emek sömürüsü, kirlilik, çevresel bozulma ve biyolojik çeşitlilik kaybı gibi insan hakları ve çevre üzerinde olumsuz etkileri bulunan uygulamaları tespit edecek. Bünyelerindeki olası aykırılıkları belirleyecek olan şirketler, bu faaliyetleri sona erdirmek veya hafifletmek için harekete geçecek ya da başlamadan önleyecek. Şirketler, zincirlerinde bulunan farklı işletmelerin faaliyetleri için de çevre ve insan haklarına olumsuz etkilerin giderilmesi noktasında sorumlu tutulacak. Kapsamdaki şirketlerin, Paris Anlaşması uyarınca küresel ısınmanın 1.5 derece ile sınırlanması için ekonomik faaliyetlerine ilişkin plan hazırlaması da istenecek.

Tedarikçi de etkilenecek

Düzenlemeler sadece ürün tedarikçileri için değil, satış, dağıtım, nakliye, depolama, atık yönetimi ve diğer alanları da kapsamak üzere tüm tedarik zinciri için bağlayıcı olacak. Küçük ve orta ölçekli şirketler (KOBİ) doğrudan direktif kapsamında değil ancak büyük şirketlerin tedarikçisi veya alt sağlayıcısı olan KOBİ’ler de mevzuat hükümlerinden etkilenecek.

AB dışı ülkelere yükümlülük

Yeni kuralların finansal hizmetler de dahil olmak üzere, 250’den fazla çalışanı ve dünya çapında 40 milyon euronun üzerinde cirosu olan AB merkezli şirketleri, 500’den fazla çalışanı ve dünya çapında 150 milyon euro’nun üzerinde ciroya sahip, ana merkezi AB olan şirketleri kapsaması öngörülüyor. Türkiye gibi AB üyesi olmayan ülkelerin şirketleri de yıllık cirolarının 150 milyon euro’nun üzerinde olması ve bu cirolarının en az 40 milyon euro’sunun AB ülkelerinden elde edilmesi halinde, yükümlülük altında kabul edilecek.

İfşa, para cezası, ihalelerden men

Düzenleme kapsamında, denetim mekanizması da oluşturulacak. Bu çerçevede, belirlenen kurallara uymayan şirketler, doğacak zararlardan sorumlu olacak ve ulusal denetim makamları tarafından yaptırıma tabi tutulabilecek. Yaptırımlar; direktife uymayan şirketleri ifşa etme, mallarının piyasadan çekilmesi ve dünya çapındaki net cirolarının en az yüzde 5’i kadar para cezası şeklinde uygulanabilecek. AB dışındaki ülkelere ait şirketler, belirlenen kurallara uymamaları halinde, AB ülkelerinde kamu ihalelerinden yasaklanacak. Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi ve Avrupa Parlamentosu arasında üçlü müzakereleri başlayacak olan taslağın 2024 yılında yasalaşması, mevzuatın yürürlüğe girmesinin ardından iki yıl içinde üye ülkeler tarafından ulusal mevzuata aktarılması planlanıyor.