TOBTİM, Patrikhaneyi aştı, Kremline takıldı

1990ların ilk yarısında Moskova Belediye Başkanı Yuri Mikhayloviç Lujkovun ağzından, "Türkiye toptan ticareti geliştirecek bir merkez yapsın" lafı çıkıyor.1996 yılında dönemin Başbakanı Tansu Çiller ve Lujkov arasında imzanan protokol ile TTM projesinin gerçekleşmesine karar veriliyor.Çiller, protokolde Rusların ihalesiz olarak müteahhitlik işini Entese vermesine karşı çıkıyor. Çiller, dönemin TİM Başkanı Okan Oğuz ve TOBB Başkanı Fuat Mirasa yeni ihale şartları hazırlamaları ve Moskovada yer seçimi için talimat veriyor.Miras, Moskova Belediyesinin gösterdiği yerleri küçük buluyor, arayışını sürdürüyor. Kasım 1997de yerel bir Rus yatırımcısının elindeki arsada karar kılınıyor. Rus tarafı 1998de arsanın tapusunu üzerine geçiriyor ve proje finansmanını sağlamak üzere Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Nisan 1998de TOBTİM A.Şyi kuruyor. Taraflar Haziran 1998de yatırım kontratı imzalıyor. Sıra inşaat ihalesine geliyor. 11 şirketin girdiği ihalede elemeyi Yasin Ekincinin şirketi Ekinciler kazanıyor. Ekinciler tam kazmayı vuracakken, Rusyada ekonomik kriz patlak veriyor. 1999da ekonomi rayına girmesine karşılık, bu kez de inşaatın 23 bin metrekareden, 35 bin metrekareye çıkartılması üzerine, imar değişikliği gündeme geliyor. İçinden din, iktidar, mafya, ekonomik kriz geçen çarpıcı bir TOBTİM Türk Ticaret Merkezi (TTM) macerası okuyacaksınız! Proje maliyeti 54 milyon dolara ulaşan ve Moskovanın en gözde yerinde inşaa edilen TTM Eylül 2004de törenle açılacak. Ne var ki bu işin tarihi 1993-1994 yıllarına kadar gidiyor. İmar izni yokken, Başbakan Bülent Ecevit 1999da, Moskovaya yaptığı ziyaret sırasında törenle sembolik olarak temeli atıyor. Yeni imar dosyası Mart 2000de imzalanıyor. Proje onayından sonra Haziran 2000de inşaat izni ve ruhsatı alınıyor, Temmuz 2000de inşaat başlıyor.Bu sırada Patrikhane, inşaatın durdurulmasını talep eden bir mektup gönderiyor. Çünkü arsanın hemen dibinde, tarihe Korkunç İvan olarak geçen Rus imparatorunun yaptırdığı 400 yıllık Ortodoks kilisesi bulunuyor. Eski projede arka çıkmaz sokağa bakan binanın ana girişi, yapılan imar ve proje değişikliğiyle, ana caddeye ve günde 54 bin yolcunun gidip-geldiği metroya yöneliyor.Proje ve imar değişikliği nihayet Ağustos 2001de Kremlin hükümeti tarafından kararname ile sonuca bağlanıyor.Eylül 2001de yeni proje ve imar durumu onaylanıyor. Moskova belediyesinin 4 bin metrekare arsa bağışı ile 38 bin 572 metrekareye çıkan inşaat alanında çalışmalar başlıyor.Aralık 2001de şirketin sermayesi artırılıyor ve TOBB Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Halim Mete başkanlığında, yeni bir TOBTİM yönetim kurulu oluşturuluyor.Bu süreçte yüzde 21i Ruslara, yüzde 79u Türklere ait olan TOBTİM A.Şde TOBBun hissesi yüzde 96.5a, TİMin hissesi ise yüzde 3.5a düşüyor. Mart 2002de tüm pürüzler gideriliyor ve Mayıs 2002de inşaat kontrat fiyatını yüzde 4 civarında ucuzlatan ek sözleşme imzalanıyor. Sonuç olarak, inşaat ancak Haziran 2002de başlayabiliyor.Kazmanın vurulmasıyla birlikte son 1.5 yılda inşaatı bitme noktasına gelen TOBTİMde sorunlar gibi hurafeler de bitmiyor...Arsaya komşu sınırın bir yanında Rus devletinin kalbi Kremline ait benzin istasyonu, öbür yanında bir Çeçen Prensinden kalma tarihi bina yer alıyor. Yine binanın yanındaki kilise gibi, Tatarların camisi de bölgeyi dokunulmazlar arasına alıyor. TOBTİM bunların restorasyonunu da sürdürüyor.TOBTİMi Rus kamuoyunda önemli kılan en büyük etken, kırmızı kubbeleri ile Moskova silüetini oluşturan Kremline yalnızca 600 - 700 metre uzaklıkta olması. Kamuoyunda, "TOBTİMden açılan tünel Kremline çıkıyor, Putin buradan kaçacak" senaryosu dolaşıyor!Patrikhane sorunu çözülüyor ama Kremlin benzin istasyonunun tasfiyesi için TOBTİMden 2 milyon dolar tazminat istiyor.TOBTİM Genel Müdürü Bülent Albayrak, imar durumunun değişmesi ile ana caddeye açılan arsadan geçiş isteyen Rus komşuyu da mahkemeye veriyor. Zira komşu, elinde silahlı adamlar ile inşaatı engelliyor. Korkunç İvanın kilisesi TOBTİMde; Desa, Goldaş, Paşabahçe, Polo, Arslanlı, Mithat, Öztiryakiler, Finansbank ve Ramstore gibi Türk firmalarının talip olduğu 34 dükkân ve 92 ofisin neredeyse tamamı pazarlandı. TOBTİMin içinde yer alacak 6 cep sineması ve restoranlar için görüşmeler sürüyor. TOBTİM yöneticisi Sabahattin Yavuz, proje hayata geçtiği zaman, yılda 8 milyar dolara ulaşan Türk - Rus dış ticaret hacmine, 1 milyar dolar ekleneceğini söylüyor. TOBB buradan yılda 8 milyon dolar kira geliri elde edecek. Dükkânların ise yıllık cirosunun toplam 100 - 150 milyon dolar olması bekleniyor. Ayrıca yüzde 50si Türklerden oluşacak bin kişilik yeni istihdam yaratılacak.Moskova ekonomisi büyüyor, Türkiye bu topraklara kök salıyor. Zor da olsaTürk firmaları kalıcı izler bırakıyor. Ticaret hacmi 1 milyar dolar