Özelleştirmeden hükümete 'Telekom gecikebilir' notu

ANKARA KULİSİ

Özelleştirmeden hükümete 'Telekom gecikebilir' notu
AHMET ERHAN ÇELİK

Petkim yönetiminden bir bürokratın, arkadaş yemeğinde anlattığı ilginç bir hikaye var. Kamu İhale Kurumu (KİK) yetkilileri üç ay kadar önce Petkim'e giderek ihale uygulamasını yerinde 'tetkik ediyor.' Petkim'in ihale teklifleri faks ya da teleksle kabul ettiğini gören KİK yetkilileri, 2003 başından itibaren yürürlüğe giren yasa hükümlerini hatırlatarak "Neden teminat istemiyorsunuz, süre opsiyonunu neden 8 saat olarak belirlediniz" benzeri sorular yöneltir. Petkim yöneticileri soruların mantığını kavramaya çalışırken, ihaleye yerinde teklif veren bir şirket mümessili KİK yetkililerine şöyle konuşur:
"Petkim benzeri işletmeler spot mal alımı yapar. Benim şimdi Akdeniz'de Malta açıklarında bekleyen mal yüklü bir gemim var. Şu elimde gördüğünüz telefonla kaptana 'Rotanız Lübnan ya da Mısır' dediğimde Petkim bendeki malı alamaz."
Şirket mümessilinin sözleri üzerine KİK yetkilileri şaşkın biçimde Petkim'den ayrılır. Bu hikayeyi Özelleştirme İdaresi Başkanı (ÖİB) Metin Kilci'nin 10 Mart Perşembe günü - hemen her gazetenin 'kısa kısalarında' yer bulan - bir açıklaması üzerine naklettik. Kilci, Türk Telekom özelleştirmesinde danışmanlık ihalesinin iptal edildiğini açıkladı. Bu açıklama önemlidir; çünkü ihale sonuçlansaydı ÖİB, Ocak 2003 tarihinden beri 'ilk defa' bir danışman seçmiş olacaktı. ÖİB, Tüpraş ya da Tekel özelleştirmelerinde daha önceden seçilen danışmanlarla ihaleleri gerçekleştirmişti.

Kanun özeleştirmeye karşı
Özelleştirme literatüründe danışmanlık faaliyeti uygulamanın belkemiği gibi tanımlanırken ÖİB yönetimi neden danışman seçemiyor? Yetkililerin verdiği bilgilere göre temel neden kamu ihale yasasındaki hükümlerin özelleştirme mantığı ile uyuşmaması. Örneğin danışmanlık ihalesine teklif vermeyi düşünen yabancı bir yatırım bankası sağlayacağı gelirden Kamu İhale Kurumu'na (KİK) ek ödeme yapmayı istemiyor. Başka bir örnek kamu hisselerinin özellikle halka arzlarında hayati önem taşıyan reklam faaliyetinden verilebilir.

Reklamcıya para yok
Reklam şirketi parça başı ya da süre temelli fiyatlandırmayla çalışmaz. Yaratıcılığın fiyatı ancak takdire bağlı olarak belirlenir. Bu nedenle ihale mevzuatındaki kriterler reklamcı seçimini de imkansız hale getiriyor. Halka arzlara aracılık eden banka ya da kuruluş gerçeklen hisse satışından yüzde 0.5, yüzde 1 benzeri oranlarda komisyon alır. İhale kanunu bu uygulamayı da engellediği için aracı kurum bulmak da zor.

Hükümete kötü haber
Özelleştirmenin 2004 profili, Türkiye'nin uluslararası piyasalardaki borçlanma kapasitesinden kamunun borçlanma gereğinin düşürülmesine kadar uzanan bir çok konuda nirengi (benchmark) özelliği gösteriyor. ÖİB'in önünde ciddi ihaleler var. Örneğin Telekom'un en az yüzde 51'i blok satışı için mayıs sonuna kadar ihaleye çıkarılacağı ve özelleştirme yılsonunda tamamlanacağı bizzat hükümet tarafından ilan edildi.
Ancak ÖİB'teki teknik analizler henüz danışman bile seçilememişken Telekom özelleştirmesinin 'kesinlikle gecikeceğini' ortaya koyuyor. Edindiğimiz bilgilere göre ÖİB yönetimi Telekom ihalesindeki gecikmeyle ilgili olarak yakında hükümete bilgi verecek.
2004 yılı içerisinde THY ve Erdemir gibi İMKB'ye kote kuruluşların hisselerinin halka arzı planlanıyor. Bunları Milli Piyango, bazı şeker fabrikaları izleyecek. Eğer ÖİB danışman seçemeyecekse özelleştirme yapmayacak mı?

Irak'ta petrol karşılığı ticaret pazarlığı Ankara geçen hafta ABD'nin dünyadaki en önemli büyükelçi adayını ağırladı. Sözünü ettiğimiz kişi Irak'taki Amerikan yönetiminin 3 numaralı ismi olarak nitelendirilen Dış İlişkiler Direktörü Büyükelçi Ronald Neumann. Neumann beraberindeki 18 kişilik heyet Ankara'da iki gün boyunca 'teknik' toplantılar yaptı.
Edindiğimiz bilgilere göre toplantılarda 'ticari malların petrol karşılığı' takasını sağlayacak ticaret düzeninin yeniden canlandırılması gündeme geldi.
Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkililerine göre görüşülen konu önemli ama müzakere masasında Neumann'ın bulunması daha önemli. Çünkü ABD'nin Irak'taki yönetimi Iraklılara bıraktığında Neumann'ı Irak Büyükelçisi olarak atayacağı konuşuluyor.