Faciaya trafik kazası muamelesi

Soma’daki faciayla ilgili soruşturmayı yürüten savcılığın ve tutuklama kararı veren mahkemenin şüpheliler için kanundaki tanıma daha çok uymasına rağmen “olası kast” yerine, çok daha az ceza öngören “taksir” hükümlerini işletmesi yeni bir tartışma başlattı.
“Taksirle öldürme” suçu Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranmak şeklinde tanımlanıyor ve cezası 2 yıldan 15 yıla kadar hapis olarak düzenleniyor. İnfaz Kanunu’na göre üst sınırdan ceza verilse bile 10 yılını yatan şüpheli şartlı tahliye olabiliyor.
Oysa bir suçta “sonucun ortaya çıkacağını öngörmesine rağmen kayıtsız kalanlar” için “olası kast” hükümlerinin uygulanması gerekiyor. Bu tanım Soma’da facianın günler öncesinden verdiği belirtilere kayıtsız kalanların durumuna bire bir uyuyor.

Ceza iki kat fazla
Sanıklara olası kast hükümlerinin uygulanması halinde verilecek ceza her bir ölüm için 20 yıldan 25 yıla kadar hapis olarak öngörülüyor. Bu durumda 301 işçi için ayrı ayrı hesaplandığında verilecek ceza 6 bin yılı geçebilecek. İnfaz Kanunu’na göre birden çok hapis cezası alanlar 28 yıl yattıktan sonra şartlı tahliye olabiliyor. Yani yargı, Soma için “taksir” kararı verirse şüpheliler en fazla 10 yıl, olası kast kararı verirse 28 yıl hapis yatacak.
Eski TCK döneminde trafik kazası gibi tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu meydana gelen ölüm ve yaralamalarla maganda kurşunu gibi göz göre işlenen bazı suçlara aynı cezanın verilmesini önlemek için kanuna “olası kast” kavramı girdi.
Prof. Dr. Kayıhan İçel’in, “Ceza Hukukunda Temel Kusurluluk Şekli ‘Kast’” başlıklı makalesinde olası kastın hangi hallerde uygulanacağı ayrıntılı biçimde irdeleniyor. İçel, “olası sonuçların gerçekleşebileceğini öngören fail, bunları önlemek için bir çaba göstermemiş, bunlara önem vermeyerek adeta kayıtsız kalmışsa” olası kast hükümlerinin uygulanacağını belirtiyor. İçel’e göre düğünlerde ya da maçlardan sonra havaya ateş edenlerin yanı sıra kalabalık bir caddede araçlarını olağanüstü süratle sürerek ölüm veya yaralanmalara neden olanların “olası kast” hükümlerinden cezalandırılması gerekiyor.

Olası kast: Kayıtsızlık
İçel, failin “kayıtsızlığının” olası kastın en önemli özelliğini oluşturduğunu belirterek olası kastla bilinçli taksir arasındaki farkı “Bilinçli taksirde fail sonuçları öngörmekte, fakat bunları istemediği gibi, bu sonuçların meydana gelmemesi için elinden gelen bütün çabayı göstermektedir. Yani, olası kasttaki kayıtsızlık durumu bilinçli taksirde yoktur” sözleriyle açıklıyor.
Soma’daki bulgular İçel’in açıkladığı tanımla bire bir örtüşüyor.. Bir işçinin Çalışma Bakanı Faruk Çelik’e söylediği, “2-3 haftadır sıcak kömür çıkıyordu. Emniyetçi, ‘boşaltın burayı’ diyordu. Üretim amiri ise ‘üretim devam edecek’ diyordu” sözleri soruşturma aşamasında ortaya çıkan bulgularla örtüştü. Buna göre madende kömürün yanmasına bağlı olarak karbonmonoksit seviyesinin yükseldiği ölçüm cihazlarıyla da tespit edildi. İfadeler ve ilk bulgular, 301 işçinin hayatına mal olan facianın bir kaza olmadığını net şekilde ortaya koyarken savcılıkların ve mahkemelerin genellikle trafik kazalarında uygulanan “taksir” hükümlerini uygulaması kamu vicdanını tatmin edecek bir yargılama olacağı beklentisine de daha baştan gölge düşürdü.

İşte o ‘eksiksiz’ teftiş raporu

Soma’da, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı ekiplerinin madende eksiklik bulamadıkları açıklanmıştı. Bu açıklamaların kaynağı tutanak da açığa çıktı. Bir sayfalık tutanakta, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu İzmir Grup Başkanlığı’nın 3 Mart 2014’te görev yazısı uyarınca Soma Kömür İşletmeleri A.Ş. Eynez Yeraltı Kömür İşletmesi’ne iş sağlığı ve güvenliği yönünden programlı teftiş için 13, 14, 17, 18 Mart 2014 tarihlerinde gidilerek, İşletme Müdürü Akın Çelik ile görüşüldüğü belirtildi.
Tutanakta, yapılan teftişte tespit edilen hususlar şöyle yer aldı:
“Teftiş tarihi itibariyle işyerinde 4 kadın, 2944 erkek olmak üzere toplam 2948 çalışan istihdam edilmektedir. 2938 erkek çalışan çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışmaktadır. İşyeri, İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’ne göre çok tehlikeli sınıfta yer almaktadır. 13, 14, 17, 18.03.2014 tarihlerinde yapılan programlı teftişte noksan husus tespit edilmemiştir.
İş bu tutanak bir sayfa, üç nüsha olarak işyerinde düzenlendi. Okundu, doğruluğu kabul edildikten sonra imzalandı. Bir nüshası işveren vekiline verildi.18.03.2014.”

Çalışma Bakanlığı teftiş ekiplerinin, 2 ay önce tuttuğu tutanak ortaya çıktı.