Ara Güler’in İstanbul rotası

Geçen yıl kaybettiğimiz duayen foto muhabir Ara Güler’e bir iade-i ziyaret de Istanbul Modern’in Fotoğraf Galerisi’nde gerçekleşiyor. Sanatçının 1950’ler itibarıyla fotoğraflamaya başladığı İstanbul, “İki Arşiv, Bir Seçki: Ara Güler’in İzinde İstanbul” başlıklı sergiyle, yeniden gündeme taşınıyor. Ara Güler Müzesi ve İstanbul Modern iş birliğiyle gerçekleşen 2 kurumun koleksiyon ve arşivinden derlenen sergi, izleyicisini kentin 1950’lerden bu yana geçirdiği değişime tanıklık etmeye çağırıyor. Küratörlüğünü İstanbul Modern Fotoğraf Bölümü Yöneticisi Demet Yıldız’ın, danışmanlığını ise Ara Güler Arşiv ve Araştırma Merkezi Müdürü Umut Sülün’ün yaptığı sergide, fotoğraflara ayrıca Güler’e ait çeşitli obje ve efemeralar ile fotoğrafların çekildiği semt ve açıları gösteren haritalandırmalar eşlik ediyor. 28 Mayıs akşamı müzede gerçekleştirilen basın ön izleniminde küratör Yıldız, sergiyi kronolojik bir izlekte düzenlemeyi tercih etmediklerini, öne çıkarmak istedikleri unsurun İstanbul teması olduğunu, bu nedenle de sanatçının fotoğrafladığı semtlerin haritalarını çıkardıklarını kaydediyor. Böylelikle bu haritalar da galerinin duvarlarına, fotoğrafların hemen yanına iliştiriliyor. Ara Güler Müzesi’ndeki sergilerden aşina olduğumuz bir başka küratöryel düzenleme İstanbul Modern’de de karşımıza çıkıyor. Fotoğraflar, sanatçının kaleminden hikâyelerle yan yana sergileniyor ve bir bakıma tüm o nostaljik İstanbul imajları, Güler’in kendi sesi ve ifadeleriyle izleyicinin hafızasında yankılanıyor, bir kez daha ziyaret ediliyor. Şimdi var olmayan, Karaköy’deki Kalafat yerindeki gemi ve işçiler, eski Galata Köprüsü, Ortaköy ve Sarıyer’den özellikle belli bir kuşağın bakıp da tanıyamayacağı peyzajlar, Arnavut kaldırımları ve ahşap köşkler… Her baktığımızda daha da bakmak istediğimiz eski İstanbul kareleri, nostaljinin puslu kıyılarında dolandırırken, değişimin akıl almaz ve önlenemez iktidarını da gözler önüne seriyor.

‘Tarih yazarlar’

“İki Arşiv, Bir Seçki: Ara Güler’in İzinde İstanbul” sergisi çok temel bir soruyu odağına koyuyor: “İstanbul’a, İstanbul’un semtlerine dair kolektif hafızamızın şekillenmesinde Ara Güler’in rolü nedir?” Demet Yıldız, serginin kavramsal çerçevesini şu ifadelerle anlatıyor:

“İstanbul Modern’deki Ara Güler koleksiyonuna bakarken İstanbul temasının öne çıktığını gördük ve ‘Neden tekrar tekrar bu eski İstanbul fotoğraflarına bakmak istiyoruz?’ sorusunu sorduk kendimize. Eski İstanbul’a, hiç ait olmadığımız, hiç yaşamadığımız İstanbul’a karşı bir özlem duyuyoruz. Nostaljiyi barındıran bir duygu bu özlem. Ara Güler, 1950’ler itibarıyla İstanbul’u fotoğraflamaya başlıyor ve diyor ki, ‘Foto muhabirler de tarih yazar.’ Evet, Ara Güler tarih yazıyor, ancak bu oldukça kişisel, öznel bir tarih… Dolayısıyla bizler de burada Ara Güler’in İstanbul’una, sanatçının süzgecinden geçmiş bir İstanbul’a bakıyoruz. Zaten aslında eski İstanbul semtlerini, binalarını düşünürken farkında olmadan Ara Güler’in çektiği siyah-beyaz imajlar üzerinden hatırlıyoruz. Sergideki fotoğrafların hepsi Ara Bey’in kendi karanlık oda baskıları arasından seçildi. Ataköy’den Galata’ya, Balat’tan Kandilli’ye kadar burada izlediğimiz tüm bu semtler aslında sanatçının İstanbul rotalarını oluşturuyor.”

Bir İstanbul âşığı

Müzede düzenlenen açılışta konuşan İstanbul Modern Yönetim Kurulu Başkanı Oya Eczacıbaşı, 17 Kasım’a kadar ziyaret edilebilecek serginin sahne arkasındaki detayları paylaştı:

“Türkiye fotoğraf sanatının uluslararası alanda en önemli temsilcisi Ara Güler, müzemizin kurulduğu ve fotoğraf bölümümüzün açıldığı 2004 yılında, koleksiyonumuza 52 fotoğrafını bağışladı. Bu bağış yeni kurulmuş olan İstanbul Modern Fotoğraf Bölümümüz için çok önemli ve anlamlıydı. Fotoğraf Bölümümüzün edindiği bu bağış çok önemli ve anlamlıydı. Kendisinin özellikle İstanbul’a odaklanan çalışmalarını, imzasını taşıyan karanlık oda baskıları, ona ait obje ve eşyalarla birlikte sergiliyoruz. Bir İstanbul aşığı olarak Ara Güler’in dolaştığı, kayda aldığı semtlerin değişen yüzünü sergideki haritalandırma ile izleyiciye sunuyoruz. Bu haritalara bakarak hepimiz geçmişteki İstanbul’u yeniden hatırlayacağız.” Sergi, 17 Kasım 2019 tarihine kadar ziyaret edilebilir.