'Enflasyon Muhasebesi' yasası çıktı...

08:50

''Enflasyon muhasebesi'' olarak da bilinen ve vergide enflasyon düzeltmesini getiren yasa, Resmi Gazete'de yayımlandı.
Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden bilanço esasına göre defter tutan mükelleflere, gerekli koşulların oluşması halinde enflasyon düzeltmesi imkanı getiren yasa, 1 Ocak 2004 tarihinde yürürlüğe girecek.
Enflasyon düzeltmesi yapılmaya başlanması için son üç yılda toptan eşya fiyat endeksinde (TEFE) meydana gelen kümülatif artışın yüzde 100'ü aşması ve içinde bulunulan yıldaki fiyat endeksi artışının yüzde 10'dan fazla olması koşulu aranacak. Özel hesap dönemine tabi mükelleflerde bu oranlar, özel hesap dönemi itibarıyla belirlenecek. Yeni işe başlayan mükellefler için de bu koşullar geçerli olacak. Enflasyon düzeltmesi uygulaması her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erecek. Borsada işlem gören hisse senetleri için değerleme gününde borsa rayici esas alınacak. Bunlar için ayrıca düzeltme yapılmayacak.

BAKANLAR KURULU'NA YETKİ
Geçici vergi dönemlerinde de mükellefler mali tablo çıkararak enflasyon düzeltmesi yapmakla yükümlü olacak. Ancak geçici vergi dönemlerinde son üç hesap dönemi yerine son 36 ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine de son 12 ay dikkate alınacak.
Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde enflasyon düzeltmesi yapılması halinde, takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da enflasyon düzeltmesi yapılacak.
Bakanlar Kurulu, enflasyon düzeltmesi için öngörülen yüzde 100 oranını yüzde 35'e kadar indirmeye ve tekrar yasal seviyesine kadar yükseltmeye, yüzde 10 oranını ise yüzde 25'e kadar çıkarmaya ve yeniden yasal seviyesine çekmeye yetkili olacak.
Düzeltme işlemlerinde esas alınacak tarihleri, düzeltmeye konu olan değerler için farklı olarak belirleyen yasa, mükelleflere, düzeltme işlemlerinde Maliye Bakanlığı'nca belirlenen toplulaştırılmış yöntemleri uygulama olanağı da getiriyor. Ancak, toplulaştırılmış yöntemlerden birini seçen mükellefler, seçtikleri yöntemden, bu seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemeyecek.
Yasaya göre enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilecek. Amortismanlar ve itfa payları, düzeltilmiş değerler üzerinden hesaplanacak. Kazançlarını işletme hesabı esasına göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek erbabı da amortismana tabi iktisadi kıymetlerini, düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tabi tutabilecek.
Yasa, enflasyon düzeltmesine tabi tutulan değerlerin elden çıkarılması halinde bunlara ilişkin enflasyon düzeltme farklarının maliyet sayılmasını, matrahın tespitinde kanunen kabul edilmeyen giderlerin, istisnalar ve geçmiş yıl mali zararların, enflasyon düzeltmesine tabi tutarlarının dikkate alınmasını da öngörüyor. Enflasyon düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme şartlarının yeniden oluşması halinde, enflasyon düzeltmesi yapılan en son dönemden başlamak üzere uygulama yapılacak.
Bu şekilde belirlenen geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı da zarar olarak kabul edilmeyecek. Ancak, matrahın tespitinde geçmiş yıl mali zararları kayıtlı değerleri ile dikkate alınacak. Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortayla çıkan oranı dikkate alınarak düzeltilecek.

MALİYE'NİN YETKİLERİ
Maliye Bakanlığı, mükellef veya meslek grupları ya da mükelleflerin aktif toplamları veya ciroları itibarıyla; enflasyon düzeltmesinde toplulaştırılmış yöntemler kullanılmasına izin vermeye, toplulaştırılmış yöntem uygulanabilecek kalemleri belirlemeye yetkili olacak.
Bakanlık, hangi tür mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulup tutulmayacağını ve geçici vergi dönemlerinde düzeltilip düzeltilmeyeceğini belirleyecek. Yasada yer almayan kıymetler için düzeltmeye esas tarihi, ortalama ticari kredi faiz oranının belirlenmesine ilişkin usul ve esasları da Maliye Bakanlığı tespit edecek.
Bunların yanı sıra Maliye Bakanlığı, bölgeler, sektörler, iş grupları, iş nevileri veya parasal olmayan kıymetler itibarıyla döviz, altın ve benzeri değerleri esas alarak düzeltme yaptırmaya ve günlük olarak belirlenen endeks veya değerleri kullanmaya, parasal ve parasal olmayan kıymetleri belirlemeye, net parasal pozisyon kar-zarar hesabı yaptırmaya, enflasyon düzeltmesine ilişkin usul ve esasları da belirlemeye yetkili olacak.
Yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre DİE'nin Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı, yeniden değerleme oranı olarak kabul edilecek.

DÜZELTME KATSAYILARI İLAN EDİLECEK
Yasanın geçici maddesine göre, düzeltme işlemi, Türkiye geneli için hesaplanan TEFE göz önünde bulundurularak Maliye Bakanlığı'nca belirlenen düzeltme katsayıları kullanılarak yapılacak. Düzeltme işlemi 1970 yılından itibaren uygulanacak.
Maddi duran varlıklar; maliyet bedeli, mali duran varlıklar ise alış bedeli üzerinden düzeltmeye tabi tutulacak. Son 5 hesap döneminde aktife giren kıymetlerin maliyet giderlerine dahil edilen finansman giderlerinin reel olmayan kısımları, toplam finansman maliyetlerinin ilgili dönem TEFE artış oranının dönem ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar üzerinden bulunan tutarı, maliyet ve alış bedelinden düşürülecek.
Maddi duran varlıklar, mali duran varlıklar ve özel tükenmeye tabi varlıklar ile stokların maliyet ya da alış bedelleri içindeki reel olmayan finansman giderleri, belgelendirmeleri halinde ilgili varlığın maliyet bedelinden düşülecek.
Mükelleflerin reel olmayan finansman maliyetini belgelememesi durumunda son 5 hesap dönemi içinde aktife giren kalemlerin maliyet bedeline dahil olan finansal giderlerinin reel olmayan kısımları, oranlar dahilinde maliyet veya alış bedelinden indirilecek. Söz konusu 5 hesap döneminden önce aktif giren kıymetlerin bedeline dahil edilen finansman giderleri maliyet ve artış bedellerinden düşülemeyecek. Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço değerindeki düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilecek.

ÖZ SERMAYEDEN DÜŞÜLECEK
Öz sermaye kalemlerinin düzeltilmesinde 1 Ocak 2004 tarihinden önce ayrılan yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonlar öz sermayeden düşülecek. Bu ve benzeri fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, sermaye artışı olarak dikkate alınmayacak ve enflasyon muhasebesine tabi tutulmayacak. 2003 yılı hesap dönemine ait beyannamede yer alan indirilemeyen geçmiş yıl mali zararları matrahın tespitinde mukayyet (kayıtlı) değerleri ile dikkate alınacak.
31 Aralık 2003 tarihli bilançonun düzeltilmiş aktif toplamından düzeltilmiş sermaye, düzeltilmiş hisse senetleri ihraç primleri ve düzeltilmiş hisse senedi iptal karları ile borç toplamının çıkarılması sonucunda bulunan fark, geçmiş yılların kar-zarar hesabında gösterilecek. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecek. Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacak.
Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon fark hesapları kurumlar vergisi mükelleflerince sermaye ilave edilebilecek ve bu işlem, kar dağıtımı sayılmayacak.
SPK ve BDDK'nın yüksek enflasyon döneminde mali tabloların düzeltilmesine ilişkin düzenlemelerine göre 31 Aralık 2003 tarihli bilançolarını düzeltmek zorunda olan mükellefler, söz konusu bilançolarını, getirilen düzenleme uyarınca yeniden düzeltmeyebilecek. Yıllara yayılan inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve istihkak tutarları ile ilgili olarak 31 Aralık 2003 tarihinde oluşan düzeltme farkları, işin bitiminde karar-zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacak.
2004 yılı hesap döneminden itibaren ilk defa bilanço esasına geçen mükellefler de yasada öngörülen esaslara göre düzeltme yapacak.

YATIRIM İSTİSNALARINDA...
Yasa ile Gelir Vergisi Kanunu'nda öngörülen bir değişiklikle, yatırım istisnası uygulamasına, istisnaya konu iktisadi kıymete ilişkin harcamaların yapıldığı yılda başlanması ve indirilecek tutara ulaşılıncaya kadar devam edilmesi esası getiriliyor.
Yatırım harcamalarının yapıldığı yıla ilişkin vergi matrahının tespitinde, kazancın yetersiz olması nedeniyle dikkate alınmayan istisna tutarı, izleyen dönemlerde, TEFE'de meydana gelen artış oranında artırılarak dikkate alınacak.
Enflasyon düzeltmesi uygulanan dönemlerde, yatırım indirimi istisnası tutarının hesaplanmasında amortismana tabi iktisadi kıymetin aktife alındığı hesap dönemi sonundaki düzeltilmiş değeri esas alınacak.
Ancak, iktisadi kıymetin aktife alındığı hesap döneminden önceki hesap dönemlerinde gerçekleşen harcamalar, gerçekleştirildikleri dönem sonundaki düzeltilmiş değerleri ile dikkate alınacak. İzleyen dönemlerde enflasyon düzeltmesi nedeniyle bu harcamalardan kaynaklanan farklar üzerinden yatırım indirimi istisnası hesaplanmayacak. Yasanın, enflasyon düzeltmesi konusunda Maliye Bakanlığı'na verilen yetkilere ilişkin hükmü ile yatırım indirimi istisnası uygulamasını seçen mükelleflere tercihlerini değiştirebilmelerine ilişkin hükmü yayım tarihinde, diğer hükümler ise 1 Ocak 2004'te yürürlüğe girecek.