‘Kurban’ı betimleyen ilk arkeolojik eser

İstanbul’un tarih öncesi çağlarını araştırmak için Küçükçekmece Gölü’nün Avcılar kıyılarında yürütülen çalışmalarda keşfedilen Bathonea Antik Liman yerleşiminde bulunan arkeolojik eserlerden birinin kurban töreniyle ilgili olduğu öğrenildi. 12 yıldır süren kazı sonuçlarını anlatan 43 yazarlı İstanbul Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea)kazıları kitabında ele alınan bir tabak parçası, Anadolu’da hayvan kurban etme geleneğinin bin yıllardır sürdüğünü kanıtlıyor. Kazı başkanı Doç. Dr. Şengül Aydıngün ve Gülsüm Türkmen’in kaleme aldığı ‘Orta Çağ’dan Bir Kurban Sahnesi’ başlıklı makalede, mitolojik kahramanlar anlatılıyor. Mitolojide, Okeanos kızlarından Sur Saçlı Tyhke adlı kahraman; kentlerin koruyucusu, şans ve talih tanrıçası olarak biliniyor. Tabak parçasında, kentlerin koruyucusu olduğu için başında kent surunu hatırlatan taçla betimlenen Tyhke’ye kurban verme sahnesi canlandırılıyor. Sahnenin arkasında elinde bıçakla koşar şekilde koyun ya da koça yaklaşan pelerinli kişinin ise, Tyhke’ye kurbanı adayan din görevlisi olduğu düşünülüyor. Dönemi için pahalı olan sırlı seramik kapları sıradan olmayan kişilerin kullandığı biliniyor.

Kitaptaki makalede, tabak alt parçasının 13.4 cm çapında, 4.2 cm yüksekliğinde ve 12.7 cm genişliğinde olduğu vurgulanıyor. 2011 yılında ortaya çıkarılan ve 10. yüzyıldaki Orta Bizans Dönemi’ne ait olduğu düşünülen parçanın kurban geleneğini anlatan ilk arkeolojik eser olduğu düşünülüyor.

Sultanahmet benzerliği

Doç. Dr. Şengül Aydıngün, “Kurban sahnesini anlatan sırlı seramikten tabağın dip parçası, bin yıl öncesinde de Anadolu topraklarında yaşayanların kurban geleneğini anlatıyor. Kurban yeryüzündeki birbirinden en farklı toplumlarda bile görülen en evrensel olgulardan biridir. Toplum’un olduğu her yerde kurban vardır. Orta Çağ Bizans sanatında insan figürlü sahneler az görülür. Sultanahmet kazılarında elde edilen eserlere benziyor. Kurban Sahnesi olarak tanımladığımız betimli seramik parçasını sütunlu yapı kazılarının üst tabakalarında ele geçmesiyle 10-12 yy aralığına tarihlemekteyiz” diye yazdı.