‘Türkiye’nin ruhuna nüfuz etmiş bir sanatçı’: Turhan Selçuk

“Onun karikatürlerinde herhangi bir insanın değil, insanî bir durumun betimlenmesi ya da ırgalanması söz konusudur” diyerek anlatıyordu Cemal Süreya Selçuk’un yapıtlarını… Az çizgiyle çok şey söylemeyi başaran Turhan Selçuk’u… Özellikle bir kuşağın günbegün arkasını bekleyerek takip ettiği, kötülerin düşmanı, iyiliğin adaletin savunucusu, Osmanlı tokadı meşhur ‘Abdülcanbaz’ın yaratıcısı Turhan Selçuk’u… Sanatçı, ABD’li karikatürist Saul Steinberg’in başlattığı çizgi-romanda sade, abartısız ve yazısız çizgilerin Türkiye’deki öncüsü olmuş ve karikatürde ‘grafik mizah’ anlayışını benimsemişti. Mizahı, satırlarca alt alta dizilmiş uzun cümlelerin değil, çizginin kendisinin taşıyabileceğine inanıyordu. İnanmakla kalmıyor, köşeli veya köşesiz ama hep sade, çokça düşündüren çizgileriyle de ortaya koyuyordu bunu. Ülkenin gündemini eleştirirken, yaşananların aslında ne kadar da evrensel olduğunun resmini çiziyordu karikatürlerinde. Birçok farklı coğrafya, evren ve zamanlarda geçen ‘Abdülcanbaz’ da tıpkı böyleydi. Servinaz Hanım, Gözlüklü Sami, Komiser Osman ve Abdülcanbaz’ın isimleri, hâl ve tavırları bu coğrafyanın kültür, geleneklerinden beslenmişse de hem maceraları hem söylemleri çeşit insanlık durumlarına atıfta bulunmuş.

Yapı Kredi Kültür Sanat binasının iki katlı galerisinde gerçekleştirilen, çizerin 70 yıllık çizgi yolculuğundan geniş bir seçkiye yer veren ‘Turhan Selçuk Retrospektifi’ odağına, Selçuk’un 1957 senesinde Milliyet gazetesinde çalışırken yarattığı Abdülcanbaz’ı alıyor. Küratörlüğünü Veysel Uğurlu’nun üstlendiği serginin danışmanlığını ise karikatürist Behiç Ak ve Semih Poroy yapıyor. Sergide Selçuk’un 1940’lardan 2000’lerin ortalarına uzanan maceraları canlı renklerle kaplanan, izleyeni kendine çağıran duvarlarda yerini alıyor. Turhan Selçuk’un çalıştığı yayınların, hazırladığı albümlerin ve çizdiği karikatürlerin orijinal baskılarının sergilendiği retrospektif ayrıca usta karikatüristin yaşamlarını, yapıtlarını etkilediği veya üretimlerinden etkilendiği romancıların, şairlerin, düşünürlerin kendisi için yaptığı yorumlardan alıntılara da yer veriyor. İki kata yayılan sergide; 400 civarında orijinal eser, karikatür ve mizah dergileri, Abdülcanbaz kitapları ve afişleri, kendi yaptığı satranç takımı ve Nasrettin Hoca hatıra parası, posta pulu, Abdülcanbaz resimli sigara tabakası, kapak resimlerini çizdiği kitaplar, çeşitli portre fotoğrafları ve gazete kupürleri gibi birbirinden ilginç koleksiyon parçaları izleyicilerini bekliyor.

Sergi metninde yer alan; “Turhan Selçuk, çizgiyi sadeleştiren, mizahı derinleştiren, siyasal-toplumsal eleştiriyi evrensel-bilimsel bir düşünceyle birleştiren ‘Türkiye’nin ruhu’na nüfuz etmiş büyük bir sanatçıydı. Yaşar Kemal’in ‘Turhan Selçuk yüzyılımızın olağanüstü bir macerasıdır’ sözünü göz önüne çıkaran, yaşadığımız günleri tarihle yüzleştiren bir sergi Turhan Selçuk Retrospektifi,” ifadeleri Türkiye karikatürünü modern çizgi ve üslupla tanıştıran Turhan Selçuk’u ve sanatını anmak ve yeniden ziyaret etmek için oldukça anlamlı... Sergiyi 9 Ağustos’a dek görebilirsiniz.