Kadınların dünyası eğitimi değiştirdi

Türkiye’de kadınlarının üniversiteye girme hakkını elde etmelerinin 100. yılında Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu ile İstanbul Kadın Müzesi işbirliğiyle ‘Kadınların Üniversitede 100 Yılı İnas Darülfünunu Kadın Üniversitesi 1914-1919’ başlıklı sergi açıldı. Sergide Osmanlı dönemindeki feminist hareketin öncülü olan aktivist kadınların bilinmeyen fotoğrafları yer alıyor.

Kişisel servetiyle kurdu
Beyoğlu’ndaki Yunanistan Başkonsolosluğu Sismanoglio Megaro Salonu’nda açılan sergide 12 Eylül 1914 tarihinde yüksek eğitim hakkı kazanan kadınların hikâyeleri ile Osmanlı’daki kadınların üniversiteye başlamalarına öncülük eden ilk feminist dergiye ait bilgi ve görseller de bulunuyor.
Sergide en dikkat çeken kareleri ise Kadınlar Dünyası dergisinin kurucusu Nuriye Mevlan ile dönemin feminist yazarlarının yer aldığı siyah beyaz fotoğraflar oluşturuyor. Günümüzde İstanbul Üniversitesi Fen ve Edebiyat fakülteleri olarak kullanılan Zeynep Hanım Konağı’nda 12 Eylül 1914’te açılan ilk kadın üniversitesi ve ilk karma eğitim dönemine ait fotoğraflar da ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.
Osmanlı kadınlarının eğitim hayatına katılımındaki tarihi süreç hakkında ise Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Forumu tarafından şu bilgiler verildi:
“Nuriye Hanım’ın kişisel servetini kullanarak kurduğu Kadınlar Dünyası dergisinde sadece kadınlar yazıyor ve derginin aboneleri kadınlardan oluşuyordu. Kadınlar Dünyası’ndaki yazar kadınların mücadelesi 1914 yılının ilk aylarında meyvelerini verdi ve Zeynep Hanım Konağı’nda (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi-Laleli) kadınlar açık konferanslara girmeye başladı. Açık konferanslara 700 civarında kadın katılarak konferans salonunu doldururken akabinde 12 Eylül 1914 yılında kadınlar için üniversite (İnas Darülfünunu) kuruldu. Kadınlar burada felsefe, tabi bilimler ve matematik dersleri alırken, kadın üniversitesine Osmanlı’nın her şehrinden ve her kesimden büyük ilgi gösterildi.

5 yılda 129 mezun
İnas Darülfünunu’nun açık olduğu 1914-1919 yılları arasında 129 kadın kayıt yaptırırken, bunlardan 53’ü mezun oldu. O dönem yaşanan sağlık sorunları ve savaşlar nedeniyle birçok kadın ise üniversiteye devam edemedi. Ayrıca kadınlara üniversiteye girişte ‘şark hizmeti’ gibi bir kontrat imzalatılıyor. Üniversitede okuyan kadınlar mezun olduklarında devletin kendilerini gönderdiği bir şehre giderek orada öğretmenlik yapmaları zorunlu kılınıyordu. İlk kadın üniversiteliler kendilerine özel bir logo ve rozet hazırlamıştı.”