Kiliseleri süsleyen Türk halıları

YASEMİN BAY

Sakıp Sabancı Müzesi (SSM), Transilvanya’dan Türkiye’ye uzanan büyük bir sergiye ev sahipliği yapıyor.  Büyük çoğunluğu Romanya ile Macaristan’daki kiliselerden, müzelerden seçilen, 16. ve 18. yüzyıl arası Batı Anadolu halılarından 41 örneğin yer aldığı “Tanrı’ya Adanmış Halılar: Transilvanya Kiliselerinden Anadolu Halıları 1500 - 1750” adlı sergi SSM’de bugünden itibaren izlenebilir.
Yünsa’nın sponsorluğunda gerçekleştirilen serginin basın toplantısı dün SSM’de Müze Müdürü Dr. Nazan Ölçer, serginin küratörü araştırmacı Michael Franses, Yünsa Genel Müdürü Cem Çelikoğlu, Macaristan Ulusal Müzesi Direktörü Dr. Tibor Kovacs ile Macar Uygulamalı Sanat Müzesi Direktör Yardımcısı Dr. Zsombor Jekely’in katılımıyla gerçekleştirildi.

Avrupa için çok değerli
Basın toplantısında Nazan Ölçer halı ve kumaşın Türklerle çok ilgili bir sanat dalı olduğunu belirterek, “Avrupa için çok değerli bir sanat eseri halı; duvarlar ve masa üzerlerinde sergileniyor. Oysa bizim sanat eseri gibi görmeye alıştığımız bir şey değil, çünkü hayatımızın bir parçası. Transilvanya’daki Protestanların kiliselerinin ise tek süsü. Katolik inancının tüm süslemelerini reddediyorlar ve sadece Türk halılarıyla süslüyorlar kiliselerini. Bu sergi ülkeler ve dinler arası diyaloğun çok önemli bir göstergesi” dedi.
1914’te Budapeşte’de düzenlenen sergiden bu yana ilk kez SSM’de bir araya gelen seçki için Romanya Kültür Enstitüsü, Sibiu Ulusal Brukenthal Müzesi, Romanya Evangelist Kilisesi, Romanya Kültür ve Din İşleri Bakanlığı, Bükreş Ulusal Sanat Müzesi, Budapeşte Ulusal Müzesi, Macar Uygulamalı Sanatlar Müzesi ve Berlin İslam Sanatı Müzesi ile işbirliği yapıldı.
Transilvanya kiliselerindeki halıların birçoğunun Manisa ve Uşak’ta yapıldığını vurgulayan Michael Franses, basın toplantısında  “600 kadar Batı Anadolu halısı günümüze kadar gelmiş ve kiliselerde korunmuş. Transilvanya’da içinde halı barındıran yüzlerce kilise var. Bu halılar, harika sanat yapıtları. Bence Manisa halkının sanatını yansıtıyor her biri,” dedi.
Serginin en büyük sürprizi ise müze mekanında oluşturulan Protestan kilisesi. Transilvanya’da bulunan ve önemli sayıda Türk halısı koleksiyonuna sahip olan Kara Kilise’nin bir benzeri inşa edilmiş müze içerisinde. Sıraları, orgu, halılarıyla...

Tablo gibi işlemeler
SSM, halı sergisiyle eş zamanlı olarak Dağıstan’ın Kaytag bölgesine özgü dokumalardan 47 örneğin yer aldığı “Dağıstan Dokuma Sanatı, Kaytag İşlemeleri” başlıklı sergiye de imza atıyor.  Sergide yer alan ve 16. ile 19. yüzyıla tarihlenen işlemeler, Kaytag bölgesinde uzun yıllar araştırmalar yapmış olan Robert Chenciner’in koleksiyonundan bir araya getirildi. Kaytag işlemelerinin her biri adeta bir tablo gibi. Canlı renkleri ve kendilerine has desenleriyle dikkat çekiyorlar.
Her iki sergi de 19 Ağustos’a kadar izlenebilir.