Kürtlerin Kobani’de ‘kanton’ savunması

Irak ve Suriye’de toprak kazanımları elde ettikten sonra “İslam Devleti” adıyla halifelik ilan eden IŞİD terör örgütünün iki hafta önce başlattığı saldırıların hedefinde Suriye’nin Kürt kenti Kobani var. 1912 yılında Konya-Bağdat demiryolu hattındaki sıradan bir durak olan Kobani, şimdi dünya gündeminde. Araplaştırma politikası kapsamında adı resmen Ayn el-Arab (Arab Gözü) olarak değiştirilen Kobani, Suriye iç savaşında 3 bin 850 kilometrekarelik bir toprak olmaktan çok daha büyük bir öneme sahip. IŞİD’in “Ayn el İslam” (İslam’ın Gözü) yapacağını duyurduğu Kobani, Suriyeli Kürtler için Esad sonrası dönemde kalıcı olamasını planladıkları özerk yönetimin temelini atıyor.
İç savaşta radikal İslamcı grupların güçlenmeye başladığı sıralarda, 2012 yazında Beşar Esad rejimine bağlı ordunun Türkiye sınırındaki Rojava (Kuzey Suriye) bölgesinden çekilmesi ile Kobani’nin de aralarında bulunduğu Kürt nüfusunun yaşadığı bölge PKK’nın Suriye kolu olarak nitelenen PYD’ye geçmişti. PYD’nin bölgeyi çatışmadan ele geçirmesi, Şam rejimi ile işbirliği suçlamalarına neden oldu. Esad rejimi ise, taktik olarak da yorumlanan bu adımı ile bir cepheden kurtulmuştu.
Bölgede yönetimi elde tuttukları bir buçuk yıl içinde hızla örgütlenen PYD’liler, köylerden kentlere uzanan yerel yönetimler oluşturdu. Ardından demokratik özerklik ilanı geldi ve Kobani’nin de aralarında bulunduğu üç kanton kuruldu. PYD, Kürt halkını radikallerden gelen tehditten korumak ve Esad’dan kalan boşlukta günlük hayatı sürdürebilmek için kendi yönetimlerini ilan etmek zorunda kaldıklarını duyurdu.
PYD Eşbaşkanı Salih Müslim, kantonların geçici olduğunu ancak Esad sonrası yeni Suriye’de merkezi sistemin de var olamayacağını belirtiyor. PYD, kantonların yeni Suriye’nin kuruluşunda örnek teşkil edeceğini söylüyor. İç savaş sırasında, IŞİD ilerleyişine kadar güvenli bir sığınak haline gelen kantonlarda gelecekte kurulması planlanan özerk Kürt bölgesinin de temeli atılıyor. IŞİD ise şimdi bu planı tehdit ediyor.

IŞİD için önemi nedir?
Rojova öncelikle, IŞİD’in İslam Devleti adını alarak ilan ettiği halifelik tasarısının sınırları içinde yer alıyor. Ancak Kobani, diğer Kürt kantonlarına göre hem stratejik önemde, hem de aslında zayıf nokta. Şanlıurfa Akçakale ilçesinin karşısında bulunan Tel Abyad, Gaziantep’in Karkamış ilçesinin karşısındaki Carablus ve Rakka eyaletinin nerdeyse tamamı IŞİD’in kontrolünde. Kobani ise bu üçgenin merkezinde. IŞİD, Kobani’yi alırsa öncelikle bu bölgeler arasında bağlantı kurmuş olacak. Etrafını sardığı için Kobani’yi almak diğer kantonlara nazaran daha rahat olacak. Böylece diğer bölgelere ilelemek için de lojistik destek kazanacak. Kobani’yi önemli kılan bir diğer coğrafi özelliği ise Ocak 2013’te özerkliği ilan edilen üç Kürt kantonunun ortasında bulunması. Kobani’nin düşmesi ile Kürtlerin doğudaki Afrin kantonu ile batıdaki Cezire kantonu arasındaki irtibat zayıflayacak.
Ocak 2014’te PYD’nin özerklik ilan etmesinin ardından Türkiye sınır kapısını kapamıştı. Ancak Kobani’nin düşmesi ile IŞİD Türkiye sınırındaki bir kapıyı daha ele geçirerek psikolojik üstünlük sağlayacak, hem de sınır hattı boyunca kesintisiz bir alanın kontrolünü ele geçirecek, sınırda kontrol ettiği hatta 400 kilometre daha ekleyecek. Böylece, kontrolündeki bölgelerde ilerlerken Kobani etrafından yay çizmek zorunda kalmayacak.

Kürtler için önemi nedir?
Kobani’nin yaklaşık 200 kilometre batısında Afrin Kantonu, 260 kilometre doğusunda ise Cezire Kantonu yer alıyor. Kantonların arasındaki Arap nüfusu ağırlıklı bölgeler IŞİD’in elinde. Kobani’nin düşmesi, büyük bir moral düşüklüğünün yanı sıra Beşar Esad sonrası dönemde Suriye’de özerk yönetime sahip olmayı amaçlayan PYD’nin şimdiden denemeye soktuğu modelini zayıflatacak. Kobani’nin coğrafi konumu nedeniyle diğer PYD kantonları birbirinden kopacak. İki kantonun arasındaki alan ise IŞİD’in eline geçmiş olacak.

Türkiye için önemi nedir?
Türkiye, sınırındaki PKK bağlantılı PYD ve askeri kolu YPG’ye olan şüpheler nedeniyle Kobani’deki özerk kantona sıcak bakmıyordu. Suriyeli Kürtler, bu nedenle Türkiye’nin Kobani’nin Kürt yönetiminde kalmasına karşı çıktığını savunuyordu. Ancak Başbakan Ahmet Davuyoğlu, perşembe günü A Haber’de Kobani’nin düşmemesi için ellerinden geleni yapacaklarını söyledi. HDP Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş da Hürriyet’e bu mesajın olumlu algılandığını belirtti.
Kobani ile karşısında bulunan Şanlıurfa’ya bağlı Suruç ilçesi arasında Mürşitpınar Sınır Kapısı bulunuyor. Kobani’nin IŞİD’in eline geçmesi ile Türkiye-Suriye sınırındaki son sınır kapısı da IŞİD’in eline geçecek. IŞİD daha önce Akçakale (Şanlıurfa)- Tel Abyad arasında yer alan kapıyı, Gaziantep-Karkamış kapısını ve Çobanbey (Kilis)-El Ray kapısını ele geçirmişti. Türkiye’nin PYD’yi muhatap almak için 2013’te ilettiği bazı şartları bulunuyor. Bunlar, PYD’nin Şam rejimi ile işbirliği yapmaması ve Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) gibi grupların bulunduğu Suriye Muhalif Devrimci Güçler’e (SMDK) katılması, Türkiye’nin güvenliğini tehdit edecek faaliyetlerde bulunmaması ve tek taraflı özerklik ilanından kaçınması.
PYD Eşbaşkanı Müslim ise Al Jazzera Turk’e verdiği röportajda Türkiye’nin bu şartları şantaj gibi kullandığını, ÖSO ile beraber hareket etmek istediklerini ancak buna asıl Türkiye’nin mani olduğunu söylemişti.
Ayrıca, PKK lideri Abdullah Öcalan’ın Kobani’nin düşmesini barış sürecine bağlaması da Türkiye açısından izlenmesi gereken bir gelişmeyi oluşturuyor.

Kobani sözlüğü

Rojava: Kürtçede “Batı” anlamına gelen bu kelime, de facto özerk bölge olan Suriye Kürdistanı
için kullanılıyor.
PYD: PKK’nın Suriye kolu olarak anılan Partiya Yekîtiya Demokrat (Demokratik Birlik Partisi/PYD) 2003’te kuruldu. Rojava’yı fiilen yöneten PYD’nin eş başkanları Salih Muslim ve Asya Abdullah.
YPG: Yekîneyên Parastina Gel (Halk Koruma Birlikleri/YPG), PYD’nin silahlı kolu. 45 bin ila 50 bin arasında savaşçısı olduğu düşünülüyor.
YPJ: Yekîneyên Parastina Jinê (Kadın Koruma Birlikleri/YPJ) PYD’nin silahlı kolunun kadınlardan oluşan bölümü.

Nüfusu 200 bindi

Kobani kentinin üç yılı aşkın süredir devam eden iç savaştan önce nüfusu 200 bindi. Ancak savaş sırasında başta Şam’ın dış mahalleleri ve Halep’teki Kürt nüfusunun Kobani’ye kaçması ile nüfus giderek arttı. PYD bir dönem nüfusun 1 milyona ulaştığını belirtse de, son dönemde yapılan açıklamalarda 400 bin rakamı telfuz ediliyordu.