95 yıllık çınar TFF
07.01.2018 - 01:30 | Son Güncellenme:
SALİH ERKAN - salih.erkan@milliyet.com.tr
Bugün 95 yıllık bir çınara dönüşen Türkiye Futbol Federasyonu’nun temelleri 1 Ocak 1923’te Letafet Apartmanı’nda atıldı.
Yusuf Ziya Öniş başkanlığında kurulan Futbol Hey’et Müttehidesi 95 yılda büyüyerek gelişip, FIFA ve UEFA’nın saygın bir üyesi, Avrupa’nın en büyük 6. futbol ekonomisi oldu. Son 5 yılda gelirini 669 milyona çıkaran Türkiye Futbol Federasyonu, 2020 UEFA Şampiyonlar Ligi finali ve EURO 2024’e ev sahipliği için aday konumunda. TFF Başkanı Yıldırım Demirören 95. kuruluş yılı için düşüncelerini paylaştı: “TFF, 1923 doğumlu ulu bir çınar ve yaşlandıkça değeri artan bir çınar… Kolları uzadıkça Cumhuriyet Türkiye’sinden 2023 Türkiye’sine doğru tüm dünyayı saran bir çınar.”
Doğum yeri Letafet Apartmanı
İstanbul’un Suriçi’ndeki ilk apartmanlarındandı. II. Abdülhamid döneminde 16 yıl Serasker (bugünkü Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı) olarak görev yapan Rıza Paşa tarafından Şehzadebaşı semtinde ramazaniyelik harem konağı olarak 20. yüzyılın başlarında yaptırılmıştı. 15 Mart 1920’de işgalci İngiliz askerlerinin 8 Türk askerini uykusunda şehit etmesine şahit olmuştu. Bu vahşi katliam dışında Letafet Apartmanı diye ün salan
4 katlı bu bina tarihi iki olaya daha ev sahipliği yapacaktı: Birincisi, İstanbul Şehremini Cemil Topuzlu, Dar’ülbedayi’yi (Şehir Tiyatroları) 13 Ocak 1914 günü burada açmıştı.
İkinci olaya gelirsek… Otomobil Nuri, Hamdi Emin Çap, Orhan Öktem ve Nasuhi Esat Baydar 1923 yılında Yusuf Ziya Bey ile Letafet Apartmanı’nın bir salonunda bir araya geldi.
İşte bu toplantıda bugün 95 yıllık bir çınara dönüşen Türkiye Futbol Federasyonu’nun temelleri atıldı. Yusuf Ziya Öniş başkanlığında kurulan Futbol Hey’et Müttehidesi 95 yılda büyüyüp gelişerek, FIFA ve UEFA’nın saygın bir üyesi, Avrupa’nın en büyük 6. futbol ekonomisi oldu.
Kolay mı? Hayır. Sözcüklerle anlatılacak kadar basit mi? Hayır.
Futbol Federasyonu kurma teşebbüsleri aslında Selim Sırrı Tarcan tarafından 1913’te başlatıldı. Gerek dönemin kulüplerinin ilgi göstermemesi gerekse 1. Dünya Savaşı’nın kapıda olması bu teşebbüsü 10 yıl ileri attı.
İlk müracaat 1921’de
Beynelmilel Futbol İttihadı’na yani FIFA’ya üye olmak için ilk müracaatımızı 1921’de yaptık. FIFA, 1. Dünya Savaşı’nda mağlup olan bir ülkenin bu başvurusunun üzerinde bile durmadı. Yine de tek seçici Yusuf Ziya Bey (Öniş), 1922’de hazırlıklara başlamıştı. Türk Milli Takımı Namzetleri adıyla ilk hazırlık maçımızı 16 Haziran 1922’de Taksim Stadı’nda İngiliz İşgal Kuvvetleri takımına karşı oynadık ve 3-0 kazandık. Rövanşı da 9-0 aldık.
14 Temmuz 1922’de 16 kulüp birleşti Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı”nı (TİCİ) kurdu. İlk başkanlığını Ali Sami Yen, asbaşkanlıklarını da Burhan Felek ve Ali Seyfi üstlendi. Türk sporunun ilk teşkilatı olan Türk İdman Cemiyetleri İttifakı’nın kurulmasının ardından Futbol Hey’et-i Müttehidesi adıyla kurulan Yusuf Ziya Öniş başkanlığındaki ilk Türk Futbol Federasyonu, FIFA’ya başvurdu ve Türkiye 21 Mayıs 1923’te FIFA’nın 26. üyesi oldu.
FIFA üyesi Türkiye, ilk milli maçını Cumhuriyet’in ilanından üç gün önce oynadı. 26 Ekim 1923’te İstanbul Taksim Stadı’nda Romanya’yla oynanan bu maç 2-2 bitti. Ardından gelen dönemde Milli Takım’ı 1924 Paris Olimpiyatları’na hazırlaması için İskoçya’dan Billy Hunter getirtildi. Hunter, Türk futbolculara çağdaş futbolu tanıtan ve sistemli bir şekilde çalıştıran ilk teknik adam oldu.
Yine 1924 Paris Olimpiyatları’nda Çekoslovakya’yla oynanan ve 5-2 kaybedilen maç, kayıtlara Milli Takım’ın yurtdışındaki ilk maçı olarak geçti. 1936’ya kadar süren bu dönemde ilk Türkiye Şampiyonası Ankara’da yapıldı ve şampiyon Harbiye oldu. 1924’te FIFA’nın isteğiyle Sovyetler Birliği-Türkiye maçını Hamdi Emin Çap yönetti. Böylece bir Türk hakem ilk kez bir milli maçta görev yaptı. İlk kez hakem ve antrenör kursu açılması da yine bu döneme rastlar. İlk deplasmanlı lig kapsamındaki Milli Küme maçları da yine bu dönemde düzenlendi. 1938 yılında Türk Spor Kurumu’nun kaldırılması ve Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü’nün Türk sporuna hâkim olmasıyla beraber futbol da devlet yönetimine geçti.
1924 nizamnamesi
Türkiye Futbol Heyet-i Müttehidesi, 1924’te “Beynelmilel Federasyonu Nizamnamesi” adı altında 35 maddeden oluşan Türk futbolunun ilk yazılı kurallarını belirledi.
Yıldırım Demirören’den 95. yıl yorumu:
Kolları 2023’e uzanan ulu çınar
Cumhuriyetimiz ile yaşıt olmak Türkiye Futbol Federasyonu için en büyük gurur… TFF, 1923 doğumlu ulu bir çınar ve yaşlandıkça değeri artan bir çınar… Kolları uzadıkça Cumhuriyet Türkiye’sinden 2023 Türkiye’sine doğru tüm dünyayı saran bir çınar…
Bizi her zaman güçlü kılan bu köklü tarih ve 95 yıl önemli başarı hikâyeleriyle dolu…
4 kez Avrupa Şampiyonası, 2 kez Dünya Kupası görmüş bir futbol ülkesi, aynı zamanda Avrupa futbol ailesinin saygın bir üyesi.
Bu gururla çizdiğimiz vizyonla Türk futbolunda istikrarlı başarı her zaman temel hedefimiz oldu. Bu kültürel mirası gelecek nesillere de en iyi şekilde bırakmak için ise ben ve yönetim kurulu arkadaşlarım büyük çaba gösteriyoruz.
Benim için, Türkiye tarihi için ayrı bir yeri olan değerli kurumumuz Türkiye Futbol Federasyonu’na başkanlık yapmak onur ve gururdur. Bu hizmetimizin gayesi Türk futbolunun dünya standartlarına ulaşması ve başarıyla temsil edilmesidir.
Türk futbolu yönetimine gelen istikrar, profesyonel hakemliğe geçiş, VAR sistemi çalışmaları, tesisler, büyüyen futbol ekonomisi, uluslararası finallere ev sahipliği ve adaylık... Hepsi ama hepsi amatörden en üst lige kadar futbolun o tarifsiz tutkusunu tüm halkımıza yaşatmak için.
95. yaşında büyük umutlar taşıyan Türkiye Futbol Federasyonu’nun Cumhuriyet’in de 100. yılı olan 2023’e UEFA EURO 2024 ev sahibi unvanı ile girmesi ise en büyük temennim.
Türkiye Futbol Federasyonu, futbolcusundan antrenörüne, malzemecisinden başkanına, taraftarından hakemlerine büyük bir camia ve bu camia birlik olduğu sürece başaramayacağı şey yok. Bu duygularla federasyonumuza nice 95. yıllar diliyor, ülkemizin futbol aşkının daha da büyütülmesi için çalışmalarımızın devam edeceğinin garantisini veriyorum…
2019 tamam hedef 2020 ve 2024
Son 5 yılda gelirini 240 milyondan 669 milyona çıkaran Türkiye Futbol Federasyonu 2020 UEFA Şampiyonlar Ligi finali ve EURO 2024’e ev sahipliği için aday oldu
Futbol, dün de bugün de gelecekte de Türkiye için her türlü zorluğu yenen, asla pes etmeyen, vazgeçilmez bir tutku. Örnek mi? Türkiye, 1950’de tarihinde ilk defa Dünya Kupası finallerinde mücadele etme hakkını kazandı. Finaller, 2. Dünya Savaşı’ndan yeni çıkan Avrupa’da değil, Brezilya’da düzenlendi. Milli Takımımız, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik koşullar nedeniyle dünyanın öbür ucundaki Brezilya’ya gidemedi. DNA’larımızda geçmişin pişmanlıkları, geleceğin endişeleri içinde yaşamak yok. Bugün var ve Türkiye, bugün Avrupa’nın 6. büyük futbol ekonomisi.
Son 5 yılda gelirini 240 milyondan 669 milyona çıkartan Türkiye Futbol Federasyonu, belki 1950 Dünya Kupası’na gidemedi ama 1954’te İsviçre’deydik. Milli Takımımız Dünya Kupası elemelerinde İspanya ile eşleşti. Madrid’de oynanan ilk maçı 4-1 kaybettik. Ama İstanbul’daki rövanşı 1-0 kazandık.
Averaj kuralı yoktu. Tarafsız saha İtalya’nın başkenti Roma’da finallere gidecek takımı belirlemek için üçüncü bir maç
“Avrupa Avrupa duy sesimizi”
Türk futbolu, 1952’de profesyonelliğin kabulü, bazı Türk oyuncuların yurt dışına transfer olması, İstanbul, Ankara ve İzmir’de profesyonel futbol liglerinin kurulması, Anadolu’da futbol kulüplerinin hızla çoğalması, Avrupa kupalarında Galatasaray, Göztepe ve Fenerbahçe’nin elde ettiği başarılı sonuçlarla kabuğunu kırarken, karşısına AFC krizi çıktı. Türkiye, UEFA’nın kuruluşunda üyeliğe kabul edilse de coğrafi konumu nedeniyle FIFA tarafından Asya Futbol Konfederasyonu (AFC) üyesi yapılmak istendi. Topraklarının yarısı Asya’da olan SSCB örnek gösterildi, FIFA’nın kararına direnildi ve sonuçta Türkiye, 1962’de UEFA’ya tam üye oldu. Türkiye Futbol Federasyonu, 1962-63 sezonundan itibaren Avrupa Kupa Galipleri Kupası’na katılacak takımları belirlemek üzere “Türkiye Kupası” organize etmeye başladı. ‘60’lı yıllarda her kentte kulüpler kuruldu. 1963-64’te 2. Lig, 1967-68 sezonunda ise 3. Lig kuruldu. 1967’de UEFA Genç Milli Takımlar Şampiyonası’na ev sahipliği yaptık. SSCB, şampiyon oldu; Türkiye ise Fransa ile 1-1 berabere kalsa da kurayla kazanarak Avrupa üçüncüsü unvanını aldı. Galatasaray’ın 80’li yılların sonunda Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası’nda yarı final oynaması ise “Avrupa Avrupa duy sesimizi” anlamına geliyordu. UEFA Yönetim Kurulu, 2019 UEFA Süper Kupa’nın Beşiktaş’ın stadyumu Vodafone Park’ta oynanmasını kararlaştırdı. İstanbul 25 Mayıs 2005’teki Milan-Liverpool UEFA Şampiyonlar Ligi finali ve 20 Mayıs 2009’daki Shakhtar Donetsk-Werder Bremen UEFA Kupası’nın finaline ev sahipliği yaptı. 2013’te FIFA U20 Dünya Kupası Türkiye’de düzenlendi.
Ayrıca TFF’nin yaptığı başvuruyu değerlendiren UEFA, İstanbul Atatürk Olimpiyat Stadyumu’nun 2020 UEFA Şampiyonlar Ligi finali ev sahipliği adaylığını kabul etti. Federasyonlar adaylık dosyalarını 1 Mart 2018 itibarıyla UEFA’ya teslim edecek. UEFA Yönetim Kurulu ev sahipliği yapacak stadyumu Haziran 2018’de açıklayacak. Tabii en önemlisi Türkiye Futbol Federasyonu’nun EURO 2024 ev sahipliği için aday olması. Türkiye, 2024 Avrupa Futbol Şampiyonası adaylık dosyasını 27 Nisan 2018’de UEFA’ya teslim edecek. UEFA Yönetim Kurulu ise EURO 2024’e ev sahipliği yapacak ülkeyi Eylül 2018’de açıklayacak. Türkiye Futbol Federasyonu, sosyal sorumluluk projeleriyle de öncü bir rol oynuyor. Özellikle 15 Temmuz darbe girişiminin ardından TFF, devletinin ve milletinin yanında örnek bir duruş sergiledi. 3 Temmuz süreci de ayrı bir kâbusa dönüşürken, Yıldırım Demirören’in Türkiye Futbol Federasyonu başkanı seçildiği 27 Şubat 2012’de Türkiye’ye 5 yıl, 8 yıl Avrupa’dan men geleceği konuşuluyordu. Bu badire de atlatıldı ve Türk futbolunun önü açıldı.
Rüya değil Riva
Tarihin en büyük spor kompleksi olan, Türkiye Futbol Federasyonu tarihinin en önemli projeleri arasında yer alan Hasan Doğan Milli Takımlar Kamp ve Eğitim Tesisleri, 29 Mart 2013’te dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla açıldı. Yer teslimi, temel atma töreni 9 Nisan 2013’te gerçekleştirilen Hasan Doğan Milli Takımlar Kamp ve Eğitim Tesisleri 450 günde tamamlandı. TFF’nin tarihindeki en büyük altyapı yatırımı, çevreye duyarlı, yenilenebilir enerji kabiliyeti, tasarruf odaklı yapısıyla üst düzey bir standart içeriyor. Tesisin 17 bin 643 metrekarelik kapalı alanı, yönetim, konferans, toplantı,
Özetle 4 Avrupa Şampiyonası, 2 Dünya Kupası, bir de Konfederasyon Kupası heyecanı yaşayan Türkiye, yönetim bazında özellikle Yıldırım Demirören döneminde 11 üyeyi UEFA yönetim ve kurullarına sokarak büyük başarı elde etti, organizasyonlar konusunda dünyanın heyecan duyduğu başarılara ulaştı. Ekonomik gücü, tüm Avrupa federasyonlarını kıskandıran Riva tesisleri, eğitim çalışmaları, sponsorları, liginde mücadele eden yıldızlarıyla Türkiye, son dönemlerde dünyanın gözbebeği haline geldi. Yıldırım Demirören federasyonu 100. yıl vizyonuyla daha büyük başarılar için titiz bir şekilde çalışmalarını sürdürüyor.
Dönemin Başbakanı Turgut Özal’ın desteğiyle, 1989’da Türkiye Futbol Federasyonu Başkanlığına Şenes Erzik’in atanması, Türk futbol tarihinin önemli kilometre taşlarından biri oldu. 28 Mayıs 1985’te profesyonel futbolun mali ve idari açıdan özerk hale gelmesi için TFF. Kuruluş Kanunu tasarısı TBMM’ye teklif edildi ancak yürürlüğe girmedi. 3813 Sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Kanun, 17 Haziran 1992’de kabul edilerek TFF özerkliğe kavuştu. Daha sonraki yıllarda FIFA ve UEFA statüleri doğrultusunda TFF’nin özerkliğine yönelik çeşitli yasal düzenlemeler yapıldı.
Dünyanın en pahalı 6. ligi
Türkiye Futbol Federasyonu’nun gelirleri 27 Şubat 2012’de 240 milyon liraydı. 2016-2017 sezonunda bu rakam 454 milyon liraya ulaştı. TFF’nin 2017-2018 bütçesinde gelirleri 669 milyon lirayla 5 yıl öncesinden yüzde 178 fazla oldu. Türkiye 555 milyon euro’yla yayın hakkında dünyanın en pahalı 6. ligi konumuna ulaştı. 2016-2017 futbol sezonunda Türk futbolunun ekonomik değeri 2,3 milyar liraya ulaştı. Türk futbol ekonomisi son yılda yüzde 15 büyüdü.
Dünyayı yöneten Türkler
FIFA’ya üye ilk Türk spor adamı Necdet Çobanlı oldu. Çobanlı, 1976’da FIFA’da İcra Kurulu Üyesi seçildi ve ilk kez FIFA’da bir Türk yönetici olarak görev aldı. 1978’de Arjantin’de,1982’de İspanya’da düzenlenen Dünya Kupalarında organizasyon komitesinde görev alan Çobanlı, FIFA Onur Kurulu üyesiydi. 1990 yılında ise Şenes Erzik, UEFA Kongresi’nde ilk Türk temsilci olarak İcra Kurulu üyeliğine getirilirken, iki önemli komisyonun da asbaşkanlığına seçildi. Çobanlı ve Erzik’in ardından uluslararası futbol yönetimine TFF 1. Başkanvekili Servet Yardımcı girdi. Yardımcı, 5 Nisan 2017’de Helsinki’de düzenlenen 41. Olağan UEFA Kongresi’nde UEFA Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi.
Cardiff’te 2 Haziran’da yapılan UEFA Yönetim Kurulu toplantısında Türkiye Futbol Federasyonu, UEFA’da tarihi bir başarı elde etti, 13 farklı komitede 11 kişiyle temsil hakkı kazandı. UEFA Yönetim Kurulu üyesi ve TFF 1. Başkanvekili Servet Yardımcı, UEFA Medya Komitesi Başkanlığı’na seçilirken aynı zamanda UEFA Stadyum ve Güvenlik Komitesi Başkanvekili görevini de üstlendi.
TFF BAŞKANLARI
Yusuf Ziya Öniş (1922-1926), Muvaffak Menemencioğlu (1926-1931), Hamdi Emin Çap (1931-1937), Sedat Rıza İstek (1937-1938), Danyal Akbel (1938-1943), Ziya Ateş (Vekaleten)(1943), Sadi Karsan (1943-1948), Vildan Aşir Savaşır (Vekaleten)(1948-1949), Ulvi Ziya Yenal (1949-1952)(1954), Mehmet Arkan (Vekaleten)(1952), Mümtaz Tarhan (Vekaleten)(1952), Orhan Şeref Apak (1952-1954)(1957-1958)(1961-1964)(1965-1970), Hasan Polat (1954-1957)(1970-1976), Safa Yalçuk (1958-1959), Faik Gökay (1959-1960), Muhterem Özyurt (1960-1961)(1964-1965), Bekir Silahçılar (Vekaleten)(1961), Füruzan Tekil (1976-1977), Sabahattin Erman (1977), İbrahim İskeçe (1977-1978)(1980), Sahir Gürkan (1978), Güngör Sayarı (1978), Cemal Saltık (1979), Mazhar Zorlu (1980), Doğan Andaç (Vekaleten)(1980), Yılmaz Tokatlı (1980-1984), Mustafa Kemal Ulusu (1984-1985), Erdoğan Ünver (1985-1986), Erdenay Oflaz (1986), Ali Uras (1986-1987), Halim Çorbalı (1987-1989), Şenes Erzik (1989-1997), Özkan Olcay (1997), Abdullah Kiğılı (1997), Haluk Ulusoy (1997-2004)(2006-2008), Levent Bıçakcı (2004-2006), Hasan Doğan (2008), Mahmut Özgener (2008-2011), Mehmet Ali Aydınlar (2011-2012), A. Hüsnü Güreli (Vekaleten)(2012), Yıldırım Demirören (2012-…)
Türkiye futbol kronolojisi
- 1890 İngiliz gençler arasında ilk futbol müsabakası oynandı.
- 1894 Bornova’da “Football and Rugby” kulübü kuruldu.
- 1899 İlk yerli kulüp Block Stocking kulübü kuruldu ve kapatıldı.
- 1903 Moda, Kadıköy, İmogen ve Elphis kulüpleri, İstanbul Futbol Birliği adıyla düzenli bir lig kurdu.
- 1903 Beşiktaş Kulübü kuruldu.
- 1905 Galatasaray Kulübü kuruldu, İstanbul Futbol Ligi’ne kabul edildi.
- 1907 Fenerbahçe Kulübü kuruldu ve 1908’de İstanbul Futbol Ligi’ne kabul edildi.
- 1909-1910 Vefa, Beykoz, Süleymaniye, Anadolu, Türk İdman Ocağı, Hilal, Nişantaşı, Türk Gücü, Anadoluhisarı, Telefoncular, Rambers ve Progress’in İstanbul Futbol Ligi’ne başvurusu reddedildi.
- 1910 Galatasaray, Fenerbahçe, Strugglers ve Progress, İstanbul Futbol Kulüpleri Ligi’ni kurdu.
- 1913 Okul kulüpleri Cuma Ligi adıyla yeni bir oluşum başlattı.
- 1914 İstanbul Şampiyonlar Ligi kuruldu.
- 1919 Türk İdman Birliği kuruldu.
- 1922 Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı kuruldu.
- 1923 Türkiye Futbol Federasyonu kuruldu ve FIFA üyesi oldu.
- 1936 Türk Spor Kurumu kuruldu.
- 1938 Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü kuruldu.
- 1940 TFF, Deplasmanlı Lig organizasyonunu İstanbul, İzmir, Ankara ve Eskişehir’in katılımıyla başlattı.
- 1950 Profesyonel Ligler kuruldu.
- 1959 Türkiye Ulusal Profesyonel Futbol Ligi kuruldu.
- 1963 Ulusal Profesyonel 2. Lig kuruldu.
- 1967-68 Ulusal Profesyonel 3. Lig kuruldu.
- 1979-80 3. Lig olaylar nedeniyle lağvedildi.
- 1984-85 3. Lig tekrar kuruldu.
- 1987 Futbol Federasyonu, galibiyete 3 puan sistemini başlattı.
- 1992 TFF özerk bir kurum oldu.
- 2000 Galatasaray, UEFA Kupası ve Avrupa Süper Kupası’nı kazandı.
- 2002 Türk Milli Takımı 48 yıl aradan sonra Dünya Kupası’na katılıp 3. oldu.
- 2008 Türk Milli Takımı Avrupa Şampiyonası’nda Almanya’ya yenilerek 3. oldu.
- 2010 Bursaspor 4 büyüklerden sonra şampiyon olan ilk takım oldu.
