Batı'nın sevimli cadıları

alin.t@milliyet.com.tr Sinemada cadı rollerinin Nicole Kidman, Sandra Bullock, Dianne Wiest, Stockard Channing ("Practical Magic", 1998), Barbara Carrera ("Love at Stake", 1987), Vanessa Paradis ve Jeanne Moreau ("Un amour de sorciere", 1997), Elizabeth Taylor ("Mavi Kuş", 1976), Tilda Swinton ("Narnia Günlükleri: Aslan, Cadı ve Gardırop", 2005), Cassandra Gava ("Barbar Conan", 1982) gibi güzel aktrislere biçilmesi rastlantı değil! Yeşilçam yapımı "Pamuk Prenses"in güzelliğini sihirli aynadan doğrulatan cadı kraliçesi de Suna Selen'dir. Kurulduğu günden beri fena halde ataerkil olan uygarlık başa çıkamadığı kadınlara etiketi yapıştırır: Cadı! Aslında bu, dişi cazibesi karşısında eli kolu bağlanan erkeğin korkusunu yansıtır. Efsanelerde ve masallarda cadının göze güzel görünen, kılık değiştirebilen yaşlı ve çirkin bir kadın olarak karşımıza çıkması tam da bu yüzdendir. Görünen güzelliğe aldanmamaları için erkeklere uyarıda bulunulur. Cadıların giysileri bile güzel kadınların şık giysilerinden tamamen farklıdır. Kamburlarını gizleyemeyen siyah pelerinler giyer, sivri tepeli siyah şapkalar takarlar! Harry Potter'ın devam ettiği Hogsworth Cadı Okulu'nda Maggie Smith ve diğer öğretmenleri anımsayın!Kadının üstlendiği roller de cadılıkla yakından ilişkilidir. Uçan süpürge ev temizleme aracının bir uzantısıdır. Kadının evi temizlediği aleti üzerine binip uçtuğu bir araca dönüştürmesi ve onun bacakları arasında erkeğinkinden daha büyük, daha sert ve daha marifetli bir cinsel organ simgesine benzemesi ise erkek iktidarına indirilen en ağır darbe kuşkusuz. Televizyonun "Tatlı Cadı"sı Samantha ise dizinin jeneriğindeki animasyonda süpürgeye "yan" biner. Samantha ev kadını olmayı cadı olmaya yeğ tutar!Yemek pişirmenin kadının görevi sayılması kazan kaynatmaya esin verir. Et, sebze, baharat gibi malzemelerle insanları besleyen kadınlar kertenkele kuyruğu, domuz kılı, yılan kanı koyup insanı kurbağaya çevirebilir pekâlâ. Kadınların erkeklere oranla daha çok sevdiği ev kedileri, cadı olduklarında herkese tıslayan kara kedilere dönüşüverir. Bazı cadılar ise "iyi" kadınların ödünü koparan sürüngenlerle haşır neşirdir. Erkek iktidarına indirilen darbe Sezgileri yüksek, becerileri gelişkin, doğaya yakın kadınların sağaltıcı olarak gücünden de kaynaklanır bu ilişkilendirme. İleri görüşlülük kehanete yorulur; otlardan merhem yapmak büyüye... Ortaçağdaki cadı avının temelinde de kadınların bilgeliğinden ve dişiliğinden, yani akıldan ve cinsellikten korkmak yatar. Ormanda kulübelerde, dağ başında şatolarda yaşayan cadılar nedensiz kötülük yapar. Gencecik, masum kızları kilitler, lanetler, onları kurtarmak isteyen yakışıklı prensleri engeller. Yaramaz çocukları bin pişman eder. Aynı adlı masaldan uyarlanan "Hansel ve Gretel"de Lynn Redgrave'in yaptığı gibi! Bu tür masalların sinemadaki başlıca örneği "Oz Büyücüsü"ndeki (Victor Fleming, 1939) Doğunun Kötü Cadısı (Margaret Hamilton) bütün zamanların dördüncü en kötü karakteri seçilmişti Amerikan Film Ensitütüsü'nün düzenlediği ankette. Roald Dahl'dan usta yönetmen Nicolas Roeg'un yaptığı uyarlama "The Witches / Cadılar"da (1990) bütün cadılar çocuklardan nefret eder. Cadıların başı Eva Ernst'i de Angelica Huston canlandırır! Ortaçağdaki cadı avının temeli George Miller'ın Pulitzer Ödüllü yazar John Updike'dan uyarladığı "Witches of Eastwick / Eastwick Cadıları" ve Rene Clair'in "The Passionate Witch" adlı romandan uyarladığı, "I Married a Witch / Bir Cadıyla Evlendim" ("Tatlı Cadı"nın esin kaynağı). Susan Sarandon, Cher ve Michelle Pfeiffer üçlüsü onları baştan çıkarıp kasabaları Eastwick'e rezil eden şeytan Jack Nicholson'ı büyüleriyle geri püskürtür. Claire'in filminde ise yakılan bir cadı, cellatlarının yedi ceddini evliliklerinde mutsuz olmakla lanetler. 20'nci yüzyılda ruhu dünyaya geri gelir ve lanetlediği ailenin genç üyesine aşık olunca Veronica Lake'in bedenine girip onunla kendi evlenir! Zombiler üstadı George Romero'nun "Season of the Witch / Cadı Mevsimi" de B sınıfı feminist değinmeli bir cadı filmi. Korku filmi sevenlere İngiliz yapımı "Night of the Eagle / Kartalın Gecesi" (1961) önerilebilir. Büyülenmeye değer filmler