Erkek yayılmacılığına sandalyeli çözüm

Erkek yayılmacılığı” (manspreading), erkeklerin yanındaki kişinin alanını işgal edecek şekilde bacaklarını açarak oturması olarak biliniyor. Özellikle metro gibi kalabalık toplu taşıma araçları, erkeklerin bu davranışının en “yetkin” haliyle gözlemleneceği yerler. 2014’te New York metrolarında yürütülen erkek yayılmacılığı karşıtı kampanya, bu alanda bir ilk olmuştu. Kampanya, metroda yayılarak oturan iki erkeğin gözaltına alınmasıyla dünya manşetlerine de taşınmış, “erkek yayılmacılığı” 2015’te Oxford Sözlüğü’ne eklenerek tüm dünyanın tanıdığı bu pratiğin adı konulmuştu. Aynı dönemde Türkiye’de de sosyal medya üzerinden “Bacaklarını topla” kampanyası yürütülmüş, birkaç yıl sonra İstanbul metrosuna “Yayılarak oturmayınız” ibareleri asılmıştı. Son olarak iki yıl önce Madrid, tüm toplu taşıma araçlarında erkek yayılmacılığını yasaklayan şehir oldu.

Erkek yayılmacılığı, küresel ölçekte ama özellikle yoğun kalabalıkları barındıran metropollerde karşılaşılan bir problem. Konuyu erkeğin anatomik yapısıyla açıklayanlar olsa da, aslında erkeklerin “yayılarak” kadınlara daha az alan tanıdığı yaygın kültürün sembolik bir göstergesi. İngiltere’de bir tasarım öğrencisinin elinden çıkan sandalye, tam da bu kültürü mesele ediyor. Brighton Üniversitesi öğrencisi Laila Laurel’in “Erkek yayılmacılığına bir çözüm” (A solution for manspreading) adlı tasarımı, üçgen şeklinde ve dizleri birleştirmeye zorlayarak erkekleri bacakları kapalı oturmaya mecbur bırakıyor. Laurel, bu sandalye için “Cinsiyet eşitliğini sağlamak için cinsiyetçiliğin çok çeşitli boyutlarını hesaba katmak zorundayız. Ve bence mizah, bu tür toplumsal meselelerin üstesinden gelmek için iyi bir araç” diyor. Bu yüzden de sandalyenin bir de kadınlar için olan versiyonunu tasarlamış. Bu sandalye ise ortada yer alan ek parça nedeniyle dizlerin birleşmesini engelliyor ve kadınları yayılarak oturmaya zorluyor.

Laurel bu sandalyeyle, “Tasarımın alan, kişi davranışları ve günümüzün sosyal meselelerindeki rolüne dair sorgulayıcı bir bakışı temsil ettiği” gerekçesiyle tasarım dünyasının önde gelen ödüllerinden Belmond Genç Yetenek Ödülü’ne layık görüldü. Bununla birlikte, çoğunluğu erkek birçok sosyal medya kullanıcısından  öfke, hakaret ve tehdit dolu mesajlar aldı. Bir anlamda erkek yayılmacılığıyla mücadele ederken erkek yayılmacılığının çok daha tehditkar bir versiyonuna maruz kaldı. Ama buna adeta hazırlıklı: “Ben sadece kadınların ve erkeklerin oturma biçimleri üzerine düşündürmek ve bir tartışma yaratmak istedim. Buna karşılık olarak aldığım tecavüz tehditleri ve mesajların tuhaflığı, bence ortada çok daha büyük bir problem olduğunu gösteriyor.”