"Gençlerde yaygın bir sorun"

Tıpta "insomnia" olarak bilinen uykusuzluk, her üç kişiden birini etkileyen yaygın bir sorun. Uykusuzluk, tıp dünyasının üzerinde en çok araştırma yaptığı konulardan biri olan uyku ve uyku sorunları arasında önemli bir yere sahip. Özellikle yoğun bir iş ve metropol yaşamının içinde olanların sıkça karşı karşıya geldiği bu "modern çağ hastalığı"yla ilgili sorularımızı Florence Nightingale Hastanesi Uyku Bozuklukları Merkezi Direktörü Doç. Dr. Firuz Çelikoğlu yanıtladı...

Uyku tüm canlılarda mutlaka olması gereken bir faz, yaşamın bir parçası. Uyku olmazsa insan yaşayamıyor. Uyumayan canlı yok. Yapılan bir deneyde akrep, devamlı uyandırılma yoluyla uyutulmadı. Deney sırasında akrep uykusuzluğa dayanamayarak kendini öldürdü. Farelerde yapılan uykusuzluk deneylerinde ise onların da üç gün sonra öldüğü saptandı. Tıp öğrencilerinde yapılan deneylerde 48 saatlik uykusuzluğun halüsinasyon, konsantrasyon kaybı ve konuşmayı toparlayamamaya yol açtığı saptandı.


Böyle bir şey yok. Yaşam varsa uyku da var. Ama bildiğiniz, alışılagelmiş standartların dışında oluyor. Kişi gece uyuyamıyor ama kısa da olsa oturduğu yerde yarım saat, bazen bir-iki dakika beyin, yaşaması için gereken uyku yapısını elde etmeye çalışıyor. Ama kişi farkında değil, kendini aktif yaşıyormuş hissediyor.


Gözümüzü kapattığımız zaman uykuya girememe, uyku sırasında uyanmalar ve tekrar uyuyamama.


İnsanların üçte biri uykusuzluk çekiyor. Herkesin hayatının bir döneminde kısa da olsa uykusuzluk olur.


Uyku beynin dinlendiği, sakin geçen bir dönem değil. Aksine tüm vücut sistemlerinin aktif çalıştığı, 90 dakikalık halkalar şeklinde sabaha kadar giden bir süreç. Bu uyku yapısının bozulmasıyla sorun başlar.


Öncelikle sabah zımba gibi kalkarsınız. Sabah sersem kalkılıyor, gün içinde yorgunluk, uyku hali oluyor, öğleye doğru başınız öne düşüyor, toplantılarda uyumaya başlıyor, araba kullanırken gözünüze ani uyku krizleri geliyorsa gece uykunuz sağlıklı değildir.


Uykuya dalamama süresini en fazla 30 dakikaya kadar normal kabul ederiz. Bunun üzeri insomnia başlangıcıdır.


Eğer bir ay süreyle bu sorun devam ediyorsa doktora gidilmeli. Yoksa kronik hale gelir ki bu en korktuğumuz şey. Ömür boyu süren çok kalıplaşmış ve tedavisi çok güç durumlar ortaya çıkıyor.


En önemlisi meslek. Stresli, uzun çalışma hayatının uyku ritimlerini bozması sonucunda ortaya çıkabiliyor. Politikacıların, yoğun büro işi yapanların, aktif gazetecilerin, televizyoncuların meslek hastalığı diyebiliriz. Nöbeti olan polislerde, doktorlarda, yeni bebeği olan annelerde de görülür. Sık seyahat etmek, menopoza girmek diğer nedenler. Körlerde de sık görülüyor, ışık uyku yapısını regüle eden bir faktör. Baharda yüzde şişmeye de yol açan alerji uykuyu bölüyor ve gün boyu aşırı uyku hali ortaya çıkıyor.


Kronik birçok hastalık uykusuzluk yapabilir. Astımın ilk belirtisidir. Alerji uyku yapısını bozar. Ağrılar, ağrılı hastalıklar, kanser, böbrek yetersizliği neden olabilir.


Depresyon gibi bazı hastalıklar uykuyu çok ciddi etkiler. Depresyonda uyku yapısında derin uyku azalıp parçalanır. Depresyon ve anksiyete tedavisiyle bu durum düzelir.


Yatılan odanın kalabalık, çok eşyalı, gürültülü, yatağın rahatsız olması uykuyu bozar. Stres en önemlisi. Eşlerden birinin yatakta kitap okuması, horlaması, ışığı açık bırakması da yol açabilir. Alkol uykuyu en çok bozan madde. Kimileri uykuya dalmak için alkol alır. Oysa uyumadan iki saat önce kesilmeli. Önce narkoz gibi sızdırır ama bir saat sonra ani uyanma, uykusuzluk atakları yapar.


Dersler, sınavlar, gece yaşamı, alkol almak gençlerdeki uykusuzluk nedenleri.


Uykusuzluğun ilk çaresi ilaç değil. Herkese ilaç verilse daha da kötüleşir.


Endişe, uykusuzluk yapan bir durum. Türk insanı iş kaybı, işsizlik ve işindeki sorunlarla ilgili endişeli. Maddi sorunlar, risk, endişe uykusuzluk nedenlerimiz.


Çok çalışmak uyku düzenini bozar. Zaten insanın doğasına aykırıdır. Tatiller çok azaldı. Bu, verimi de çok azaltıyor. .


Kesinlikle. Sağlıklı uyku için önerdiğimiz kurallar içinde.


Genelde ortalama sekiz saat. Bazı kişilere iki veya dört saat bile yeter. Uyku bölünüyorsa 10 saat uyusanız da yetmez.


Bağışıklık sistemi yetersizliğine yol açarak hastalıklara kolay yakalanır hale geliriz.


Uykusuzluğun yüzde 70'i psikiyatrik ve psikolojik problemlerden kaynaklanır. Bunlar gündelik gerginlikler ve endişe halinden tutun, depresyon ve şizofreniye kadar gider. Uykusuzluk çeken biri çok gecikmeden bir ay içinde doktora başvurursa tedavisi daha kolay yapılır. Uyku polikliniği, psikiyatri ve nörolojiye başvurulmalı.
Uykuya dalmayı engelleyici hareketler ya da uykuyu bölen, hastanın uyanmasına neden olan ve neden uyandığını bilmemesine yol açan bir faktör de huzursuz bacak sendromu. Bu sorunu genelde hastanın kendisi değil eşi fark eder. Ayaklarında sıçrama, titreme, silkinme tarzında hareketler olur.
Uykusuzlukların çoğunda eğer görüşme sırasında psikolojik bozukluk ortaya çıkarılırsa uyku laboratuvarına gerek yok. Her uykusuzlukta farklı yaklaşım var. Öncelikle sağlıklı uyku kurallarının uygulanması gerekir. İşe yaramazsa nedene (depresyon, huzursuz bacak) yönelik ilaç tedavisine başlanır. Geçici uykusuzluksa uykuya girmeyi kolaylaştıran ve kesintisiz uyku sağlayan ilaçlar kullanılır.
Çok sık gördüğüm bir hasta grubu gençler ve öğrenciler. Sınav dönemlerinde çok geç yatmayı alışkanlık haline getirip uyku fazlarının kayması nedeniyle başvuruyorlar. Sınav dönemlerinde gece uykusuzluklarını 2-3 hafta sürdürmemeye gayret etmeliler. Arada bir gece olabilir ama ertesi gece telafi edilmeli. Yoksa kronik hale gelir.

Yatmadan iki saat önce bilgisayar ve televizyonun başından kalkın. Televizyon seyrederek uyumaya çalışmayın.
Yatak odanızı sade, az eşya bulunan, hafif renklerle donatılan ve sadece yatmak için kullanılan bir oda haline getirin. Müzik seti, televizyon, bilgisayar bulundurmayın.
Akşam yağlı yemeklerden kaçının. Mide akşamları mümkün olduğunca boş olmalı. Bisküvi, ballı ılık süt ve pirinçli bir besin de rahatlatıp uykuya dalmayı kolaylaştırır.
Uykunuz gelince yatağa gidin. O süreyi geçirdiğinizde uyumanız zorlaşır.
Uykunuz gelmiyorsa yatacağım diye kendinizi zorlamayın. Aynı saatte uyumak için eşinizle birbirinize baskı yapmayın.
Gözlerinizi kapayıp koyun saymayı bırakın. Kendinizi serbest bırakıp gözlerinizi açın, uykunuz gelmiyorsa kalkıp germe hareketleri yapın, odadan çıkıp dergi okuyun.
Nikotin, çay, kahve, alkol uykuyu kaçırdığından akşamları tüketilmemeli.
Çok sıcak odada uyumak güçtür. İdeal oda sıcaklığı 18-20 derece olmalı.
Ilık duş gevşemeye ve uyumaya yardımcıdır.

Başta sarhoş olma, yoksunluk (kesilme) hissi, bunama (demans), psikotik bozukluk, depresyon, anksiyete bozukluğu, cinsel işlev bozuklukları, uyku bozukluğu ve çeşitli bedensel rahatsızlıklara yol açan alkol bağımlılığının tedavisinde yeni ilaçlar umut oldu.
Amsterdam'da düzenlenen alkol bağımlılığı tedavisiyle ilgili son gelişmelerin tartışıldığı toplantıda Acamprosate etken maddeli ilacın, alkol bağımlılarında anksiyeteyi (kaygı) tedavi ettiğini ve yeniden alkol alma (nüks) isteğini azalttığı açıklandı. Avrupa ülkelerinde yaygın olarak kullanılan ve alkol bağımlılığı tedavisinde yeni bir seçenek olan Acamprosate'la ilgili çalışmalarda alkol kesme döneminden sonra ortaya çıkan alkolü arama davranışını azalttığı da gösterildi.
Ege Tıp Fakültesi Psikoloji Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Hakan Coşkunol da son zamanlarda geliştirilen Acamprosate ve Naltrexon gibi alkol kullanma isteğini azaltmaya yönelik ilaçların Türkiye'de de kullanıma girmesinin hastaların mücadelelerini kolaylaştıracağını bildirdi.

Kanda bulunan ve pıhtılaşmayı sağlayan maddelerin eksikliğinde ortaya çıkan, genetik yolla geçip erkek çocuklarda görülen ve ömür boyu süren bir kanama-pıhtılaşamama hastalığı olan hemofili, Türkiye'de 5 bin, dünyada ise 350 bin kişinin hastalığı.
17 Nisan Dünya ve Ulusal Hemofili Günü nedeniyle Türkiye Hemofili Derneği'nin
19 Nisan'da İş Sanat Kültür Merkezi'nde saat 14.00-19.00 arasında düzenleyeceği toplantıda hasta, hasta yakını ve uzmanlar hemofili tedavisinde çığır açacak olan gen naklindeki gelişmeleri, AB'de hemofili haklarını, hemofililerin yaşam şeklini tartışacaklar.