Hangi besine ne zaman başlamalı?

tkumeli@milliyet.com.tr Çocuklar sürekli büyüyen bir organizmaya sahip oldukları için besin ihtiyaçları da yaş dönemlerine göre farklılık gösterir. Bu nedenle çocukların büyüme ve gelişmelerinin yakından izlenmesi çok önemlidir.Anne sütü bebeklerin gereksinimi olan bütün öğeleri içeren eksiksiz ve mucizevi bir besindir. Bu nedenle bebekleri ilk altı ay boyunca su bile vermeksizin sadece anne sütüyle beslemek, bebeklerin bütün ihtiyaçlarının karşılanarak sağlıklı gelişmesini, büyümesini ve hastalıklardan korunmasını sağlar. Ancak anne sütü daha sonra besin ihtiyacındaki artış nedeniyle bebeğin gereksinimlerini karşılayamaz. Bu nedenle diyete daha katı besinleri eklemek gerekir. Kişinin temel ihtiyaçlarından birisi olan beslenme; büyüme, gelişme ve sağlığın korunmasındaki en önemli faktördür. Bunun için her bireyin doğumdan itibaren protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve minerallerden oluşan besin öğelerinden yaşına uygun bir şekilde, her gün yeterli ve dengeli olarak alması gerekir. Altıncı aydan sonra besin ihtiyacı artar ve bebek, gereksinimlerini anne sütünden yeterince alamaz.Bebekler ilk altı ay yeterli olacak kadar demir deposu ile doğar ama sonra bu miktar yetersiz kalır.Bebekler artık sıvı olmayan yarı katı gıda maddelerini kabul edebilecek duruma gelir ve bu ileriki dönemlerde olumlu bir beslenme alışkanlığı edinmesini sağlar.Bebekler kendi bağışıklık sistemlerini geliştirmek zorunda olduklarından dış çevre ile beslenme yoluyla bir bağ kurmalıdırlar. Bebekler annelerinden daha bağımsız hale gelirler, bu da sosyal gelişmeleri için oldukça önemlidir. Altıncı aydan sonra bebeklere değişik lezzetlerde ve tarzlarda yemekler sunmak, çocukluk çağındaki yemek sevmeme alışkanlığını önlemede yardımcı olur.Bütün bu nedenlerle bebeğin anne sütü yanında başka besinlere de gereksinimi vardır ve bebeğin fizyolojik gelişimine uygun ek gıdalara başlanmalıdır. Ancak emzirme bu dönemde de sürdürülmelidir. Altı aydan sonra başlanabilir Bebeğe verilecek ilk ek besinler elma veya şeftali suyu, püresi ve yoğurttur. Bunları izleyerek diyete sebzeler, diğer meyve suları, yumurta ve etler eklenir. Sebze ezmeleri ve çorbaları her gün taze olarak pişirilir. İçine un ve yağ da eklenerek zenginleştirilir. Yoğurt: İlk kez bir kaşık verilerek miktarı zamanla artırılır. Yoğurt yapmak için pastörize edilmiş ve kaynatılmış süt 40-45 derece sıcaklığa getirilir. 1 kilo süte 1 yemek kaşığı yoğurt ezilerek ilave edilir. Sütün üstü kapatılarak kalın bir örtü ile sarılır veya ılık bir yerde beş-altı saat mayalandırılır. Bebeklere her gün taze yoğurt verilmelidir. Meyve suyu ve ezmesi (püre): Meyve veya sebze suları hazırlanırken önce meyve yıkanır, kabukları soyulur, cam rendede rendelenir, süzülerek meyve suyu elde edilir. Meyveler sıkılır sıkılmaz bekletilmeden bebeğe verilmelidir. Günde 1 çay kaşığı ile başlamak suretiyle miktar gittikçe artırılır. Tahıllar: Pirinç unu, buğday unu, pirinç, bulgur, ekmek içi, yoğurtla çorba yapılarak verilir. Tarhana çorbası da bebek için uygun ek besindir. Baharatsız yapılan tarhana çorbası da altıncı ayda çocuklara verilebilir. 1 silme yemek kaşığı tarhana 1 bardak su ile karıştırılıp kaynatılır, ılık olarak verilir.Sebze çorbaları: Yoğurda alışmış bebeğe 1 yemek kaşığıyla başlamak suretiyle verilir. Çocuk büyüdükçe sebze çorbası daha koyu olarak hazırlanır. Pişen sebzeler cam rendeden geçirilerek verilir.Yumurta: Yoğurt, meyve, tahıllı besinler ve sebze çorbasına alıştırılmış bebeğe, suda kaynatılarak katı pişmiş yumurta sarısından 1 çay kaşığı verilir ve miktarı zamanla artırılır. Yumurta, sebze çorbasına karıştırılarak verilebileceği gibi, ekmek içi ve sütle ezilerek de verilebilir. Yumurta beyazı yedinci, sekizinci ayda verilir. Önce yoğurt sonra sebze Et ve kuru baklagiller: Yoğurt, sebze, tahıllı besinlere alışmış bebek, sebze çorbasının içine biraz kıyma konularak ete alıştırılır. Zamanla tavuk ve balık etleri de sebzelerle birlikte ezilerek verilebilir. Kıyma: Hafif ateşte kendi suyunu çekene kadar ısıtılıp yukarıda hazırlanan sebze çorbası ve diğer çorbalara katılarak bebeğe verilebilir. Kıyma en uygun et verme şeklidir. Tavuk ve balık eti: Tavuk eti kemiklerinden, balık kılçığından iyice ayrılır, ezilerek verilir veya sebze çorbası içine katılır.Kurubaklagiller: Yine kıyma yerine, sebze çorbasına kırmızı-sarı mercimek, pişmiş nohut konularak çocuk bu besinlere alıştırılır. Kırmızı veya kabuksuz sarı mercimek iyi pişirildiği takdirde bebek için iyi bir protein kaynağı olur. Diğerleri de dış zarları ayrılıp iyi pişirilerek verilebilir.Ek besinlere alıştırma döneminde, bebeğe her besin tek tek, az sulu kıvamda verilir. Altıncı aydan sonra yukarıdaki yiyeceklerin miktarları biraz daha artırılabilir. Yedinci aydan sonra çocuk, ailenin yediği baharatlı ve çok yağlı olmayan yemekten alabilir. Yemeğin sadece suyu değil, kendisi de ezilerek verilmelidir. Et için uygun seçenek: Kıyma haftanın besini Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF, anne sütü ile beslenmenin doğumdan hemen sonra başlamasını, ilk altı ayda sadece anne sütü verilmesini ve emzirmenin altıncı aydan sonra uygun besin takviyeleri ile 2 yaş ve üzerine kadar devam etmesini öneriyor. Çünkü anne sütü, bebeğin ilk altı ay ihtiyacı olan protein, yağ ve vitamin gibi her türlü besin değerini içeren ideal besin kaynağıdır. İçindeki koruyucu maddeler bebeği enfeksiyonlardan korur. Hazmı kolay olan anne sütü, daima taze, temiz ve bebeğe vermek üzere hazırdır. Bu yüzden bebeğinizi ilk altı ay sadece anne sütüyle besleyin. Anne sütü haftanın öğüdü Et suyu sanıldığı gibi besleyici değildir. Etin kendisi ezilerek verilmeli.Yemeğin yalnız suyu değil, taneli kısımları da suyu ile ezilerek bebeğe verilmeli.Bir yaşına kadar bebeğin beslenmesinde tuz, şeker, bal, acı ürünler ve baharatlar kullanılmamalı.Besinler kaşık ve bardak kullanarak verilmeli.Beslenirken bebeğin başının altına yastık konarak dik tutulmalı. Beslendikten sonra ağzı temizlenip omuza bastırılarak gazı çıkarılmalı. Bebek ek besinlere teker teker alıştırılmalı, ilk kez denenecek besinler haftada bir çeşit olacak biçimde verilmeli. İlk kez denenen besin tek öğün olarak ve çok az miktarlarda verilmeye başlanmalı, bebeğin alımına uygun olarak miktar ve öğün sayısı artırılmalı. Bu besinler bebeğe açken verilmeli, bebek almazsa zorlanmamalı, bir süre geçtikten sonra yeniden denenmeli.Bebek bir besin aldıktan sonra alerji belirtisi gösterirse besin kesilmeli, 15-20 gün sonra tekrar denenmeli. Sebze, meyve, pirinç, mercimek iyice yıkandıktan sonra kullanılmalı. Bebeğe verilecek yiyecekler doğal ve taze ürünler kullanılarak hazırlanmalı; konserve, dondurulmuş yiyecekler, katkı maddeli hazır besinler verilmemeli. Hazırlanan yiyecekler uzun süre oda ısısında bekletilmemeli.Gıda hijyenine uyularak hazırlanan yiyecekler için kullanılan su kaynatılmalı, gereçler kaynatılarak temizlenecek türden seçilmeli.Besinler hazırlanmadan ve bebek beslenmeden önce eller kesinlikle yıkanmalı. Beslerken bunlara dikkat edin