“Kazaların yüzde 95’inin nedeni insanların hataları”

Her yıl 1 milyon 200 bin trafik kazasının yaşandığı Türkiye’de bu kazalara bağlı olarak 4 bin kişi hayatını kaybediyor,
200 ila 250 bin kişi de yaralanıyor. Kazalarda bir yıllık maddi kayıp ise yaklaşık 20 milyar lira. Bu konuda Avrupa’nın en riskli ülkelerinden biri olan Türkiye’de hem bu sorunu hem de ulaştırma yatırımlarını yakından ilgilendirecek bir bölüm açıldı. Bu yıl ilk öğrencilerini alacak olan Bahçeşehir Üniversitesi, Ulaştırma Mühendisliği bölümünün başkanı Prof. Dr. Mustafa Ilıcalı’yla bir araya geldik....

Bu bölüm Türkiye’de bir ilk mi?

Deniz Taşımacılığı gibi bölümler lojistik manada var ama mühendislik açısından Ulaştırma Mühendisliği bir ilk. Bu dönem Yalova Üniversitesi de bu bölümü açıyor. Hedef kitlemiz üniversite imtihanına bu sene girdi. Birçok öğrenci tercih yaparken bu bölümü fark etmeyebilir. Türkiye’nin 2023 için vizyon projelerinden yüzde 80’i ulaştırma ile ilgili. 3’üncü köprü, İzmir otoyolu, Körfez köprüsü, yeni havaalanı, yüksek hızlı trenler gibi... Kadir Topbaş döneminde İstanbul’da yapılan ulaşım yatırımı 28.5 milyar lira.

Neler öğreteceksiniz derslerde?

1’inci ve 2’nci sınıflarda temel mühendislik dersleri olacak. Matematik, mukavemet, dinamik gibi... Bunların haricinde karayolu tasarımı, kavşak tasarımı, trafik sinyalizasyonu, toplu ulaşım optimizasyonu, demiryolu planlaması gibi dersler olacak. Birçok ders seçmeli olacak ki böylece öğrenciler farklı alanlarda uzmanlaşabilsin.

“Mezun olunca iş bulma şansınız çok yüksek”

Bugüne kadar bunlar nerede öğreniliyordu?

Bu bölüm inşaat mühendisliği içerisinde yüksek lisans ve doktora seviyesinde gösteriliyordu. Şimdi belediyelerin sistem projeleri olacak. Çok farklı asfalt çeşitleri var. Bunların hepsi ayrı birer dal. Akıllı ulaşım sistemi, akıllı duraklar bu bölümden yetişecek mühendisler tarafından yapılacak.
Bu projeleri şimdiye kadar inşaat firmalarındaki inşaat mühendisleri yaptı. Daha ileri seviyedeki projelerde ise yurt dışında okuyan, mastır ve doktorası bulunan uzmanlar getirildi.

Buradan mezun olunca ne oluyoruz?

Ulaştırma mühendisi oluyorsunuz. Mezun olanlar çoğunlukla kamuda iş bulacak. Bunun için de KPSS’ye girecekler. Bizimki daha ilk olduğu için kadro çok, talep de az olacak. İnşaat mühendisinin KPSS’de aldığı 90 puanla girdiği yere ulaştırma mühendisi 50 veya 60’la girecek. Çünkü merkezi ve yerel idarede kadrolar açılacak. İlk mezunları verene kadar dört senemiz var. İlk mezun olanlar işe yerleşme açısından çok şanslı olacak. Özel firmalarda da
iş bulmanız mümkün. Bana soranlara “Muhakkak, Ulaştırma Mühendisliği’ni yaz” diyorum. Bu bölümü bitirdikten sonra işsiz kalma durumu yok. Sadece Türkiye’de değil Asya’da, Afrika’da, birçok yerde iş bulabilirsiniz.

Trafik kontrol merkezlerinde de iş bulabilir miyiz?

Tabii. Biz internetten trafiğin yoğun veya akıcı olduğunu söylüyoruz. Bundan sonra gelinecek nokta o merkezden trafiği yönetmek olacak. Kavşak sinyalizasyonları merkezden yönetilecek. Bu işi de mezunlarımız yapacak.

Kaç öğrenci alacaksınız?

50 öğrenci alacağız. 45’i burslu,
5’i de burssuz olacak. Bu bölüm yeni olduğu için mümkün olduğunca çok burslu öğrenci almaya çalışıyoruz.

“Bölünmüş yol, kazaları yüzde 90 düşürdü”

Trafik sorunlarına gelirsek, Türkiye’de neden trafik akmıyor?

Türkiye’de ulaşımın yüzde 90’ı karayoluyla yapıldığı için. Karayollarının da kapasitesi belli. Çok fazla şerit yok. Bir veya iki yolcu taşıyan otomobiller de yolların yüzde 85’ini işgal ediyor. Sınırlı sayıdaki yolu otomobillere terk etmişiz. Raylı sistemlerimiz yeterli değil. Avrupa’da demiryollarının payı çok yüksek. Bu yüzden trafik yüzde 50 daha az. Bu yüzden kazalar da daha az. Birleşmiş Milletler’in araştırmasına göre Türkiye ve Rusya Avrupa’da trafik riskinin en yüksek olduğu iki ülke. Türkiye’deki ölümlü kazalar diğer Avrupa ülkelerinin çok üstünde. Bunun da en önemli çözümlerinden biri bölünmüş yollar. Son 10 yılda 17 bin kilometre bölünmüş yol yapıldı. Bu karşılıklı çarpışmaları yüzde 90 düşürdü. Havayolunun payının artması da kazaları azalttı. Yol standardı arttıkça ve sürekli denetim uygulandığı hissettirildiğinde bu kazalar azalacaktır.

Bu kadar çok kaza yapılmasının nedenleri neler?

Kazanın beş nedeni vardır.
Bir; yolcu olarak kaza yapabilirsin.
İki; sürücü olarak kaza yapabilirsin.
Üç; yaya olarak kazaya karışabilirsin. Dört; aracın kazada payı olabilir. Beş; yol kaza nedeni olur. Beş nedenden üçünde insan var. Kaza nedenlerinin yüzde 95’ini insan faktörü oluşturuyor. İnsanlar kurallara uymuyor.

Neden kurallara uyulmuyor?

Öyle bir bilinç oluşmuyor. Trafik düzenlemesinde amaç insanların kurallara uymasını sağlama. Ölümlü kazaların yüzde 40’ı hızdan oluşuyor. Hızı düşürmüş olsanız ölüm olmayacak. Hızla beraber emniyet kemerini ve alkolü de katarsak bu oran yüzde 60’a, 70’e çıkıyor. Bunların önüne sürekli denetimle geçebiliriz. Elektronik denetim sistemlerinin yaygınlaşması gerekmekte. 2012 yılı itibariyle elektronik denetim sistemlerinden faydalanma payı yüzde 11. 2020’de
bu oran yüzde 70’e, 80’e ulaşacak.

“Amerika’da kasırgadan kaçarken emniyet şeridini kullanmadılar”

Cezaların artması işe yarıyor mu?

Cezaların artması değil, denetim önemli. Siz buradan Van’a gidip gelseniz toplam 4 bin kilometre yol kat edeceksiniz. İstatistiklere göre 4 bin kilometrede bir kere trafik polisiyle karşılaşabilirsiniz. Dört bin kilometrede belki siz 100 hata yapacaksınız. Denetimin caydırıcı ve sürekli olması önemli olan...

Avrupa’da toplumsal otokontrol sistemi var. Sivil biri, trafik suçu işleyen birisini belgeleyip şikayet edebiliyor...

Bir arkadaş İngiltere’de emniyet şeridini kullanmış ve yakalanmış. Mahkemede insanlar ona kötü bir suç işlemiş gibi bakıyormuş. Toplumda bu kültürü oluşturmak lazım. Amerika’da kasırga oldu, insanlar şehri boşaltırken bile emniyet şeridini kullanmadı.

“Düğün ve maçlarda çok kaza yapılıyor”

Trafik kazalarındaki kayıp ne kadar?

Senede yaklaşık 4 bin kişi ölüyor ama bu sayı o esnada ölenlerin sayısı. Hastanede ölürlerse bu rakamın iki katına çıktığını söyleyebiliriz. 2012’de bir yıl öncesine göre azalma var. Bir yılda 1 milyon 200 bin kaza oluyor. Toplam 200-250 bin yaralanma oluyor.

Bu kazaların maddi kaybı ne kadar?

Maddi kayıp yılda 20 milyar lira. İstanbul’da yapılacak üçüncü köprünün maliyeti 6 milyar lira olsa neredeyse üç köprü parası trafikte kaybediliyor. Veya 4 tane Atatürk Havaalanı yapabiliriz. Düğünlerde, maçlarda çok kaza yapılıyor. Adam maçta bagaja biniyor, yarı beline kadar dışarı çıkıyor. Bu bir kural ihlali. Biz kurallara uymuyoruz.

Cep telefonlarının kazalara etkisi ne kadar?

Bizde yasak ama denetimi yapan emniyet müdürlüğünün elemanı sınırlı. Sürekli denetim yapacak personel takviyesi yapılması lazım. Telefon yüzünden kaza oranı çok yüksek. Sizin yolda intikal reaksiyon süreniz çok önemli. Yolda bir tehlike göreceksiniz ve 1 saniyede bu tehlikeye kendinizi hazırlayacaksınız. Süre ne kadar uzarsa kaza riskiniz o kadar artar. Elinizde telefon varsa bu 1 saniye 3-4 saniye olur. Cep telefonu kullanım alışkanlığının artması kazaları da artırdı.