Nimet mi tehlike mi?

İnsansız hava araçlarını (İHA) Amerika’nın Irak ve Pakistan’da yaptığı nokta atışlı saldırılardan hatırlıyorsunuzdur. Oysa İHA’ların 1800’lere kadar uzanan bir geçmişi var. Tabii ki o zamanlar İHA’lar çok basit ve ilkeldi. Mesela Avusturyalılar 1800’lü yılların ortalarında balonlara patlayıcı doldurup onları bir saldırı aracı olarak kullanıyordu. Keza aynı yöntem Amerikan İç Savaşı’nda da hem Konfederasyon birlikleri hem de Birleşik Devletler birlikleri tarafından kullanılmıştı. Teknoloji geliştikçe İHA’ların kullanım alanları da değişti.

1900’lü yılların başında İHA pilotların ve uçaksavar kullanan askerlerin eğitimi sırasında hedef olarak kullanılıyordu. 1950’li yılların sonunda ise İHA’lar gözlem aracı olmuştu. Bir arazideki insan ve araç hareketlerini algılayabiliyor ve Amerikan askerlerine istihbarat sağlıyorlardı. 2000’li yıllara gelindiğinde ise İHA’lar silaha dönüştü. Askerlerini Irak ve Pakistan’dan çeken 44’üncü
ABD Başkanı Barack Obama yönetiminde İHA kullanımında zirveye ulaşıldı. 2013 verilerine göre Amerika’nın İHA saldırılarında hayatını kaybedenlerin sayısı 2 bin 500 civarındaydı.

Yeni bir dönem başlıyor

İHA’lar (ya da bugünlerdeki popüler adlarıyla drone’lar) artık siviller tarafından da kullanılıyor. En büyük sürpriz ise Google’ın sürücüsüz arabaları hazırlayan gizli laboratuvarı GoogleX’in İHA’lar üzerinde çalıştığının ortaya çıkması. Google X, şehrin bir ucundan diğerine dakikalar içinde teslimat yapabilen İHA’lar geliştirmişti.

Project Wing (Kanat Projesi) adı verilen çalışmalarla ilgili bir makale yaz aylarının sonunda Amerika’nın prestijli dergisi The Atlantic’te yayımlandı. Makaleyi yazan Alexis Madrigal incelemelerini ve röportajlarını tamamladıktan sonra bu projeyi yürüten Google’ın sadece interneti değil dünyayı yeniden düzenleme niyetinde olduğu çıkarımına ulaşmıştı. Peki gerçekten İHA’ların yani drone’ların dünyayı yeniden düzenleme, hayatımızı değiştirme potansiyeli var mı? Gelişmeler bize cevabın
“Evet” olabileceğini gösteriyor.

İnternetten alınan ilk şeyin bir pizza olduğu düşünüldüğünde pizza servis eden İHA’ların bu türün ilk örneklerinden biri olmasına şaşırmamak gerek zaten. Pizza servis eden İHA’ları bir kenara bırakalım... Hollanda’nın Delft Üniversitesi’nden mühendis Alec Momont’un ambulans İHA projesi acil durum ekiplerinin olay mahalline erişemediği durumlarda kullanılmak için tasarlandı. Bu İHA’ların bir kaza veya kalp krizi durumunda 5 dakika içinde acil durum bölgesine erişebilecek şekilde şehirdeki çeşitli noktalarda konumlandırılması bekleniyor. Üstelik bu İHA’lar kalp krizi, boğulma, solunum sorunları veya travma durumlarına müdahale edilebilmesini sağlayacak donanımı bulundurabilecek.

İHA’larla mahkumlara kaçak mal trafiği

Bir örnek de güvenlik güçlerinden... Seattle Polis Departmanı’ndan yapılan açıklamayla İHA’ların güvenliği sağlama konusunda polislere yardımcı olacağı belirtildi. Buna göre polis İHA’lar rehine durumlarında ve arama kurtarma çalışmalarında kullanılabiliyor. İHA’lardaki termal kameralar da polisin işini kolaylaştıran unsurlardan biri. Tabiiki İHA’ların tarımda da kullanıldığını söylemek lazım. İHA’lar çiftçilerin yerine sulama ve ilaçlama yapabiliyor. Üstelik güneş enerjisiyle çalışan bazı İHA’ların yere inmeden neredeyse beş yıl boyunca uçabileceği de öngörülüyor.

İHA’lar artık erişilebilir; daha ucuz ve kullanımı basit cihazlar. Peki ama
ya kötü insanların eline geçerlerse?
En basitinden başlayalım: Tina Turner’ın İsviçre’deki “gizli” düğünü paparazziler tarafından kumanda edilen İHA’lar tarafından fotoğraflanmıştı. Miley Cyrus fotoğraf ve video paylaşım platformu Instagram’a evinin yakınlarında uçan bir İHA’nın videosunu yükledi... Birçok Amerikan hapishanesinin bahçesinde yere çakılmış İHA’lar bulundu. Bu İHA’ların mahkumlara kaçak mal getirdiği tahmin ediliyor... Yani bu soruyu sormak için geç kalınmış olabilir.

Özellikle Amerika’da İHA’ların kullanılmasıyla ilgili bir dizi düzenlemenin kanunlaştırılması gündemde. Yine de tüm bunlar
İHA saldırıları kadar tehlikeli değil. Çünkü resmi rakamlara göre
George W. Bush döneminde Amerika’nın yaptığı her İHA
saldırısında ortalama 3, Obama döneminde yapılan saldırılarda ise ortalama 1 sivil hayatını kaybediyor. n