Seçim girdabı

Seçim girdabı
Pek yakında erken seçim kesin gibi... Ah bir de seçim sistemi ve siyasal parti kanununda yapılması gerekli değişiklikler gibi birkaç teferruat olmasa!
Testus Nereyesürükleniyorus / AHMET TURHAN ALTINER

Derviş’in fikri de zikri de belli olmadı mı sonunda? Ekonomiden sorumlu bakanın seçim tarihinin belirlenmesini istediği anda düğmeye basılmış olmadı mı? Gündemin birinci konusu artık erken seçim senaryosu! Bence bu sendrom mendrom değil, bir girdap! Çoğu medya mensubuna göre de pek yakında erken seçim kesin gibi... Ah bir de seçim sistemi ve siyasal parti kanununda yapılması gerekli değişiklikler gibi birkaç teferruat olmasa! Son iki seçimde "Ülke Barajlı d’Hont" yöntemi kullanılmıştı. Acep ne demekti bu? Deniyor ki, adı gibi bu "hont" seçim sistemiyle seçmenlerin yüzde yirmisi bütün topluma hükmedebiliyor. Bu sistem düzeltilmezse "yine bize hüsran", yine darbe söylentileri. Yine deniyor ki, mevcut sistem yönetim istikrarsızlığını teşvik ediyor. Siyasal ve ekonomik krizlerin sebebi hep bu "dont mont" sistem. Öte yandan acilen yapılması gereken seçim sistemi reformu partileri ittifaka teşvik etmeli deniyor. "Makul bir baraj"ın üstünde oy alan her partinin parlamentoda temsil edilmesi sağlanması isteniyor. Bu özelliklere en yakın sistem "nisbi takviyeli iki turlu dar bölge seçim sistemi" diye iddia ediliyor. Peki şimdi reform yapılacak da mı seçime gidilecek yoksa reform yapılmadan mı oy vermeye devam edilecek? Sorunlar ve sorular girdabında şaşkınız... İktidar ve yönetilenler arasındaki doğru orantıyı anlamak değil mi bütün mesele? Her millet layık olduğu iktidar tarafından yönetilmez mi? Seçim ve geçim arasında orantı hep ters mi duracak? Umduğumuzu değil hep bulduğumuzu mu yiyeceğiz? Bir düzine seçim usulü değiştirerek bugünlere kör topal gelebildiğimiz 2002 seçim girdabının arifesinde görelim neymiş "türlü çeşitli" seçim usulleri... Şu usul, bu tarif, şu reçete, bu sistem... Kimini morartır, kimini sarartır, kimi partileri hop oturtur hop kaldırır, seçim sistemleri testusuna buyur ola bu kez de...

1- Seçim sistemi ararken geçmişteki pratik uygulamalardan, hatta Osmanlı Meclisi Mebusan’ından yararlanılarak teferruat asgariye indirilebilir! İlk Osmanlı Meclisi 1876’da seçilmişti. 130 mebustan oluşuyordu. Peki, seçilebilmek için hangi şart aranıyordu?
a. Silahşor olmak
b. Tarikat ehli olmak
c. Fransızca bilmek
d. Az çok emlak sahibi olmak

2- 1908 seçimlerinden de ders almak mümkün. Osmanlılarda 1908’de yapılan seçimlerde bu kez seçmen olabilmek için hangi şart aranıyordu?
a. Evvelinde hiç şikayet etmemiş olmak
b. Hac farızasını yerine getirmiş olmak
c. Az çok vergi vermek
d. Az çok sağır, dilsiz ve kör olmak

3- Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk erken seçimi Nisan 1923’te yapılmıştı. Hangi nedenle?
a. Muhalefet direnmişti de ondan.
b. Lozan’daki gelişmelere muhalefet eden dinci grubu saf dışı bırakmak için
c. Birinci mecliste bakanlar meclis tarafından seçildiği için hükümette bütünlük sağlanamıyordu. Erken seçimden sonra anayasa değişikliğine gidilecekti de ondan.
d. Hiçbiri

4- Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci erken seçimi ise 1946’da yapılmıştı. Oysa 1947’de zaten seçim olacaktı. CHP’yi bir yıl erkenci davrandıran neden neydi?
a. Demokrat Parti’nin palazlanıyor olmasından ürküyorlardı.
b. İkinci Dünya Savaşı’nın bitişini bir erken seçimle kutlamak istiyorlardı.
c. IMF zorluyordu.
d. Cemiyeti Akvam dayatıyordu.

5- Tek parti döneminde 1946 seçimlerine kadar seçimler iki dereceli yapılıyordu. Tek dereceli seçim ilk kez 1946 erken seçiminde uygulandı ama seçim tarihimizin yüz karası sayılabilecek bir usulle beraber. Acele seçime şeytan mı karışmıştı? Neydi?
a. Açık oy, gizli sayım
b. Kravat mecburiyeti
c. Pusulada isim mecburiyeti
d. Yarı şeffaf oy zarfı

6- Çok partili düzenle birlikte seçim sistemi tartışma ve arayışları başlamıştı. "Sana rey veriyorum" 1950 yılında yazılmış bir tiyatro eserinin adı. Yazarı kim?
a. Besteci Cemal Reşit Rey
b. Güfteci Ekrem Reşit Rey
c. Cevat Fehmi Başkut
d. Haldun Taner

7- Seçimlerin eşitliği ilkesi her seçmenin bir tek oy hakkına sahip olmasını gerektirir. Bununla birlikte zamanında bir kişiye birden çok oy hakkı tanıyan sistemler olmuştur. Bunlardan biri 1951’e kadar İngiltere’de uygulanan katsayılı oy yöntemidir. Buna göre bir kişi kaç oy kullanabilirdi?
a. Sahip olduğu gayrimenkul sayısına göre
b. Ahırlarında sahip olduğu menkul at sayısına göre
c. Gebe kadınlar iki oy kullanabiliyordu. Karın nahiyesinde çift kalp atışı duyuluyorsa oy sayısı üçe bile çıkabiliyordu.
d. Seçmene işyerinin, ikametgahının ve gayrimenkulunün bulunduğu yerlerden her birinde ayrı ayrı oy kullanma hakkını tanıyordu.

8- Seçim sistemleri temelde ikiye ayrılır. Çoğunluk ve nisbi temsil sistemi... Nisbi olanı, demokrasi fikrine daha uygun, partilere elde ettikleri oy oranında temsil olanağı sağlayan bir sistem olarak daha ileri kabul edilir. Ama nisbi temsil sisteminin sakıncalarının da olduğu ileri sürülür. Güçlü bir iktidar partisinin belirmesini engellediği söylenir. Buna örnek olarak Yirminci yüzyıl başlarındaki Alman "Weimar Cumhuriyeti"nde kaç parti meclise girebilmeyi başarmıştı?
a. 6
b. 16
c. 66
d. 99

9- Çoğunluk sistemi uygulanan bazı ülkeler basit çoğunluğu yeterli görmemiş ve seçilen milletvekilinin belirli bir oranda seçmen desteğine sahip olmasını gerekli saymışlar. Birinci turda hiçbir aday yüzde 50’nin üstünde bir çoğunluk elde edememişse; ikinci bir tura gidilmesi ve ikinci turda en çok oy alacak adayın parlamentoya gelmesi kabul edilmiş. Buna iki turlu sistem deniyor. Çoğunluk sistemi tek turlu veya iki turlu olarak ikiye ayrılıyor. Bu sistemi hangi ülke uyguluyor?
a. Türkiye
b. İran
c. Rusya
d. Fransa

10- Seçim sistemlerinin önemli özelliği, belli bir sistemle herkesi memnun etmenin imkansızlığıdır. Mükemmel seçim sistemi yoktur ama herkesin kendine göre mükemmel bir seçim sistemi bulunur. Bu kuraldan ötürü bugüne kadar onlarca, yüzlerce seçim sistemi tasarlanmış, uygulanmıştır. Örneğin sadece nisbi temsil sisteminin 46 uygulanış türü varmış. Lütfedip çalışmak, bize özgü sistemi yaratabilmek için bilgiyi özümlemek gerek! Peki, aşağıdakilerden hangisi bunlardan değildir?
a. "Tout choix est une perte" yani, "Her Seçiş Bir Kaybediştir" sistemi
b. Cenevre Basit Seçim sistemi
c. Mütekamil Hare sistemi
d. Nisbi Temsil Kombinezonu

11- Türkiye’de 1965 seçimlerinde İşçi Partisi’nden 15 milletvekilinin meclise girmesine olanak sağlayan seçim sisteminin adı neydi?
a. Milli Birlik ve Beraberlik
b. Gayri Safi Milli Hasıla
c. Milli Bakiye
d. Briyant Usulü Barajlı d’Hondt Sistemli Milli Nisbi sistemi

12- İyi bir seçim sistemi, seçmenin kendi çevresinden belli bir milletvekilini kendi vekili bilip hesap sorabilmesini mümkün kılan sistem değil midir? Böyle bir sistem var mı? Evet, var! Ülkeyi seçilecek toplam mebus sayısı kadar seçim çevresine bölüp, her çevreden bir mebus seçilmesini sağlayan bir uygulama bu. İngiltere’de uygulanan bu sistemin adını kestirebilir misiniz?
a. Vur Kaç, Son Dönem, Son Fırsat Seçim sistemi
b. Ham Hum Şaralop Seçim sistemi
c. Dar Bölge Seçim sistemi
d. Demek Başka Türlü de Olabiliyor Seçim sistemi

Yanıtlar: 1) d, 2) c, 3) b, 4) a, 5) a, 6) c, 7) a, 8) b, 9) d, 10) a, 11) c, 12) c






PAZAR