Türk şehri Samerra

Iraktaki Türk kültür ve sanatına o denli yabancılaşmışız ki... Örneğin, gazetelerimiz ve televiyonlarımız şehrin adını Türkçe değil İngilizce söylüyor. Orası Samarra değil, Samerra. İslam dünyasının en büyük arkeolojik alanı kabul edilen Samerranın öyküsünü sunacağım bugün. Ekim ayının başında... Yaklaşık 3 bin Amerikan ve kendi halkına karşı savaşmak üzere yeni eğitilen bin Iraklı askerin... Uçakla bombalayarak, tanklarla ezerek o büyük kalıntının bir köşesinde yaşamaya çalışan bugünün Samerrasına ilk kez girildi. Tekrarlanan kentkıyım örneği olarak nasıl Telaferde yaptılarsa burada da üç gün su ve elektik kesildi! İnsanlar susuzluktan kırıldı. Peki şehir nasıl öldürülüyor? Bu testusu hazırlarken Samerra hakkındaki derin bilgisinden yararlandığım ODTÜden hocam, mimar, Prof. Yıldırım Yavuz, antik Samerranın genel görünüşünün kum tabakasının altında yatan bir kent olduğunu söylüyordu. Ağır tank paletleri ve yoğun bombalama bu koruyucu tabakayı silkeleyince neler yok oldu? Dünya sanatına kaynaklık etmiş hangi Türk süslemeleri nasıl talan edildi kimse bilemiyor henüz... Bilebildiklerimizle Samerra testusuna buyur ola bu kez de... 1- MS 836 yılında Halife Mutasım tarafından Abbasi hizmetindeki Türk askerleri için "ordugah şehir" olarak kurdurulmuş olan Samerra kentinin temelleri hangi Türk komutan tarafından atılmıştı?a. Bayık Beyb. Alp Tiginc. Aşnas d. Boğa2- Samerra ne demekmiş kestirebilir misiniz?a. Tabii ki Sümerlerle ilgili, Latince "Sumere"den geliyor.b. Halifenin şehrine "Surra Man Raa" dediler, Arapça "Gören çok hoşlanır" demek.c. Süryanice Sumra, kasaba anlamında.d. Rivayet muhtelif, Samerra tam olarak çıkarılmayı bekliyor.3- Özellikle Abbasi yönetimi sırasında Türklere niçin büyük rağbet vardı?a. İslam partileri arasındaki kavgalara bulaşmıyorlardı.b. Türklerin meşgul olduğu sporlar hep savaşla ilgiliydi. Ata binmek, cirit oynamak, güreş, okçuluk, kılıç, gürz ve matrak talimi, hışt atmak, koşu, tokmak oyunu, av gibi sporlar...c. Üzengiyi icat etmiş olan Türklerin at üzerinde savaş maharetleri çok fazlaydı. At üzerinde giderken geriye dönüp geriye ok atabiliyorlardı. Henüz okçuluk sanatını bilmeyen Arap askerlerine eğitim yaptırabiliyorlardı.d. Hepsi.4- 50 yıl süren başkentliği sırasında Samerradan yedi halife geldi geçti. Mimariye meraklı halifelerdi bunlar. Hiçbiri bir öncekinin sarayında oturmadı. Yeni saraylarla ve askeri kışlalarla Samerra kenti hangi nehir boyunca salkım saçak büyüdü?a. Maveraünnehirb. Zapazap suyuc. Dicled. Fırat5- Türklerin Samerrada bıraktıkları eşsiz kültür mirasının en önemli sivil mimarlık eserlerinden biri Cevzak Sarayı, diğeri ise İslam dünyasının en büyük camisi sayılan 100 bin kişilik Mütevekkiliye Camisi. Mimarlık tutkunu Halife Mütevekkil tarafından yaptırılmıştır. Caminin dışında bulunan kare tabanlı ve helezon şeklinde yükselen rampalı minare ilk kez burada görülmüştür. Bu minarenin adı nedir?a. Yivli minareb. Malviyac. Ziguratd. Mukarnas6- Samerrada Türklerin getirdiği mimarlık öğeleri, aşağıdakilerden hangisidir?a. Türbeb. Samerra alçısıc. Türk kemeri denen sivri kemerd. Hepsi7- Samerranın saray ve evlerinde bulunan süslemeler arasında mermer tozu ve alçı karışımıyla yapılan kabartmalar önemli bir yer tutar. Yoncamsı şekillerden, palmet arabesklerden, helezonlardan oluşan süslemelerin kaynağı neresidir?a. Altay yöresindeki eski Türk sanat eserlerib. İskit tunç ve altın işleric. İç Asya bölgesindeki Türk eserlerid. Hepsi8- Samerranın kuruluşundan sadece 30 yıl sonra yine bir Türk tarafından yaptırılan Kahire yakınındaki Al Askar bölgesinde bulunan caminin süslemelerinde aynı teknik ve anlayışla işlenmiş alçı işlerini ve kapı kanatlarını görebilmekteyiz. Kim bu Türk?a. Kaşgarlı Mahmutb. Gazneli Mahmutc. Tolunoğlu Ahmetd. Bağdatlı Ruhi9- Amerikalı bir yazarın 1934 tarihli "Samerrada Randevu" adlı romanının başında İngiliz yazarı Somerset Maugham ağzından bir öykü anlatılır. Bağdatta bir tacirin hizmetkarının ödü kopmuştur. Çünkü Azraili görmüştür. Tacirin atını ödünç alıp panik içinde Bağdatı terk eder. Doğru Samerraya... Tacir Bağdat çarşısında Azraille karşılaştığında adamımı niye korkuttun diye sorar. Azrail ise, onunla Samerrada bu akşam randevum vardı, burada ne arıyor diye esas ben hayret etmiştim, der. Öykünün yer aldığı bu romanın yazarını kestirebilecek misiniz?a. Ernest Hemingwayb. John OHarac. William Faulknerd. Kurt Vonnegut10- Samerrada yedi halifenin art arda yaptırdığı saraylar yaşamasanatının en gelişmiş örneklerinden oluşuyordu. Özellikle "Ciharbağ" adlı bahçeler kaskatlar halinde Dicle sahiline iniyordu. Peki, "Ciharbağ" ne demekmiş acep?a. Ciğerimin köşesib. Ceviz bağıc. Cennetin meyvelerid. Çarbağ da denir, dört bölümden oluşan dikdörtgen bahçe11- Samerra Şiilerin ziyaretgahıdır. Çünkü 12 imamdan biri MS 867de orada doğmuştur. Muhammet Mehdi adlı bu imam imamların kaçıncısıdır?a. İkincib. Üçüncüc. Yedincid. On ikinci Yanıtlar: 1) c. 2) d, 3) d, 4) c, 5) b, 6) d, 7) d, 8) c, 9) b, 10) d, 11) d. Yazara e-mail Türklerin İslam dünyasında ilk görünüşü Abbasiler zamanına ve MS 830 yıllarına rastlar. Ünlü Halife Harun Reşitin ölümünden sonra çıkan bezdirici taht kavgası yüzünden Halife Mutasım cengaver Türklerden ordu kurmaya yönelir. Kendi güvenliğini sağlamak amacıyla... Kalabalık ve kavgacı bir kent haline gelen başkent Bağdatta Türk atlıları ile halk arasında çıkan bir kavgayı bahane ederek yeni bir kent kurmayı kafasına koyar. Ve bunu Türk komutanlarla birlikte gerçekleştirir. Arı kovanına dönen Bağdat oğul verir. 100 kilometre kuzeyde, Bağdat-Musul yolu arasında yeni bir koloni, yeni bir şehir, yeni bir saray, yeni bir ordugah ve yeni bir başkent böyle doğar: Samerra! Tarihsel kaynaklar ve arkeolojik araştırmalar İslam dünyasına Türk kültür ve sanatının bu yolla girmiş olduğunu söylüyor!