Vertigo iş gücü kaybına yol açıyor

DİDEM SEYMEN- Dünya Vertigo Farkındalık Haftası’nda “Vertigoya Yön Ver” diyerek, hastalığa dikkat çeken Uluslararası Vestibüler Derneği Başkanı Prof. Dr. Nuri Özgirgin, vertigonun nedenleri, tedavisi ve çalışma hayatındaki etkilerine dair önemli bilgiler paylaştı…

*Vertigo nedir?

Vertigo bir semptomdur. Ve buna neden olan onlarca hastalık vardır. Bir kişinin dengede kalmasına katkıda bulunan sistemlerin (iç kulak, beyin sapındaki denge merkezleri, derin duyu sistemi, gözler ve sinir sistemi) fonksiyon kaybı sonrası oluşur. Sıklıkla iç kulak hastalıkları nedendir.

Denge duyusu, iç kulaktan ve diğer vücut sistemlerinden beyne ulaşan konumlandırma, hareket ve baş hareketleriyle ilgili ‘duyusal’ sinyallere bağlıdır. Bu sinyaller üzerine vücudun kasları ve gözleri aracılığıyla yanıt için beyinden ‘motor’ sinyalleri verilir. İç kulak sinyallerini etkileyen ve vücudun diğer bölgelerinden gelen sinyalleri yanlış eşleştirebilen vestibüler sistemdeki bir fonksiyon bozukluğu vertigoya neden olabilir.

*Vertigo bir hastalık mıdır? Tedavi edilmezse ne gibi sonuçlara yol açar?

Vertigo bir hastalık değil, kişinin kendisini veya çevresini dönüyormuş gibi algılamasıdır. İç kulak denge organından başlayarak hücresel seviyede gelişen bozukluklar beyin sapı ve beyne yetersiz ve bozuk sinyaller göndermesi sonucu kişinin konumu ile olan algısı etkilenir ve baş dönmesi hissi uyanır. Enfeksiyon, enflamasyon, kardiyovasküler sorunlar, kullanılan ilaçlar, travma birikimi ve genetik yatkınlıklar bu olumsuz gelişmeyi tetikler. Tedavi edilmemesi durumunda kişinin hareketliliğini kısıtlar, düşme riskini artırır, sosyal ortamdan izolasyona neden olarak yaşam kalitesini azaltır.

*Telefon ve bilgisayar kullanmanın vertigoya etkisi nedir?

Pandemi sonrasında evden çalışma birçok şirkette alternatif yöntem haline geldi. Bu da telefon ve bilgisayarla daha çok zaman geçirilmesine sebep oldu. Uzun süreli telefon ve bilgisayar kullanımı özellikle ‘migren’ kaynaklı baş dönmelerinde tetikleyici bir etken olmaktadır.

* Vertigo en çok hangi yaş grubunda görülür?

Vertigo, çocuklar dahil her yaşta görülebilir. Ancak orta-ileri yaşlarda daha sık rastlanıyor. Özellikle 60 yaş üzerindeki popülasyonun yüzde 30’unda baş dönmesi ve dengesizlik şikayetleri varken, bu oran 80 yaş üzerinde yüzde 85’lere ulaşıyor. Yaşa bağlı hareket sistemindeki gerileme, baş dönmesi yapan hastalıklar ve yaşam biçimi bu süreci hızlandırabiliyor.

*‘Baş dönmesi’ hastanın yakınmalarını her zaman açıklar mı?

Baş dönmesi algısı kişiden kişiye farklı anlatılır. En sık rastlanılan tipi ‘rotatuar’ dediğimiz çevrenin dönüyor hissidir. Ancak dengesizlik, sersemlik, yerin ayakların altından kayıyor hissi, havada yürüyormuş hissi de ‘baş dönmesi’ olarak tanımlanır. Aslında bunlardan her birisinin farklı anlamı vardır. Bu nedenle baş dönmesinin hekim tarafından iyi anlaşılmış olması gerekir.

*Vertigo hastaları iş yaşamında ne gibi zorluklarla karşılaşıyor?

Yapılan bir araştırma vertigosu olan çalışanların semptomları nedeniyle yaklaşık yüzde 70'inin iş yüklerini azalttığını, yüzde 63'ten fazlasının bazı günler işe gidemediğini, yaklaşık yüzde 5'inin iş değiştirdiğini ve yüzde 6'sının işlerinden ayrıldığını gösteriyor. Vertigosu olan kişiler ayrıca bellek kusurları veya beyin sisi de yaşayabiliyor. Vertigosu olan kişiler konsantre olma veya hatırlamada 8 kat zorluk yaşıyor.

*Vertigo tedavisi nasıldır?

Tedavisi tanıya göre planlanmalıdır. Örneğin kristal oynamasında kristallerin olması gereken alana manevra ile yerleştirilmesi, kaygıların neden olduğu dengesizlikte bir grup antidepresan ilaçlar ve denge egzersizleri, migren kaynaklı baş dönmelerinde tetikleyicilerden kaçınmak ve bazı migren ilaçları kullanılabilir.

 İç kulaktan gelen sinyallerde bir sorun olduğunda beyin, dengenin korunmasına yardımcı olmak için gözler, eklemler ve kaslar gibi vücudun diğer bölgelerinden gelen alternatif sinyallerle bunu telafi eder. Vestibüler kompansasyon olarak adlandırılan bu telafi edici süreç başarısız olduğunda tedaviye ihtiyaç duyulabilir. Tedavinin tamamlanması, yarıda bırakılmaması tedavi başarısı için çok önemli.

Vertigonun nedenleri neler?

Baş dönmesi nedenleri sıralamasında son 10-20 yılda önemli değişiklikler olmuştur. Öncesinde iç kulak hastalıkları ilk sıraları alırken günümüzde kaygıların egemen olduğu baş dönmesi ve dengesizlik tipleri, psikojenik baş dönmeleri, migren bağlantılı baş dönmeleri sıklıkla görülür olmuştur. İç kulak kristalinin yerinden oynaması yani belirli baş hareketlerinin vertigoya neden olduğu durumlar hala en sık baş dönmesi tipidir. Soğuk algınlığından veya gripten kaynaklanan kulak enfeksiyonları, vestibüler sinir inflamasyonu, nadir görülen ve bazen kulak çınlaması veya işitme kaybını da içeren bir iç kulak hastalığı olan Meniere hastalığı ise arka planda kalmıştır.