Pina Bausch'a Avrupa Tiyatro Ödülü

Pina Bausch, geçen yıl “Cam Temizleyicisiö adlı oyunuyla İstanbul Tiyatro Festivali’nin konuğu olmuştu

Zeynep Oral


Sicilya'nın Taormina kenti... Akdeniz'e tepeden bakan, Orta çağdan kalma kaleleri, Rönesans kiliseleri, dapdar sokakları, sardunya istilasına uğramış balkonları ve alanlarıyla, her yıl mayıs ayında, üç gün boyunca tiyatro uzmanlarının mabedine dönüşüyor. Çünkü, burada Taormina - Arte Festivali'nde "Avrupa Tiyatro Ödülü", bir sanatçıya veriliyor.
Yedi yıl önce, Avrupa Birliği'nin girişimi ve katkılarıyla kurulan bu ödül, dünyada, bildiğim en önemli tiyatro ödülü. Önceki yıllarda bu ödülü alan sanatçıları sıralarsam, önemini siz de anlarsınız: Ariane Mnoucnkine, Peter Brook, Giorgio Strehler, Heiner Müller, Robert Wilson, Luca Ronconi...
Bir sanatçıya, tüm çalışmalarından dolayı verilen ödül, bu yıl dans tiyatrosunun büyük adı Pina Bausch'a verildi. "Bir anımsatma: Tiyatro meraklısı okurlar, Pina Bausch'un bir eserini geçen yıl Uluslararası Tiyatro Festivali'nde izleme olanağı bulmuşlardı...)
Uluslararası bir jürinin, bu seçimi şu gerekçelere dayanıyordu: Pina Bausch, klasik solo dansçı olarak edindiği tüm birikimi ve deneyimi, 25 yıl önce kurduğu Wuppertal Tiyatrosu'yla, yeni bir "tür", yeni bir dil yaratmaya adamıştı. Bu dil, dans tiyatrosuydu. Tiyatroyu, dansı, müziği ve görsel sanatları bir arada yoğurarak, sahnede zamanı ve mekanı dönüştürüyor, yeniden biçimlendiriyordu. İzleyicisine böylelikle varoluş koşullarının ironik bir aynasını sunuyordu.

Taormina'dan Kosova'ya

Üç gün boyunca, Pina Bausch'a ilişkin uluslararası şöhretlerin katılımıyla, çeşitli toplantılar düzenlendi Taormina'da. Bob Wilson'dan, Lev Dodin'e, her konuşmacı onun çeşitli yönlerini vurguladı. Müthiş bir alçakgönüllülükle aramızda dolaşan Pina Bausch, ödülünü aldığı gece, önceki eserlerinden derlenmiş bir program sundu bize.
Taormina Belediyesi'nin ve Avrupa Birliği'nin davetlileri olduğumuz halde, ödül gecesi hepimiz bilet alarak izledik programı. Gecenin geliri Pina Bausch'un isteği üzerine, Kosovalı mültecilere gidecekti.
Bir toplantıda, Pina Bausch bir ara savaştan ve danstan söz ederken "Öyle acı çekiyorum, öyle korkuyorum ki... " acısını yüzünde, ellerinde, bakışlarında görüyor, değil koreografi yapmanın, dans etmenin, yalnızca bu dünyada yaşamanın bile ne denli güç bir iş olduğuna tanıklık ediyorduk...
Pina Bausch, dansı edebiyattan, öykü anlatmaktan, natüralizmden ve psikolojiden kurtarmıştı.
"Öykü" sahnedeki her dansçının bedeninde, deviniminde ve o dansçının gerçeğindeydi.
Sahnede var olan her öğe, her devinim serbest çağrışımlara açıktı. Serbest çağrışımlar en soyut olanı bile somutlaştırıyor, ortaya müthiş bir enerji çıkarıyor; serbest çağrışımlar, imgeleri sürekli çoğaltıyor, çoğaltıyor ve çoğaltıyordu.
Pina Bausch müzikle, görüntüyle, bedenlerle, devinimle, sözle, düşünceyle, duyguyla, düşlerle, gerçeklerle ve sürekli çoğalttığı sorularla, "daha da öteye gidebilmenin" yollarını arıyordu.
Taormina, bir şölendi. Pina Bausch'un bize sunduğu ayna ise, yeryüzü şölenleri paylaşılmadıkça, yaşamanın, varlığımızı sürdürmenin olanaksızlığıydı.