Bilgisayar, insan ve kitaplar

Haftada üç gün Cumhuriyet gazetesindeki köşesinden bize "sistem"in ne lanet bir şey olduğunu anlatan Attila İlhan'ın uyarılarından sonra, Kemal İnal'ın geçtiğimiz pazar Radikal'de yayınlanan yazısı alarm zillerini kırmızı ışıklarla çaldırmakta. "Bilgisayarlı cahiller devri" başlığıyla sunulan metin, "Mümkün olduğunca en özet biçimde olmak üzere çok sayıda bilgiye ulaşma isteği insanda bir boşluk yaratmakta; derin bir mistisizmle beslenen bu anlayış, akılda tutmayı değil, hemen anlayıp unutmayı öne çıkarmaktadır," gibi saptamalarla duygularımıza tercüman oldu. Eğitim sistemini eleştiren İnal'ın yazısı, yaklaşık 20 yıldır karanlıkta yaşayan satranç dünyasını da ilgilendirmekte. "Bilgisayar bebeleri" olarak adlandırdığımız yeni nesil satranççılar ne yazıktır ki satranç kültürü ve sanatından habersiz. Bilgisayardaki fütürizme yönelik ilgi ve heyecan, satranç kitaplarına ve tarihine kayıtsızlığı artırmakta doğal olarak. Bu kayıtsızlık trajikomik değerlendirmelere neden oluyor. Örneğin Alekhine ile Kasparov'u kıyaslayan gençlik Kasparov'u "En büyük" ilan etmiş bile! Oysa makineler Alekhine'i anlayamadığı gibi anlatamazlar da... Özetle gençler suçsuz, makineler suçsuz ama gidişat kötü... Çözüm insanların makineleri kullanmasında, makinelerin insanları değil. Bu nedenle okullarda felsefe, mantık, tarih, matematik ve edebiyat önem kazanacak gibi.
Gerçek satranççı boş zamanlarında kütüphaneleri ve sahafları gezer, eskiyi arar. Ve o bilir ki bitpazarına - aslında - nur yağar (yağmıştır ve yağacaktır). Haydi öyleyse birlikte dönelim sararmış sayfalarına satrancın... Bugünkü kahramanımız Polonyalı büyükusta David Janowski. 25 Mayıs 1868'de Walkowisk'te doğan 'sanatçı' ilk başarısını Paris'in ünlü Cafe de La Regence'ında şampiyon olarak gösterdi. Ünlü 1895 Hastings Turnuvası'nda başarılı olamamasına karşın, Çigorin'i birincilikten etmiş (16 hamlede!) ve Dünya Şampiyonu Steinitz'i perişan etmişti. 1913 ve 1914'te Scheveningen ve Manheim'da birinci olan Alekhine her iki turnuvada yalnız birer kez yenilmişti. İkisini de Janowski'ye kaybeden 'Sarışın dev' şaşakalmıştı bu işe. Janowski büyük bir savaşçı ve sınırsız bir optimistti. Karışıklıktan kaçmaz, korku nedir bilmezdi. Belki de tek zayıflığı buydu; kazanç yokken kazancı zorlar, delicesine saldırır ve kaybederdi. Özeleştiri ve otokontrol eksikliği performansında gereksiz iniş çıkışlara neden olurdu. Her şeye rağmen eşsiz şaheserler bırakarak 14 Ocak 1927'de 'mekan değiştirdi', bilgisayar bebelerine de onu unutmak kaldı. Ama bizim gibi dinozorlar fırsat buldukça onun oyunlarını yayınlayacak. İşte zevkle izleyeceğimiz bir minyatür ve enfes bir final. Teşekkürler Janowski! Önemli not: Janowski'nin oyunlarını belki Chess - Data Base'den bulabilirsiniz. Aksi halde hoşgeldin sahaflar! Günün sözü: "Sezgi, bilgiden daha önemlidir." Dr. Emanuel Lasker

D. Janowski - E. Schallopp
Nüremberg, 1896
1. d4 d5 2. c4 dxc4 3. Af3 c5 4. e3 cxd4 5. exd4 Fg4? 6. Fxc4 e6 7. Va4+! Ac6 8. Ae5! Vxd4 9. Axc6 Ve4+ 10. Fe3 bxc6 11. Ac3 Vxg2 12. Fd5!! exd5 13. Vxc6+ Şd8 14. Vxa8+ Şd7 15. Vb7+ Şe6 16. Vc6+ Fd6 17. Ff4! terk (Siyahların durumu umutsuz. Beyazların iki kalesini alabilir ama şahı "iyi bir avlanma alanı" içinde.

D. Janowski - S. Aladin
Barmen, 1905
1. d4 d5 2. c4 e6 3. Ac3 Fe7 4. Af3 Af6 5. Fg5 h6 6. Fh4 dxc4 7. e3 a6 8. Fxc4 b5 9. Fb3 Abd7 10. Ve2 c6? 11. 0 - 0 0 - 0 12. Kac1 Fb7 13. Kfd1 Kac8 14. Ae5! Axe5 15. dxe5 Ad5 16. Fxe7 Axc3! 17. Kxc3 Vxe7 18. Kcd3 Kfd8 19. Kd6 Kxd6 20. exd6 Vd7 21. e5 c5 22. e5 c4 23. Fc2 Vc6 24. f3 Vc5+ 25. Şh1 Kd8 26. Va1! Kd7 27. h3 Fc6 28. f4 Ka7 29. f5 Fd7 30. f6! g6 31. Vg3 Şh7 32. h4 Vc8 33. h5 Vg8 34. Kd4 Fe8 35. Kh4! Vf8 36. Kg4 Vg8 37. Ve3! Kd7 38. Kh4 Vf8 39. g4! Şh8 40. hxg6 fxg6 41. Kxh6+ Kh7 42. Kxh7+ Şxh7 43. Vg5 Vf7 44. Vh5+ Şg8 45. Fxg6! Vxg6 46. Vxg6+ Fxg6 47. d7 terk

Beyaz oynar kazanır
J. Timman - M. Magomedov
Elista Olimpiyatı, 1998
1. Axe5! Axe5 2. Vxe5! Fxe5 3. Fxe5+ Vxe5 4. Axf7+ ve 5. Axe5 ile kazanır. (1...Kxc7 2. Aexf7+ Vxf7 3. Axf7+ Şg8 4. Fxc7 ve kazanç)

7 hamlede mat
Çok ünlü bir bilgisayar programı 8 hamlede yapabilmiş. Bilgisayarlardan üstün olduğumuzun taze bir kanıtı!
1. Ka1 a6 2. Kf1 a5 3. Ka1 a4 4. Kf1 a3 5. Ka1 a2 6. Kf1 a1=V 7. Kxa1 ve mat (Bilgisayar 1. Şe7 ile başlamış, zugzwang kavramı programlanamıyor anlaşılan!)