DOĞAYI kurtaran satış

Kilosu 660 bin liradan alıcı bulan termik santral külleri, inşaatlar için dolgu malzemesi oldu. Atıktan, deterjan arıtılmasında da yararlanılıyor


       Muğla’ın Milas İlçesi’nde kurulu Yeniköy ve Kemerköy (Gökova) Termik Santralları, üretim sürecinde atık madde olarak ortaya çıkan külü satarak yeni gelir kaynaklarına kavuşmayı planlıyor.
       Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın Türkiye Elektrik Kurumu’nu, Türkiye Elektrik Üretim A.Ş. (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. adıyla iki ayrı şirkete ayırdığı süreçte, Muğla’daki üç termik santral da Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. olarak ayrı ayrı şirketleştirildi.

Çimentocuların keşfi

       Bu sırada bazı çimento fabrikaları ve hazır beton firmaları da katkı maddesi olarak kullanmak üzere, termik santralların atık maddesi külü satın almak için başvuruda bulundu. Termik santral yönetimleri talebi olumlu karşılayınca, çimento üreticisi firmalar, aldıkları kül örneklerini TÜBİTAK, ÇİTOSAN ve Çukurova Üniversitesi’ne tahlil ettirdi. Termik santral külünün çimento üretiminde yüzde 30 oranında kullanılmasının betonun dayanıklılığını ve sızdırmazlığını artırdığı ortaya çıktı.
       Santrallarda enerji üretiminde kullanılan Milas ve Yatağan yöresindeki linyit kömüründe bulunan radyoaktif uranyum nedeniyle, santral külü karıştırılan çimentodan yapılacak betonunun radyasyon tehlikesi yaratıp yaratmayacağı da firmalarca araştırıldı. Çimentaş İzmir Çimento Fabrikası’nn, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Ankara Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi’ne yaptırdığı tahlillerde, yüzde 30 oranında santral külü kullanılsa bile, radyoaktivite değerlerinin insan sağlığı açısından zararlı olmadığı raporu verildi.

Radyasyon tehlikesi yok

       Firmaların Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun yaptığı tahlillerde de, Yeniköy Termik Santralı külünün yüzde 10, 20 ve 30 oranında çimentoya karıştırılarak hazırlanan betonlardaki radyoaktivite ölçümünde hesaplanan dozların, doğal düzeyde kaldığı tesbit edildi.
       Külün, çimento üretiminde kullanımının radyasyon açısından sakınca yaratmadığı da hazırlanan raporda kaydedildi. Gerek dayanıklılık ve gerekse radyoaktiflik ölçümleri olumlu sonuç verince TEAŞ, termik satralların kül satışına onay verdi. 1997’de ülke genelinde santrallarda külün tonu 36 bin 565 liradan satışa çıkarıldı. İlk yıl Yeniköy Termik Santralı iki firmaya bin 963 ton kül sattı. 2000 yılı için ise 10 bin 150 tonluk kül satış sözleşmesi imzaladı. Yeni yılın fiyatı ise 660 bin lira olarak belirlendi.

Yurtdışından da isteniyor

       Muğla’daki termik santralların atık maddesi küle, yurtdışından da müşteri çıktı. Almanya’dan bazı firmalar, Yeniköy ve Kemerköy Termik santrallarının küllerini almak için başvurdu.
       Çimento fabrikalarında katkı maddesi olarak kullanılmaya başlanan ve çok daha ucuza mal olan santral külü, betonun dayanıklılığını ve sızdırmazlığını artırması, çatlamayı önlemesi nedeniyle de tercih ediliyor. Karayollarında dolgu malzemesi olarak kullanılan ve sıkıştırılınca beton özelliği gösteren külü, tuğla ve gazbeton üreticileri de talep ediyor.
       Külün özel tesislerde ceviz büyüklüğünde sıkıştırılmasıyla elde edilen malzeme ise asfalt yapımında kullanılıyor. Atıksu arıtma tesislerinde kullanılan santral külü özellikle deterjanların arıtılmasında etkin sonuç veriyor. Seramik üretiminde ise yüzde üç - dört oranında kullanılırsa iyi sonuç alınıyor.

Kıymete bindi

       Muğla’daki üç termik santraldaki sekiz ünitede günde yaklaşık 51 bin ton linyit kömürü yakılarak elektrik enerjisi üretiliyor; kömürün yüzde 33’ü kül olarak geri kalıyor. Bu miktar kömür yakıldığında her gün üç santralda yaklaşık 17 bin ton kül çıkıyor. Ürettikleri enerjiyi maliyetine, sıfır karla TEAŞ’a devreden termik santrallar, atık madde küle daha geniş pazarlar buldukları takdirde önemli bir gelir kaynağına kavuşacak. Böyle bir pazarın oluşmasıyla, santrallar, atık madde külü depolama, üzerini toprakla örterek ağaçlandırma, depolama alanlarına sürekli bakım yapma gibi külfetten de kurtulacak. Buraya harcadığı kaynağı gelir hanesine yazacak. Daha da önemlisi, atık maddenin kulanılmasıyla çimento fabrikalarının doğadan sağladıkları klinkere ihtiyacı azalacak. Geri kazanım yoluyla doğa tahribatının önlenmesine katkıda bulunulacak.