Referandum eki

12 Eylül Referandumu, anayasa değişikliği paketinin ötesinde hayli sert iktidar muhalefet savaşımına sahne oldu; Türkiye’de giderek artan kutuplaşma medyanın kampanya sürecindeki rolünün de sorgulanmasına yol açtı.
Böyle zamanlarda Doğan Medya Grubu’nun temel ilkeleri Milliyet için bağlayıcı bir referanstır: “Özgürlükçü, katılımcı ve çoğulcu demokrasinin tüm kurum ve kurallarıyla işlemesini, hukukun üstünlüğünü savunmak ve güç odakları karşısında bağımsız olmak.”
Gazete bu ilkeler çerçevesinde sayfalarını anayasa değişikliği üzerindeki tartışmalara açtı ve yine “saydamlığı demokrasinin temel koşulu sayma” ilkesinden hareketle tüm görüşlere açık durarak, kamuoyunu bilgilendirmeye çalıştı. Gazetede parti ayrımı gözetilmeksizin, ‘evet’, ‘hayır’ ilanlarına yer verildi.
Referanduma bir hafta kala 5 Eylül Pazar günü gazetenin verdiği ‘Referandum eki’ ise üzerinde parti amblemi olmadığı ve kimin tarafından hazırlandığı anlaşılmadığı için hayli yadırgandı ve şikâyetlere yol açtı. 4 sayfalık ekin kapağında Özal, Sezer, Baykal ve Bahçeli’nin anayasa değişikliğini ilkesel olarak savunan eski tarihli sözleri ve Orhan Pamuk’un ‘evet’i yer alıyordu.
Ek bütünüyle ‘evet’i savunuyor ancak küçük puntolarla normal gözün seçemeyeceği şekilde yazılan “Bu bir ilandır” uyarısı okunmadığı için gazeteyi de bağlayan bir algı yaratıyordu. Nitekim hafta başında Okur Temsilcisi’ne hem yazıyla hem de telefonla pek çok şikâyet geldi.
Sayın Zeki Kar’ın e-maili eleştirileri özetliyor:
“Milliyet’in 5 Eylül’de dağıtılan 4 sayfalık referandum eki, gazetenin referandum hakkında hazırladığı bir ek yayın olarak algılanmıştır. Aslında bir reklam olan referandum ekini, Milliyet’in güvenilirliğinin etkisiyle tereddütsüz incelemeye koyuldum. Son derece kamuflajlı ve özenle hazırlanan ekin, aslında ‘evet’ reklamı olduğu okunması halinde anlaşılabilmekte.
Ekin ön ve arka sayfa altındaki küçük ‘Bu bir ilandır’ notu da pek fark edilmiyor. İç sayfalarındaysa bu notlar hiç konulmamış. Dahası bu tanıtımın kim tarafından yapıldığı belirtilmediği için sahibi Milliyet olarak algılanmaktadır.
Oysa bildiğim kadarıyla, Basın Kanunu’na göre yayımlanan her ekin üzerinde künye bilgilerinin bulunması gereklidir. Bu haliyle referandum eki Milliyet’in bir eki olarak algılanmış ve okur yanıltılmıştır. Bir ekin ya da sayfanın reklam olup olmadığının okur tarafından kolayca algılanabilmesi etik bir zorunluluktur.”
Sayın Zeki Kar’ın eleştirisine Milliyet Yazı İşleri’nin cevabı:
“Okurumuz eleştirisinde son derece haklı. 5 Eylül’de dağıtılan ek kesinlikle içeriğini Milliyet’in hazırladığı bir yayın değildi. İlan servisinin Yazı İşleri’ne verdiği bilgiye göre ek Ak Parti’nin bir il teşkilatı tarafından hazırlanıp, ücreti karşılığında gazeteyle birlikte dağıtıldı. Her ilanda olduğu gibi hukukçularımız, söz konusu ilanın içeriğini kontrol edip, ‘yayınında sakınca yok’ onayını verdi. Ancak ‘Bu bir ilandır’ ibaresinin sadece kapak sayfasına, hem de son derece küçük puntolarla yazılması, bu ibareyi gözünden kaçıran okurlarımızda söz konusu ekin Milliyet tarafından hazırlandığı algısını yarattı.
Burada her ne kadar birinci derece sorumlu ilan servisi olsa da, yazı işleri de ‘Bu bir ilandır’ ibaresinin görünür şekilde yazılması konusunu gözden kaçırıp hataya ortak oldu. Yanlış algı yaratan bu ihmal nedeniyle okurlarımızdan özür dileriz.”

OMBUDSMAN’IN GÖRÜŞÜ:
Sayın Ferruh Ağırnas’ın da pek çok okurumuz gibi, “örtülü reklam” olan referandum ekiyle ilgili rahatsızlığını iletirken ortak tepkisi, maddi gücün halkın iradesini etkilemesine Milliyet gibi saygın gazetelerin prim vermemesi duygusu oluşturuyor. Gazete, bu eki yayımladığına göre, ‘Bu bir ilandır’ kaşesini görünür biçimde basmalı ve künyesini vermeliydi.