Yeni liderlik profili

Yeni liderlik profili
Geçmişin insanlara tepeden bakan liderlerinin yerini, insanlarla içiçe, insanlardan hizmet bekleyen değil, insanlara hizmet etmeye odaklı liderler alıyor. Belirli bir toplumu değiştirmek isteyen liderler, öncelikle o toplumu ciddiye aldığını göstermelidir
MELİH ARAT

Liderlik, giderek lider olmaktan ’liderliği paylaşma’ya dönüşüyor. Geçmişin insanlara tepeden bakan liderlerinin yerini, insanlarla içiçe, insanlardan hizmet bekleyen değil, insanlara hizmet etmeye odaklı liderler alıyor. 24 Ocak 2001’de bir suikast sonucu çalışma arkadaşlarıyla birlikte kaybettiğimiz Diyarbakır Emniyet Müdürü Gaffar Okkan, hizmet etmeye odaklı bir lider olduğu için arkasından onbinlerce insan yürüdü. Yeni liderlerin temel özelliği, eşitlikçi bir anlayışla insan odaklı olmak ve izleyicileriyle birlikte daha iyi yaşam koşulları için çalışmak.

Temel beklenti: İnsanca davranılmak
New York’ta, Londra’da, İstanbul’da ya da Diyarbakır’da insanların temel beklentisi, paradan önce insanca davranışlardır. Bugün pek çok ofiste karşılaşılabilecek sıradan durumlardan biri, yöneticinin imparator edasıyla, altındakilere adi yaratıklarmış gibi davranmasıdır. Sövmek, aşağılamak, alay etmek, fiziki olarak dürtüklemek, başkalarının yanında küçük düşürmek bu davranışlardandır. Bu tür yöneticiler, organizasyondan aldıkları gücü kaybettiklerinde kimse onları ciddiye bile almaz. Diyarbakır Emniyet Müdürü Gaffar Okkan ise, böyle bir yönetici olmanın tam aksine, hem hizmet verdiği şehrin sakinlerine, hem de çalışma arkadaşlarına olabilecek en insani şekilde yaklaşmaya çalışmıştır. Kendisi Hendek/Adapazarı’ndan olmasına rağmen, Diyarbakırspor’u birinci lige taşımak istemiştir. Diyarbakırspor’u birinci lige taşımak istemesinin nedeni, bölge insanına 'Siz birinci ligde takımı oynayacak kadar değerli, yetenekli insanlarsınız' mesajını vermektir. Amiyane tabiriyle 'adam yerine konmaya' ihtiyaç duymayan kimse yoktur. Belirli bir toplumu değiştirmek isteyen liderler, öncelikle o toplumu ciddiye aldığını göstermelidir.
Yönetim alanında otoritelerin otoritesi sayılan Peter Drucker, bir lider organizasyonun başına geçtiği zaman 'Yapılması gerekli olan nedir? diye sormalı’’ diyor. Bir organizasyonda her dönemde yapılması gerekli olan temel iş farklıdır; ancak organizasyonlar tipik olarak neye ağırlık veriyorlarsa onu yapmaya devam ederler. Bir liderin görevi, yeni dönemde görevini kavrayıp gereğini yapmaktır. Gaffar Okkan da, klasik polislik işlevinin yanı sıra, yapılması gerekli görev olarak yöre halkına sevgi ve saygı sunarak, spor paydasında buluşmayı seçmiştir.

Müşteri odaklı liderlik
Liderliğin temelinde müşteri odaklılık vardır. Liderin önündeki görevi, izleyici kitlesini daha iyi şartlara taşımak için kullanır. Ege PerYön Başkanı Okan Sezer’e göre, 'Gaffar Okkan, anlaşıldığı kadarıyla halkla birlikte olan, halkın ihtiyaçlarını anlamış; müşteri odaklı bir liderdi.' Diyarbakır’da son üç yıldır sürücüleri çeviren her polis memuru 'iyi günler' diye selam vermek, ardından 'nasılsınız' diye sormak zorunda.

Girişimci lider
Bernard Shaw’un bir sözü anlam olarak 'Sıradan adamlar kurallara uyarlar, sıradışılar ise kuralları değiştirirler; işte bütün gelişmeler bu adamlardan kaynaklanır' diyor. Okan Sezer’e göre liderlerin işi, yönetici gibi kurallara uymak değil, girişimde bulunmak. Gaffar Okkan, sadece memur gibi kurallara uymuyor; girişimde bulunuyor. Örneğin, mesai saatleri içinde bir emniyet müdürünün bir spor kulübünün çalışma sahasında olması bir girişimcilik örneğidir. Diyarbakır’da polisin genel olarak halka karşı davranışlarında yeni standartlar getirmesi yeni bir girişimcilik örneğidir.
Bir yönetici, bir görevi yerine getirmek için mekanik bir şekilde eldeki imkanları değerlendirirken, yeni liderle insanların duygularına hitap ediyor. Mopak Personel ve Sosyal İşler Yönetmeni Ziya Gür’e göre Gaffar Okkan, tavizsiz şekilde görevine odaklanırken, insanların duygularını yönetmeyi başarmıştır. Bir esnafın oğlu olan Gaffar Okkan, halkın içinden il emniyet müdürlüğü gibi en yüksek bürokrasi kademelerine çıkarken, halktan olma özelliğini kaybetmemiştir. Sokak çocuklarının klasik olarak tartaklanmasına ya da kötü muamele görmelerine göz yummak yerine, onları gereğinde Emniyet Müdürlüğü’nün yemekhanesinden yararlanarak doyurmuştur. Bütün bunlar bölge halkıyla bütünleşmesine yol açmıştır. Bir şehrin güvenliği, tek başına kontrolcü bir yaklaşımla iyileştirilemez. Ancak halkın işbirliği ve desteğiyle şehrin güvenliği iyileştirilebilir. Şu anda Merkez Valisi olan Recep Yazıcıoğlu, daha önce görev yaptığı Tokat’ta ve Erzincan’da halkın işbirliğiyle, büyük projelerin başarılmasını sağlamıştı. Gaffar Okkan da, halkla işbirliği yaparak şehrin asayişini iyileştirmeyi başarmıştır.

Tatlı - sert yaklaşım
Yeni liderler, aristokrasiden - şatafattan uzak tarzlarına, insancıl yaklaşımlarına rağmen, gerektiğinde sert olabilmektedir. Ancak sergiledikleri sert yaklaşımlar tesadüfi değil, kritik konularla ilgili olarak ortaya çıkmaktadır. Sert tavırlar, liderin kilitlendiği hedefe ulaşmak için ne kadar ciddi olduğunu gösterirken, çevresindekilerin ona saygı duymasına yol açmaktadır. Bu model Türkiye’de en geçerli davranış modeli sayılabilir. Zamanla Aşırı hoşgörü laubaliliğe, aşırı sertlik ise korkuya dönüşüyor. İnsanlar tatlı - sert yaklaşımı olan kişilere hem sevgi, hem de saygı duyuyorlar. Yeni liderlerin tipik özelliklerinden biri de, elemanlarını koruması. İş söz konusuyken ve kendi aralarındayken elemanlarına sert olabilen liderler, başkalarının yanında elemanlarını koruyorlar. Yeni liderler kişisel ya da özel problemlerin çözülmesi konusunda da insancıl bir şekilde ilgileniyorlar.

Yaşam öyküsüyle gelişen liderlik
Amerika’da son dönemde yapılan bazı araştırmalar, son on yılda şirketlerde yönetici pozisyona gelen kişilerin, babalarının parasıyla değil, kendi imkanlarıyla üniversite okuduğunu gösteriyor. Diğer bir deyişle ortalama halk kitlelerinin arasından çıkıp yüksek öğrenim görmeyi başaranlar, yeni lider adayları arasındalar. Mopak’tan Ziya Gür’e göre Diyarbakır Emniyet Müdürü Gaffar Okkan’ın bir farkı da, yetişme profili. Herhangi bir emniyet müdürü genellikle sadece polis okulundan çıkıp terfi alarak pozisyon alırken, Gaffar Okkan hem polis okulunda, hem de Ege Üniversitesi’nde Siyasal Bilimler okumuş.

Örnek oluşturmak
Yeni liderlerin belki de en büyük özelliği, emir vermekten öte, davranışlarıyla örnek oluşturmaktır. Bugün insanlar kimseden emir almak istemiyorlar. Ancak birilerinin iyi örnek oluşturması, değişim için insanları teşvik eden unsur olmuştur. Recep Yazıcıoğlu, Erzincan’dan geçen ırmakta sörf yapıyordu. Gaffar Okkan, yılbaşı gecesi görevi vekiline bırakıp eğlenmek yerine sabaha kadar Emniyet Müdürlüğü’nde işinin başındaydı. Cumhurbaşkanımız Ahmet Necdet Sezer, imkan olan her yerde gereksiz şatafattan ve protokolden kaçınarak, şekilcilikten akılcılığa geçmemiz konusunda örnek oluşturuyor. Bu insanlar, yaptıklarını sadece örnek oluşturmak, lider gibi görünmek için yapmıyorlar; böyle yapılması gerektiği için yapıyorlar. Belki hiç bu tür pozisyonlarda olmasalardı da bu şekilde davranacaklardı.

Pozisyon
Türkiye’de bir insanın liderlik profiline sahip olması tek başına yeterli değil. Türkiye’de aynı zamanda bir organizasyonun etiketine ihtiyaç var. Emniyet müdürü, vali, bakan ya da bölüm başkanı ya da şirket sahibi/müdürü olmadıkça halk kitleleri ve medya insanlara bakmıyor. Diğer yandan da bir liderin liderliğini gösterebilmesi için bir organizasyonun gücüne ve yeteneklerine ihtiyacı var.