Kopmalarda neler yapmalıyız?

Eller ve parmaklar insan beyninde üretilen düşünce ve tasarıların hayata geçirilmesinde, insanın her türlü ihtiyacının karşılanmasında, organizmaya vaki tehlikelerin yok edilmesinde çok mahirane becerilere sahip ince ve akıl dolu anatomik yapısı ile büyük öneme sahiptir. Ne yazık ki bu kıymetli organlarımız çok kere önemli tehlikelerle karşı karşıya kalabilmekte, bedeni korumaya çalışırken kendilerini bile feda edebilmektedir.
1970'li yılların ortalarından itibaren mikroskopun cerrahiye girmesi ile tıpta büyük gelişmeler yaşanmış ve 1 mm çapındaki ince damarların kesilmesi sonucu bunların normal yapılarına uygun şekilde birleştirilmeleri sağlanmıştır. İşte el parmaklarının kopması ile kesilen 1 mm çapındaki parmak damarları anastomoz edilebilmekte ve parmaklar yerine takılabilmektedir. Buna tıp dilinde "Replantasyon" denilmktedir. Burada önemli bir özellikten söz etmek gerekir. Parmakların en uçtaki boğum seviyesinden ve daha alt seviyeden koptuğu hallerde, mikroskop cerrahisi uygulanmakta, yani replantasyon yapılamamaktadır. Bu tip kopmalarda başka tekniklere başvurulmaktadır. Mikroskop cerrahisi ülkemizdeki pek çok hastane ve sağlık merkezinde yapılamamakta, ancak bazı üniversite kliniklerinde, eğitim hastanelerinde ve özel el ve plastik cerrahi merkezlerinde başarı ile uygulanmaktadır. Bu tür cerrahiyi yapanlar özel bir eğitim almaktadır. Bu açıdan Anadolu'nun uzak bölgelerinde böyle bir olayla karşılaşan insanımıza kopan organlarını yeniden kazandırmak amacıyla izlenecek yollar kısaca şöyledir:
1. Kopan parmağa ya da amputada herhangi bir işlem yapılmaz.
2. Kopan parmak ya da ekstremite kirli ise örselenmeden serum fizyolojik ile silinerek gaz beze sarılır ve steril, ufak bir naylon torbaya konur, torbanın ağzı sıkıca bağlanır.
3. Hazır olan ikinci bir steril torba içerisine buz doldurulur ve parmağın konduğu torba bunun içerisine yerleştirilir, ağzı bağlanır.
4. Kopmuş olan organ doğrudan su ya da buz içerisine konmaz.
5. Bu hazırlıklar yapılırken hastanın el ya da parmağındaki kanamanın durdurulmasına çalışılır, asla damarların bağlanmasına çalışılmaz. Steril pansumanlarla ve el yukarı doğru kaldırılarak kanama kontrolü sağlanır.
6. Parmağın kopuş saati ve yapılan işlemler, saat itibariyle observasyon kağıdına kaydedilir. Keza uygulanan ilaçlar ve tedavi dikkatlice yazılır.
7. Hastanın gönderilmesi düşünülen merkez ya da merkezlerle irtibata geçilir ve bilgi verilir. Hastanenin onayı alınır.
8. En seri vasıta ile hasta ve kopan parçası merkeze yetiştirilir.
9. Hasta geldiğinde merkez her türlü hazırlığı yapmış ve ekipleri kurmuş durumdadır. En kısa zamanda ameliyata başlanır.
Cerrahi işlemler çok incelik ve sabır gerektirir. Tek bir parmak replantasyonu ortalama 2 - 2.5 saat zaman almaktadır. Hele 3 - 4 parmak kopmuş ise bu sürenin 8 - 10 saat olacağını bilmek gerekir. Replante edilen ekstremite ya da parmaklar normal anatomik şeklini aldığı gibi yüzde 90 fonksiyonlarını da kazanır. Ancak kıyılmış, çok parçalanmış parmaklar replante edilememektedir. 8 - 10 saatten sonra getirilen parçalarda şansını yitirmiş olmaktadır. Replantasyon sadece damarların birleştirilmesiyle bitmiyor. Elin ya da parmağın sinirleri, kirişleri, ligamaları, kemikleri ve derisi de usulüne uygun bir biçimde ayrı ayrı birleştirilmekte ve anatomik tam bütünlük sağlanmaktadır.