Uyku apnesi, uyku esnasında tekrarlayan nefes durmalarıyla kendini belli eden, kanda oksijen oranının düşmesine ve uykunun bölünmesine neden olan, ani ölüm riski taşıyan ciddi bir bozukluktur. Bazı insanlarda uyuma esnasında nedeni tam olarak bilinmeyen üst hava yollarında tıkanma, sinir sistemindeki bir problem ve hava yollarındaki daralma gibi faktörler, uyku apnesine sebep olur.
Uyku apnesi günümüzde önemli bir sağlık sorunu olarak kabul gören ve tedavi edilmediği takdirde ölüme sebep olabilen bir durumdur. Hastalığın bu kadar ciddi oluşu halk arasında çok fazla bilinmemektedir. Uyku apnesi kadınların yüzde 2’sinde, erkelerin yüzde 4’ünde görülmektedir. Bu bozukluk sık görülmesine rağmen horlama şikayeti önemsenmez ve uyku apnesi sorunu olanların yüzde 90’ında tanı konulamaz.
Uyku apnesi tipleri ve nedenleri
Uyku apnesinin üç temel türü mevcuttur. Tıkayıcı şekilde olan (obstrüktif) uyku apnesi, merkezi olan uyku apnesi ve bu iki türün karışımı olan (mix tür) uyku apnesidir. Yapılan çalışmalarda hastaların yüzde 84’ünde tıkayıcı uyku apnesi, yüzde1’inde merkezi uyku apnesi ve yüzde 15’inde ise mix tür uyku apnesi görüldüğü ortaya çıkmıştır.
- Obstrüktif veya tıkayıcı tip uyku apnesi neden olur?
Tıkayıcı tip uyku apnesi, en sık görülen tipdir. Her cinste ve her yaşta görülebilse de, özellikle orta yaş erkeklerde ve kilo problemi olanlarda daha sıktır. Nedeni yumuşak damak kaslarının normalden fazla gevşemesidir ve buna bağlı olarak da solunum yolu kapanır. Tıkayıcı tip uyku apnesi büyümüş bademcik (tonsil) ve geniz eti nedeniyle de olabilir.
- Merkezi tip uyku apnesi neden olur?
Merkezi uyku apnesinde göğüs ve diyafram kasları kısa bir süre çalışmadığı için solunum durur. Bu genellikle sinir sisteminin, beyin sapı ensefaliti gibi birçok hastalığa bağlı olarak solunum kontrolünün bozulmasından kaynaklanır. Mix tip uyku apnesi ise hem merkezi tip uyku apnesine neden olan faktörler hem de tıkayıcı tip uyku apnesine neden olan faktörleri veya bunlardan bazılarını içerir.
- Belirtileri nedir?
Düzensiz solunum: Rahatsızlığın en önemli belirtisi, uyku boyunca görülen solunum duraklamaları, iç çekmeleri ve horlamalarıdır. Bu düzensizlikler normal kişilerde görülen horlamalardan farklıdır. Normalde sırt üstü yatanların horladığı bilinse de, bu rahatsızlıkta kişiler her pozisyonda horlamaya devam ederler.
Uykuda nefes durması: Hastalarda sıkça tekrarlanan, uzun süre devam eden solunum durması meydana gelir. Hastalığın önemli belirtisi olan solunum durması, 10 saniyeden dakikalar boyu devam eden bir duruma gelebilir.
Gündüz aşırı uyku hali: Gece uyku düzeni bozulan hastalar, kendilerini yorgun hissettiklerinden, gündüz uyuklama durumları yaşamaktadır.
Diğer belirtiler: Bacak şişmeleri, mide yanmaları, gece koyu renk idrar yapma, uykuda terleme ve göğüste baskı duyma gibi belirtiler görülebilir.
Uyku apnesi sendromu teşhisi
Uyku apnesi tanısı, uyku laboratuarında bir gece yatarak ve polisomnografi denilen işlemin yapılmasıyla konur. Polisomnografi, hastanın uyku sırasında solunum hareketleri, oksijen değerleri, kalp atım hızı takiplerini ve uyku evrelerinin süresini, kalitesini değerlendirmek için alınan EEG kayıtlarıdır. Kulak burun boğaz uzmanı tarafından yapılan üst solunum yolu muayenesi tanıda önemlidir. Hastanın ve hastalığın durumuna göre nöroloji ve diğer branşlardan da destek gerekebilir.
Uyku apnesinin sonuçları nelerdir?
- Yüksek tansiyon görülme olasılığı fazladır.
- Solunum zorluğuyla birlikte gürültülü horlama görülür.
- Kalp atışlarında düzensizlik ve kalp büyümesi sorunları görülür.
- Sıkça idrara çıkar ve fazla terleme olur.
- Huzursuz bir uyku çekilir.
- Sabahları yorgun uyanma, gün içinde uyuklama ve yorgunluk görülür.
- Hızla ve aşırı kilo alma eğilimindedir.
- Konsantrasyon güçlüğü çeker.
- Davranış bozuklukları ve depresyon belirtileri görülür.
- Cinsel istekte azalma vardır.
- Sabahları ağız kuruluğu ve baş ağrıları görülür.
- Mide yanmaları ve huzursuzlukları vardır.
- Çocuklarda hiperaktivite olur.
- Şeker hastalığı riski fazladır.
- Kalp krizi ve felç geçirme olasılığı yüksektir.
- Akciğer damarlarında basınç oranı fazladır.
Cerrahi dışı yöntemler nedir?
Uyku apnesi, tanısı konulduktan sonra, cerrahi ya da cerrahi dışı tedavilerle tedavi edilebilir. Uyku apnesi tedavisinde öncelikle cerrahi dışı tedavi yöntemleri uygulanır. Uyku apnesi sendromu tedavisinde davranış değişiklikleri, diş uygulamaları ve devamlı pozitif basınçlı hava yolu cihazı (CPAP) tedavisi, ilaç ve cerrahi yöntemleri gibi tedaviler uygulanır.
Cerrahi tedavi yöntemleri
Uyku apnesi tedavisinde uygulanan cerrahi yöntemler, çok fazla başarı sağlamayan ağrılı yöntemlerdir.
Damak implantları: Damağı sertleştirerek damağın çökmesini engeller.
Uvulopalatofaringoplasti: Damağın, bademciklerin ve farinksin (yutak) çökmesini önler.
Dil küçültme operasyonu: Dil tabanının büyüklüğü azaltılır.