Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet döneminde uyguladığı ekonomi politikaları bu ülkede sanayileşmenin ve tarımdaki gelişmenin temelini oluşturdu.
Milli Mücadele’yi izleyen yıllarda, bu ülkede sermayenin olmadığı, tecrübenin bulunmadığı günlerde devlet, “çaresizliğe teslim olmadan çözüm üretti”. “Mustafa Kemal Atatürk’ün devletçiliği niyetin değil, zaruretin neticesidir.”
Cumhuriyet’in ilk yıllarında, Mustafa Kemal Atatürk döneminde:
Devletin oluşturacağı sanayi tesislerinin denetimi ve mali yapılarını düzenlemek amacıyla Sanayi Ofisi ve Sanayi Kredi Bankası, yer altı kaynaklarını ve doğal kaynakları işlemek ve elektrik enerjisi üretmek için de Etibank kuruldu.
1934 yılında Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’nın uygulanmasına başlandı.
1936 yılında Kırıkkale’de barut, tüfek ve top (MKEK) tesisi işletmeye açıldı.
1935’te uçak yapıyorduk
Cumhuriyet’in ilk iktisadi devlet teşekkülü olan Sümerbank’a sanayii planlamak ve yatırımlara öncülük yapmak görevi verildi.
Uşak Şeker Fabrikası’nın işletmesi İş Bankası’na devroldu, ardından da Türkiye İş Bankası ve Ziraat Bankası’nın ortaklığıyla Eskişehir ve Turhal şeker fabrikaları inşa edildi.
1930 yılında Nuri Kıllıgil silah üretmeye, 1935 yılında Nuri Demirağ uçak, Şakir Zümre tabanca yapmaya başladı. Bunlar özel sektörün öncü üretim tesisleri oldu.
1936 yılında Ankara’da toplanan Endüstri Kongresi’nde İkinci Beş Yıllık Sanayileşme Planı kabul edildi. (İkinci Dünya Savaşı nedeniyle bu plan uygulanamadı.)
1925-1938 yılları arasında 3011 km demiryolu yapıldı.
Birinci Beş Yıllık Sanayileşme Planı döneminde devletin kıt imkânlarıyla o dönemlerde ekonomik büyüklükte olan çok sayıda sanayi tesisi kuruldu, üretime başladı.
Bunların başlıcaları Gemlik Suni (Sung) İpek Fabrikası, Isparta Gülyağı Fabrikası, İzmit Kibrit Asidi Fabrikası, Zonguldak Seramik Fabrikası, Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası, Çimento Fabrikası, Karabük Demir Çelik Kombinası, İzmit Kâğıt ve Selüloz Tesisleri, Keçiborlu Kükürt Tesisleri, Bakırköy Pamuklu Dokuma Fabrikası, Kayseri Pamuklu Dokuma Fabrikası, Nazilli Pamuklu Dokuma Fabrikası, Malatya İplik ve Dokuma Fabrikası, Iğdır İplik Fabrikası, Bursa Merinos Kamgarn Mensucat Fabrikası, Kastamonu Kendir Sanayi Fabrikası’dır.
Sattık gitti...
Bunlar devletin kıt imkânlarıyla kurulan sanayi tesisleridir. Tarım alanında da devlet üretimi artırmak, tarımı yapılandırmak için devlet üretme çiftlikleri kurdu. Devlet üretme çiftlikleri örnek tarım işletmeleri olmaları yanında tohum ve damızlık üretimini de başlattı.
Sonra biz ne yaptık? Özelleştiriyoruz diyerek bunları sattık. Satarken sadece Hazine’ye girecek paraya baktık. Bu üretim tesislerinin yaşatılmasına, üretim ve istihdamı sürdürmesine özen göstermedik. Cumhuriyet’in bu önemli sanayi tesislerinin, tarım kuruluşlarının yaşamasını sağlayamadık. Kurulu üretim birimleri kapandı, makineler hurdacıya gitti. Arsalarına AVM’ler ve rezidans kuleleri dikildi.
Kendileri gitti, isimleri kaldı yadigâr. Cumhuriyet Bayramı’nız kutlu olsun.
