Rize’de çaydan başka şey üretilemez sanılıyor. Bugün çay ekilen bahçelerde çaydan önce lif keneviri (lif keneviri ile uyuşturucu elde edilen kenevir farklıdır) yetiştirilirdi. Her evde en az bir adet dokuma tezgahı vardı. Lif kenevirinden yapılan ince dokuma ipliği ile dokunan bezler yumuşaktır. Terletmez. Feretiko adı verilen Rize’nin bu ünlü bezleri artık dokunamıyor.
Çünkü kenevirler 1960 yılında söküldü. Yerlerine çay fidanı dikildi. Devlet kenevir üretimini (lif ve esrar keneviri ayırımı yapmadan) sınırlandırdı. Şimdilerde sadece Tarım Bakanlığı’nın özel izni ile sınırlı ölçüde üretim yapılıyor. Rize’de üretim yok. Feretiko bezi diye satılan bezler, pamuk ipliği ile dokunuyor.
Eskiden Rize bölgesinde 8 bin aile tütün ekerdi. Pazar İlçesi’nde puro tütünü yetiştirilirdi. Bu tütün Küba’nın puro tütünü özelliğini taşıyordu. Her bir yaprağı 1 m. uzunlukta olduğu için puro sarımına elverişli idi. Şimdilerde Rize’de ve Pazar’da tütün üretimi kalmadı.
Çamburnu çevresinde eskiden yapılan Sürmene teknelerini balıkçılar kapışırdı. Başaran Gemi Sanayi ve Şengün Gemi Sanayi balıkçı tekneleri yapardı. Şimdilerde tekne üretimi durdu.
O gitti, bu gitti
Rize’nin tepelerinde yaşayanlar küçükbaş ve büyükbaş hayvana önem verirlerdi. Rize’nin ünlü Koleti peyniri, yağı ve et kavurması bu hayvanların sütü ve eti ile yapılırdı. Şimdilerde tepelerde yaşayanların çok azı sadece kendi ihtiyaçları için hayvan besliyor.
Eskiden Rize’nin dağlarında tepelerinde “aromatik tıbbi bitkiler” ile “tıbbi soğanlı bitkiler” bol idi. Bir süre değerini bilemeden, kardelen, siklamen, çiğdem, kuşburnu, tilki kuyruğu gibi otları, bitkileri söktük, söktük. Başka ülkelerden gelen tüccarlara sattık.
Balıktan ne haber diyeceksiniz? Balıkçılar devamlı yakınıyor. Karadeniz’de balığın kalmadığı söyleniyor. Vahşi balıkçılık sürüp gidiyor. Balıkçılıkta istikrar yok. Rize’ye gelir kapısı olacak bir gelişme yok.
Çaydan başka şey kalmadı
Geldik silah, bıçak işine... Rizelilerin el işi çok iyi tabanca ve bıçak yaptıkları bilinir. Rize’nin bu özelliklerini değerlendirmek için tek bir fabrika kuruldu. Ardeşen Silah Fabrikası-Asilsan (1992). Çok kaliteli silah ürettiği söyleniyor. Fakat henüz küçük ölçekli. Bıçakçılık ise el sanayi olarak devam ediyor. Teknoloji, kalite konusunda gelişme olamadı.
Biraz da iyi haberlerden söz etmem istenilecek. Arz edeyim. TOKİ yapısal dönüşüm programı başlatıyor. Çarpık yapılaşmanın biraz da olsa düzelmesi bekleniyor.
Rize ile Erzurum arasında bulunan 2.600 m. yükseklikteki Ovit dağında bir tünel açılıyor. 15 km.ye yakın uzunluktaki bu tünel sayesinde İç ve Doğu Anadolu, Rize üzerinden Karadeniz’e çıkacak. Tünelin 2 km.lik bölümü kazıldı. 2015 yılında tamamlanacak.
Sonuç: Rize çay ürününe göbekten bağlı hale gelmiş durumda. Rize’de 128 bin aile çay üretiyor. Rize’deki bu üreticilere Çaykur geçen yıl 490 bin TL. ödedi. Özel çay fabrikaları da buna yakın bir ödeme yaptı.
Çaykur emeklileri ile çalışanlarının geliri de Rize ekonomisinin çarkının dönmesine destek veriyor.
