Lavanta sürgünlerinin ucundaki çiçek kümeleri haziran başında çiçek açmaya başlıyor. Lavanta tarlalarını lila renkteki çiçeklerle nefis bir renk cümbüşü ve hoş bir koku kaplıyor.
Çiçeklerin olgunlaşması temmuz sonunu buluyor. Temmuzun son haftasında başlayan kesim, ağustos sonuna kadar devam ediyor.
Lavantalar kuru demet çiçek olarak hazırlanacaksa veya yağı çıkartılacaksa sabah erken saatte kesiliyor. Çiçek olarak değerlendirilecekler gölgede kurutuluyor. Yağı çıkartılacakların ise damıtma (distilasyon) yöntemiyle yağı çıkartılıyor. Lavanta yağı açık sarı uçucu bir yağ.
Lavanta, dünyada ticareti en fazla yapılan 15 uçucu yağ bitkisinden biri. Lavanta yağı parfümeri ve ilaç sanayinde, sabun ve diğer sanayide kullanılıyor. Lavantanın özelliği kıraç toprakta, tarım bakımından verimli olmayan topraklarda yetiştirilebilmesi.
Isparta’da gül ile yarışıyor
Şimdilerde Isparta’da lavanta üretimi güle rakip durumda. Gül toplama mevsiminin kısalığı, kısa mevsimde toplayıcı bulmanın güçlüğü karşısında birçok üretici gülden lavantaya dönüyor.
Isparta’da Keçiborlu ilçesine bağlı 350 nüfuslu Kuyucak köyü, az nüfusuna ve elverişsiz yapısına rağmen Türkiye’nin en büyük lavanta bahçesi konumunda.
Lavanta çeliklerden, köklü sürgünlerden veya tohumlama ile üretiliyor. En çok tercih edilen yöntem çeliklerden ve köklü sürgünlerden yapılan üretim. Konuyu bilenler lavanta fidesinin 3 yıl içinde yatırım maliyetini çıkardığını söylüyor. Birinci yılda yüzde 30, ikinci yılda yüzde 70, üçüncü yılda ise yüzde 100 verim alınabiliyor. Üçüncü yıl sonunda yapılan harcamalar yüzde 100 geri kazanılabiliyor
İlk kez 1960’lı yıllarda köylülerin “kıraç araziler boş kalmasın” diyerek lavanta üretimine başladığı köyde, şimdilerde 3 bin dönümde lavanta yetiştiriliyor. Yılda 1200 ton dolayında yaş lavanta çiçeği elde ediliyor. Bitki, köyde yaşayanlara sağladığı ekonomik getirinin yanında yerli ve yabancı turisti de köye çekiyor.
Fiyatlar inip çıkıyor
Lavantanın getirisi kıraç toprakta buğday ve arpadan daha yüksek. Lavantanın yetiştirildiği kıraç toprakta 1 dönüm topraktan 150 kg. dolayında buğday, 240 kg. dolayında arpa elde edilebiliyor.
Lavanta yetiştirildiğinde ise bir dönüm araziden yılda 400 kg. yaş çiçek alınabiliyor. Yaş çiçeğin bir önceki yıl kilosu 2 TL dolayında iken geçen yıl 1 TL’ye geriledi. Bu yılın kesimi başlamadığından fiyatın ne olacağı belli değil. (Üreticiler, Fransız firmalarının doğal lavanta yağını, kimyasal yağ ile karıştırarak piyasaya sürdüklerini, bu nedenle iç talebin gerilediğini söylüyor.)
Yaş lavanta ya kurutularak satılıyor, ya da yağı çıkarılıyor. Isparta’da lavanta çiçeği ve çiçekten lavanta yağı üreten Ramazan Avcı’nın anlattığına göre, 400 kg. yaş çiçekten 80 kg. kuru elde ediliyor. Kurunun kilosu bir önceki yıl 1200 TL dolayında iken geçen yıl 640 TL’ye kadar geriledi.
400 kg. yaş damıtıldığında 5 kg. lavanta yağı elde ediliyor. Yağın kilosu 150 TL dolayında. 1 dönümden elde edilen lavanta yağının üreticiye getirisi 750 TL.
Kolonyasını sevenlere
Lavanta kolonyası sevenlere ufak bir not: Günümüzde, her türlü koku kimyasal olarak üretilebiliyor. Türkiye’de yapay koku, esans ve tatlandırıcı sanayi çok gelişti. Yapay koku ve tatlandırıcılar doğal koku ve tatlandırıcıları güçlendirmek, dengeli kılmak için kullanılıyor. Örneğin ambalajlı limonataların, meyve sularının renk ve tatları, yapay koku ve tatlandırıcılarla güçlendiriliyor, dengeleniyor.
Bizim çok sevdiğimiz limon kolonyaları sadece doğal limondan yapılmadığı gibi lavanta kolonyaları da sadece lavanta yağı-esansı ile yapılmıyor. Lavanta kolonyalarında, hakim olan lavanta kokusunu güçlendiren, dengeli kılan, kimyasal kaynaklı lavanta esansı.
