Ölçekler değişiyor

Şeref OĞUZ

Toplumu, hayatı izlemek için pek çok kurum oluşturduk ve yığınca kavram kullanıyoruz. Adına istatistik diyor, veri diyoruz. Ancak bilgi toplumuna doğru yol alan dünyada, değişen yaşama tarzı, yeni kavramlar, şekil değiştiren para, dönüşen toplum ve insan davranışları, eldeki "cetvellerin" artık fazlaca işe yaramadığını gösteriyor.
Eskiden insanlar parmaklarıyla sayardı. Fazla rakama ihtiyaç yoktu ve iki elin 10 parmağı, pratikte tüm sorunları çözüyordu. Derken 4 işlem, ardından geometri, cebir, diferansiyel hesap ve bilgisayar.. Bugün bunlar bile yetmiyor, Oklid dışı geometrilerden fuzzy logic'den medet umuyoruz.
İhtiyaçlar, icatların anası olmuştur hep. Şimdiki dünyada benzer gözlemler, eldeki kurum, ölçek ve verilerin işe yaramadığını göstermeye başladı bile.
Dünya ekonomisinde, yeniden yapılanma süreci alabildiğine hızlanırken, mevcut ekonomik göstergeler, klasik istatistiki veriler, yeryüzünde herkesin hayatını etkileyen "sınai ve teknolojik değişime" tanıklık etmede yetersiz kalıyor.
Uzmanlara göre, ABD'de geleneksel tipteki ekonomik göstergelere, istatistiki verilere bakıldığında, olan - bitenin aslında üstünün örtüldüğü, açıklıkla ortaya konulup, ifade edilemediği gözleniyor.
Bu klasik istatistiki verilere bakılırsa, gayrisafi yurtiçi hasıla, perakende satışlar, işsizlik ve diğer bilinen ekonomik faaliyetleri ölçücü veriler, hatta enflasyon, geçen yıl dar sınırlar dahilinde kaldı, pek büyük değişiklik kaydedilmedi.
Halihazırda yaşanan teknoloji devrimi ise çok daha büyük, daha yaratıcı değişimleri gündeme getirme yolunda. Yeniden yaratılma sürecindeki, oluşum halindeki dünyada, hammadde, toplama, analiz etme, işleme, paketleme, transfer etme ve dağıtma da büyük ölçüde enformasyona dayanıyor.
Enformasyonun böylesine temel mal olduğu ortamda Türkiye'nin yerini hiç merak ettiniz mi? Doğrusu ben merak ediyorum. Bu konuya üniversitelerimizin, firmalarımızın el atma zamanı gelmiş olmalı.
Ekonominin bilinen, geleneksel yöntem ve kavramlarla oluşmuş verileri bakıp 1994 krizini göremedik. Sonra bu gafletimizi "kayıtdışı"na yorduk. Kağıt üzerinde fert başın milli gelir rakamlarıyla "aşağıya" ittiğimiz Türkiye'nin, insan zenginliğinin farkına varamadık. Zira bunları ölçecek cetvellerimizi yok. Bu cetveller neler olmalı? Bilmiyorum. Bildiğim, toplumda, insanımızda, ekonomide, kurumlarda, özetle tüm Türkiye'deki topyekün değişime tanıklık edecek yeni yöntemlerin gerektiğidir.
Dün yeniden sayıldık. Bize yığınca soru sordular. Belki bu defa Türkiye'yi tanımlayabilmek için daha fazla veri elde ederiz.



Yazara Email seref.oguz@milliyet.com.tr