- Türkiye'de işsizlik sorununu çözmek için 250 milyar dolarlık yatırıma ihtiyaç var!Bu para devlette de, özel sektörde de yok. Yabancı sermaye yatırımlarının artması gerekiyor.Ama kendi işimizi doğru yapmak için de, yabancı sermaye çekmek için de ekonomide ahbap çavuş anlayışının, akraba, dost, aşiret, partili gibi ilişkilerin önemsizleşmiş olması lazım...Ekonomik ilişkilerin böyle ataerkil ve politik etkenlere değil, "ekonomik rasyonelliğe", yani kâr-zarar hesabına dayanıyor olması lazım...Bunun kurumlarının oluşmuş, hukukunun yerleşmiş olması lazım...Yani kalkınmanın, piyasa ekonomisinin sosyolojik ve kurumsal tabanı teşekkül etmiş olmalı. İKTİSAT Fakültesi Mezunları Cemiyeti'nin yoksulluk konulu paneller dizisi... Panellerden birinde Prof. Korkut Boratav, Prof. Mübeccel Kıray ve ben konuşuyorum. Açış konuşmasında TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, Türkiye'de büyümeye öncelik verildiğini, ama adil paylaşımın da unutulmaması gerektiğini söylüyor. Verdiği bir rakam çok önemli: Panelde Sayın Prof. Korkut Boratav konuşuyor, piyasa ekonomisini eleştiriyor, "Yoksulluğun sebebi kapitalizmdir" diyor. Ve bir gerçeği de tespit ediyor!- Dünya Bankası ve IMF'nin en çok program yaptığı ülkeler Afrika ve Latin Amerika'da... Durumları belli!Bu tespitten yola çıkarak Latin Amerika ve Afrika'yı IMF ile Dünya Bankası'nın batırdığını, sömürdüğünü, o yüzden yoksulluk olduğunu söylemek mümkün... Emperyalizme karşı çok şey söylemek, hatta yürüyüşler, protestolar düzenlemek de mümkün... Ama...Panelde Sosyolog Prof. Mübeccel Kıray konuşuyor. Latin Amerika kültürü üzerine araştırmalar yapmış Oscar Lewis'den hareketle "yoksulluk kültürü" denilen olguyu anlatıyor; ben burada özetliyorum: Geleceğe dair hiçbir umutları yoktur, o sebeple reaksiyonları da gayretleri de yoktur. (Türkiye farklıdır.)Bu toplumlarda yüz yüze ilişkiler, ahbaplık, kan bağı, hemşerilik, cemaat bağları hâlâ çok güçlüdür. Modern toplumun gerektirdiği anonimleşme, kurumsal ilişkiler gelişmemiştir. Prof. Kıray'ı dinlerken, böyle toplumlarda piyasa ekonomisi iyi işler mi, diye düşünüyorum. IMF, Dünya Bankası? Ben konuşmamda piyasa ekonomisi ve küreselleşmeyi savunuyorum, yoksulluğun arttığı yerlerin ve sosyal kesimlerin piyasa ekonomisine ve küreselleşmeye katılamadıkları için yoksul olduklarını söylüyorum, rakamlar veriyorum.Afrika ve Latin Amerika'ya temas ediyorum:- Sorumlusu IMF ve Dünya Bankası mı? Yoksa sosyolojik ve kültürel değişim başarılamadığı için hâlâ ataerkil ilişkilerin, hele de Afrika'da kabile sadakatlerinin devam ettiği toplumlarda IMF ve Dünya Bankası'nın milyarlar vermesi, programlar yapması bile durumu kurtarmıyor... mu?..Bu soruma kendim şu cevabı verdim:- Hangisi doğru? Tartışmak lazım. Ama bir analiz metodu olarak şunu belirteyim: Böyle karmaşık sorunlar tek sebebe indirgenemez. t.akyol@milliyet.com.tr Sebep neler?