Zor ve elzem diplomasi

KOSOVA, son on gündür Çin'e odaklanan Amerikan dış politikasının öncelikler listesindeki yerini koruyor. Washington, "kendi küçük derdi büyük" bölgede ateşkes sağlama çabasını, kullandığı taktik ve araçlarda "kritik" değişiklikleri de göze alarak sürdürüyor.
Bu değişikliklerden en önemlisi, Richard Holbrooke'un inisyatifiyle haziran sonunda gerçekleşti.
Holbrooke, ABD yönetiminin çok yakın zamana dek "terörist örgüt" saydığı ve her türlü teması reddettiği Kosova Kurtuluş Ordusu (UCK) ile görüştü. Başkan Clinton'ın bir süre önce Birleşmiş Milletler büyükelçiliğine atadığı usta diplomat, Kosova'nın Cunik köyünde, Kalaşnikoflu gerillalarla birlikte fotoğrafçılara poz vermekten de geri durmadı.
30 Haziran'da Washington'da, gazetecilere bilgi veren bir ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi bu değişikliği, "Ateşkes için masaya çağıracağımız Kosova heyetinin, Kosova Arnavutları'nın görüşlerini yansıtması şart. Bu nedenle, silahlı unsurların ve bilhassa UCK'nın siyasi sürece katılımını teşvik ediyoruz" diye açıkladı.
Sırp denetimindeki Yugoslavya'dan bağımsız bir devlet kurmak isteyen, Arnavutluk ile yakın bağlar sürdüren, üstelik Makedonya ile Karadağ'daki Arnavut nüfusun da haklarını temsil ettiğini iddia eden UCK'nın bir anda "resmi muhatap" oluvermesi, herşeyden çok "temsil gücü" ile bağlantılı.
Clinton yönetiminin tahminleri, UCK'nın Kosova topraklarının üçte birini denetlediği yönünde. Bir yıl öncesine kadar gerilla sayısı 100'ü aşmayan örgütün bugünkü gücü, yine ABD yetkilileri tarafından, "Kosova halkının yüzde 80'inin sempatisine sahip" diye ifade ediliyor. (Kosova'nın 1.8 milyonluk nüfusunun yüzde 90'ının Arnavut olduğunu hatırlatalım.)
ABD'nin Kosova politikasının ana çizgisi ise değişmedi: Washington, UCK'nın bağımsızlık talebine destek vermiyor, siyasi değişimin sınırını "özerklik" ile çiziyor; Yugoslav Devletbaşkanı Slobodan Miloseviç'e bağlı Sırp birliklerinin sivil halka yönelik saldırılarının durması yönündeki baskısını birçok koldan sürdürüyor; Kosova'daki "pasifist" Arnavut lider İbrahim Rugova ile teması aksatmıyor; ateşin Kosova dışına sıçramaması, başta Makedonya olmak üzere çevre ülkelerin etnik çatışmanın içine çekilmemesi için çaba harcıyor.
Bu politika, geçen hafta kıtalararası bir özel video - konferansta tartışıldı. Clinton ile birlikte Çin gezisini henüz sürdürmekte olan Dışişleri Bakanı Madeleine Albright ile Ulusal Güvenlik Danışmanı Sandy Berger'ın Şanghay'dan, Dışişleri Bakanlığı Balkan Koordinatörü Robert Gelbard'ın Washington'dan, Makedonya'daki ABD Büyükelçisi Christopher Hill'in Üsküp'ten, Holbrooke'un Oslo'dan katıldığı toplantıda, "UCK'yı nasıl masaya oturturuz" sorusunun yanıtı arandı.
Holbrooke'a göre, "Bu iş, pek o kadar kolay değil. Zira, Bosna'dakinden farklı olarak, Kosova'daki silahlı güçler arasında tam bir emir - komuta zinciri yok. Bu da, ateşkes için kiminle muhatap olunması gerektiği kararını zorlaştırıyor."
Haftasonunu Belgrad ile Priştina arasında "mekik diplomasisi" ile geçiren ABD'li diplomatın şu anki çabası da, bu zorluğu aşmak ve ateşkes müzakereleri için "birleşik, tek sesli ve temsil gücüne sahip" bir Arnavut heyeti oluşturabilmek.
Miloseviç, gerek Holbrooke'un telkinleri, gerekse NATO'nun müdahale tehdidi sayesinde, "sivil halka yönelik saldırıları durdurma ve ateşkes pazarlığına hazır olma" konusunda "şimdilik" ikna edilmiş görünüyor.
Sırp liderin sicilini bilenler, bu "şimdilik" kaydının çok önemli olduğunun farkındalar ve acele ediyorlar.
Bu arada bölgede "güven ortamı" sağlanmasına yönelik Rus girişimi de, Holbrooke'un ve Rugova'nın da etkin desteği ile, bugünden itibaren uygulamaya konuyor. Rusya'nın ve Batı ülkelerinin Belgrad'daki üst düzey diplomatları, zırhlı araçlarla, Kosova'nın çeşitli yerlerinde "devriye" gezecekler.
* * *
ABD'nin öncülük ettiği "zor ve elzem" diplomasi sayesinde, çözüm şansını belki yakalayabilecek olan Kosova sorunu, ailesi bölgeden göç etmiş, orada akrabaları yaşayan birçok Türkiyeli gibi beni de "kişisel" düzeyde ilgilendiriyor.
Ancak Kosova, derdinin ve çaresinin dinamikleri ile, uluslararası siyasetin yeni yönsemelerine ayna tutan bir "mikrokozmos" aynı zamanda.



Yazara E-Posta: Y.Congar@milliyet.com.tr