Yazınımızın dev karıncası

EN ÇOK ROMANLARI UNUTULDU! axkit012.jpg 1950'li yılların başlarında, Abdurrahman Nisari takma adıyla yayımladığı lise edebiyat kitaplarına yeni kavuştuğumuz günlerde, unutulmaz edebiyat öğretmenimiz Muvaffak Benderli'nin "Türkiye'de bu kitapları Cevdet Kudret'ten başka biri yazmış olamaz", deyişini hiç unutmam. Cevdet Kudret yalnızca örnek bir yazın araştırmacısı, yalnızca usta bir eleştirmen de değildir. Çok yönlü bir sanatçıdır aynı zamanda: ozandır, oyun yazarıdır, öykücüdür, romancıdır. Ne var ki araştırma yapıtlarının yanında bu alanlarda verdiği yapıtlar biraz unutulur. Bana öyle geliyor ki, en çok unutulan yapıtı ya da yapıtları da romanı ya da romanlarıdır. Cevdet Kudret (1907-1992), herkes bilir, Cumhuriyet dönemi yazınımızın en önde gelen öznelerinden biridir. Araştırma ve eleştirileri büyük bir toplama ulaşır; üstelik, içeriksel, yöntemsel ve biçimsel nitelikleriyle birer örnek oluşturur. 'Yapıtı ya da yapıtları', 'romanı ya da romanları' dedim, çünkü bir hesaba göre bir, bir başka hesaba göre üç romanı vardır Cevdet Kudret'in. Bayağı uzun aralıklarla ve değişik adlar altında üç roman yayımlamıştır: "Sınıf Arkadaşları" (1943), "Havada Bulut Yok" (1958) ve "Karıncayı Tanırsınız" (1976). Bu romanlar birbirlerinden bağımsız olarak okunabilir. Ama aynı zamanda tek bir roman söz konusudur: Her üçü de, yayımlanma sıralarına uygun olarak aynı kişinin, içinde bulunduğu koşulların tüm olumsuzluklarına karşın, toplumuna yararlı olma çabasını sürdüren yoksul Süleyman'ın yaşamını yansıtır bize. "Sınıf Arkadaşları", bu yoksul mu yoksul kahramanı okula başladığı yıldan alıp yüksek öğrenimini bitirip Kayseri Lisesi'ne öğretmen olarak atanışına kadar getirir. "Havada Bulut Yok", bu kente gelişiyle öğretmenlikten uzaklaştırışı arasındaki yılları, "Karıncayı Tanırsınız"sa, 1943'te İstanbul'a dönüşüyle öğretmenlik hakkını yeniden elde edişi arasındaki süreyi kapsar. Tüm bu süreler de bir yoksulluğa direnme ve -başka şeyler yanında- yoksullukla savaşma serüveni biçiminde geçer. Yoksul Süleyman'ın yaşamı Ama bu üçleme Süleyman'ın kişisel serüveniyle sınırlı kalmaz; tam tersine, ilk örneklerini Fransa'da Roger Martin du Gard ve Jules Romains'in verdikleri 'ırmak-romanlar'ın ilginç bir türü olarak belirir: Öğrenci, öğretmen, işsiz Süleyman aracılığıyla dönemin değişik insanlarına, varlığı, yokluğu, yanlışları, çelişkileriyle toplumun tüm katmanlarına ve tüm sorunlarına açılır. Kuşkusuz, biraz da yazarımızın seçtiği yaklaşımın sonucu olarak, romanın çevresi genişledikçe, zaman zaman konu dağılıyormuş gibi bir izlenim uyanır insanda. Ama bu tür durumlarda, olay birliğinin yerini daha derin bir birlik, izlek birliği alır. Uzun sözün kısası, hem toplumumuzun belirli bir dönemini hem romancılığımızda örneklerine pek rastlanmayan, ilginç yönelimi hem de büyük bir ustanın değişik bir yönünü yansıtması bakımından, Cevdet Kudret'in üçlemesi 2007 yılında da okunmaya değer.Üstelik, bu ilginç üçlemede hem bugünün genç romancılarının çoğununkinden daha arı, daha yalın, daha akıcı bir dil, daha çağcıl bir anlatı bulursunuz hem de yazınımızın dev karıncasının bir yönünü daha tanımış olursunuz."Sınıf Arkadaşları"Fiyatı: 10 YTL"Havada Bulut Yok"Fiyatı: 9 YTL"Karıncayı Tanırsınız"Fiyatı: 8 YTL Cevdet KudretEvrensel Basım Yayın / ROMAN Irmak roman örneği