Sabahların vazgeçilmez rutinleri konusunda sanırım herkes hemfikir; önce kişisel temizliğimizi yapar, dişlerimizi fırçalar, giyinir, cep telefonu, cüzdan ve anahtarı yanımıza aldığımızdan emin olur ve bir de artık maskemizi kontrol eder, çıkarız. Çoğu kadının ve nispeten az sayıda erkeğin, refleks olarak yaptığı başka bir şey daha var. Deodorantımızı ve terleme önleyicilerimizi (roll-on) kullanmak.
Deodorant ve terleme önleyiciler, su, sabun, şampuanlar gibi hayatımızın vazgeçilmezleri. İçerdikleri kimyasallar yıllardır kafa karıştırıyor; kanser yapar mı, Alzheimer’a sebep olur mu? Alerji ya da böbrek hastalıkları ile ilişkileri var mı?
Teori şu; deodorant ve ter önleyicilerle alınan kimyasallar, özellikle tüyden arındırılmış bölgelerde lenf nodlarında birikiyor ve bu da meme kanserine sebep oluyor. Böbreklerde biriken alüminyum, böbrek hastalığına neden oluyor ya da vücutta birikip Alzheimer, demans veya bazı alerjilere yol açıyor...
Deodorant ve terleme önleyiciler aynı şey mi?
Sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılmasına rağmen, her ikisi de tamamen farklı aktif maddeler içerirler ve farklı etki mekanizmaları vardır. Deodorantlar, koltuk altındaki koku yapan bakterileri hedefler, ancak terleme önleyiciler genellikle alüminyum içerirler ve ter bezlerinin salgısını azaltırlar. Alüminyum bileşikleri ortamı asitleştirdikleri için, her türlü kozmetik ürünün, çamaşır yumuşatıcıların ve pH düzenleyicilerin formülüne katılırlar. Sistemik olarak yani tüm vücuda uygulandığında genotoksik olduğu düşünülse de topikal (cildin bir kısmına) uygulamada ciltten çok az emildiği, emilen kısmının da, hâlihazırda başka bir sorun yoksa böbrekten atıldığı öngörülmektedir. Böbrek probleminiz varsa tabii ki kullanımına dikkat etmek gerekir. Alüminyumun Alzheimer ya da meme kanserine yol açıp açmadığı sorusu gündeme gelse de bu konuda net bir yoruma ulaştıracak yayına henüz rastlayamadım.
Deodorantlardaki sorunun ise triklosan ve usnik asitten kaynaklandığı düşünülüyor ve bu bileşenler alerji yapabiliyor. Bir diğer tartışılan bileşeni de paraben.
Meme kanserinin, memenin koltuk altına yakın üst dış kadranın da görülmesi terleme önleyicilerin kanser yaptığı, kanısını güçlendiriyor ama bize tıp fakültesinden itibaren öğretilen, meme dokusunun bu bölgede daha yoğun olduğu ve meme kanserine o yüzden bu bölgede rastladığımız. Yine de bu bölgedeki kanserlerin analizlerinde, genomik instabiliteye (kararsızlık) ait raporlar, bölgesel olarak uygulanan kozmetik ürünlerin etkisinin olabileceğini düşündürüyor. Alüminyum genotoksiktir yani DNA’yı etkileme potansiyeli taşımaktadır. Ayrıca östrojen yani kadınlık hormonunun meme kanserini uyaran etkisini biliyoruz. Östrojen algılayıcıların hücre içi fonksiyonunda görev alan çinko ile alüminyumun etkileşimi de hücre kültürü çalışmalarında gösterilmiştir. Yine de yayınlanan birkaç klinik çalışmada, meme kanseri ile ter önleyiciler arasında bir ilişki kurulamıyor.
Paraben
Deodorantların içeriğindeki paraben mantar, bakteri vb. mikroorganizmaların üremesini engellemek için kullanılır. ‘Paraben, cinsel gelişim, meme sağlığı ve diğer bedensel işlevler için gerekli östrojen gibi etki gösterdiği için, meme kanseri riskini de artırabilir mi?’ sorusunu doğursa da Amerikan Tıbbi Malzeme ve İlaç Denetleme Ajansı, paraben ile meme kanseri arasında bir ilişki kurmayı sağlayacak sağlam bir verinin olmadığını belirtiyor. Bugünlerde kullandığımız el dezenfektanlarının ya da diğer kozmetiklerin çoğunda paraben bulunuyor ama etkileri çok daha zayıf.
Tıraş, kimyasalların vücuda nüfuzunu etkiler mi?
Elbette hayır. Böyle bir ilişki yok ama kendinizi keser veya zedelerseniz, deodorant veya ter önleyicinin cildi tahriş etme ihtimali artar.
Terlemenin önlenmesi kanser riskini artırır mı?
Terleme ile vücuttaki toksinlerden arındığımıza inanılsa da, toksinlerin yani vücuda zararlı maddelerin asıl yok edildiği yer böbrek ve karaciğerdir. Sağlıklı işleyen böbrek ve karaciğeriniz varsa, terlemenin azaltılması sorun yaratmayacaktır. Üstelik ter bezleri sade koltuk altında değil, vücudun her yerinde yaygın olarak mevcuttur.
Şu an için deodorant veya ter önleyicilerin kanser yaptığını söylememize yetecek kadar kanıt yok, ancak alüminyum ve paraben gibi bazı bileşenler, hücre düzeyinde değişikliklere sebep olabiliyor. Tavsiyem, ‘Her şeyin azı karar, çoğu zarar’ mottosuyla hareket etmeniz ve kullanma sıklığını azaltmanız.
Sağlıklı, özenli ve maskeli günler...
