ERGENLERi ANLAMA REHBERi - RUHSAL DALGALANMALAR

Anadolu Sağlık Merkezi’nden Dr. Zafer Atasoy, ergenlikteki ruhsal dalgalanmalarla ilgili sorularımızı yanıtladı.

Ergenlik dönemi neden fırtınalı ve stresli geçer?
Ergenlik süreci uzun sürer. Böylece zihinsel, bedensel, cinsel, psikolojik ve sosyal değişimler yaşayan gençlerin kendisiyle, ailesiyle, öğretmen ve arkadaşlarıyla gerginlikler, sorunlar yaşaması riski artar.

Bu dönemde nasıl bir psikolojik değişim yaşanır?
Strese sebep olan etmenler; aile, arkadaşlar, bedensel değişiklikler, sağlık sorunları, sosyal çevre, okul ve dersler olarak sıralanabilir. Bu dönemin en önemli özelliği, bağımsızlık çabaları. Aileden uzaklaşma isteği, arkadaş çevresine yönelme ve arkadaşlarla yakın ilişkiler kurma, bir gruba dahil olma çabası ve bunun anne-baba tarafından kaygıyla karşılanması, çatışmaya yol açar.
Ergenin anlaşılmadığına dair duygu ve düşüncesi, kendi fikrini kabul ettirmede gösterdiği ısrar, kişiliğini bulma çabaları, nasıl birisi olacağına karar verememe, sosyal ve cinsel rolüne uyum sağlamada zorlanma, farklı, değişik ve yeni bir şeyler arama çabası, derslerin dışında birçok konuyla ilgilenme, merak ettiği alanların değişmesi, beden imajını kabullenme veya kabullenememe gibi birçok konu strese yol açabilir. Dönemin karakteristik özelliklerini de oluşturan bu değişiklikler, stresle birleşerek, içe kapanmasına veya çok fazla dışa yönelik, öfkeli, saldırgan, kavgacı olmasına neden olur. Gelecekle ilgili kaygılar, okul, akran baskısı, sigara ve alkol, madde bağımlılığı da stres yaratır.

Bu dönemde ortaya çıkabilecek ruhsal sorunlar neler?
Genç, çabuk üzülür ve çabuk neşelenir, birden öfkelenir gülerken ağlamaya başlayabilir. Her şeye ilgisi arttığından derslere azalır. İstekleri artar, bencilleşir. Kendisiyle ilgili her şeyi az bulur. Karşı cinsle ilgilenir, dış görünüşü konusunda hassastır. Kendinden büyükleri örnek alıp bir taraftan onlar gibi davranmaya çalışırken diğer taraftan çocuksu hali devam eder. Değişen ve gelişen bedenini, dalgalanan duygularını saklamak, kontrol edebilmek ve çevrenin istediği gibi davranabilmek adına içine kapanır. Güvensizlik duygusu, karamsarlığa ve üzüntüye yol açar. Arkadaş grubunda olma, takdir edilme, sevilme, beğenilme isteği olumlu karşılandığında mutlu olur. Aksi takdirde öfkelenir, endişelenir, kıskanır, kavga çıkarır. Endişe, üzüntü, korku, hayal kırıklıkları ve öfke gibi duygulara sık rastlanır.

Ebeveynler nasıl bir yol izlemeli?
Bu dönemde anne-babaların sakin ve sağduyulu, akılcı, anlayışlı davranmaları, kuralları durum, yer ve zamana göre belirlemeleri, gencin kendine kural koymasını sağlamaları hem ergenin sorunlarının çözülmesinde hem de ilişkilerin olumlu gelişmesinde önemli. Anne-baba, sorunu yapıcı şekilde, akılcı yöntemlerle çözen, her iki tarafı orta noktada buluşturan tutum içinde olmalı. Ergen, devamlı kendisini eleştiren anne-babasından uzaklaşır. Arzu edilmeyen sosyal gruplara katılabilir, sigara, alkol ve madde kullanımına yönelebilir. Amaç; olumlu iletişimde bulunmak, sorgulamak yerine sohbet, eleştirmek yerine takdir etmek olmalı.

BU DURUMLARDA PROFESYONEL YARDIM ALINMALI

- Ergenin içe kapanma dönemleri çok uzun ve duygu dalgalanmaları sık ve şiddetliyse,
- Huy değişikliği aniden tam zıt şekilde olmuşsa (çok neşeli ve hayat dolu bir genç birden tamamen içine kapanmışsa),
- Ders başarısı çok düşmüşse,
- Eve geliş saatlerindeki gecikme artmış ve açıklamalar yetersizse,
- Uyku sorunları varsa,
- Aşırı zayıflamış ya da şişmanlamışsa,
- Çok öfkeliyse ve sürekli ağlıyorsa.

ERGENLİK DÖNEMİ EVRELERİ

Gençlik; çocuklukla yetişkinlik arasında yer alan, büyüme, gelişme, ruhsal olgunlaşma ve yaşama hazırlanma sürecidir. İlk ergenlik belirtileriyle başlar ve büyümenin durmasına kadar devam eder. Ergenlik çağı, 12-21 yaş arasını kapsayan oldukça uzun bir dönemdir.
Buluğ dönem: Fiziksel büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu, kız-erkek cinsel özelliklerin belirginleştiği, 12-15 yaş arasında 2-3 yıl süren ilk gençlik zamanıdır.
Gençlik çağı: 15-18 yaş arasıdır. Kızlar, erkeklerden 1-2 yıl önce bu döneme girer.
Son dönem: 18-21 yaş arasıdır. Yasalar karşısında reşit olan gencin üç yıl daha ergenlik dönemi devam eder.