RiO’DA KARNAVAL PROVASINDAYDIM

Uzaktan bakınca popo sallayan bir takım kadınların yer aldığı bir eğlenceden ibaret sandığımız karnaval, Brezilya’da en az futbol kadar ciddiye alınan bir iş... Ama dünyanın en eğlenceli işi!
Karnaval, Brezilya’nın her kentinde kutlansa da hiçbiri Rio de Janeiro’daki kadar ihtişamlı ve gösterişli değil... 14 Şubat’ta başlayacak karnaval için Rio’daki 22 samba okulu provalarını iyice sıkılaştırmış. Samba okulları, tıpkı futboldaki gibi üç lige ayrılıyor... 1. Lig okulu Imperatriz’in karnavalda gösteri yapacağı Sambodromo’da provası olduğunu öğreniyorum. Show TV’den Yağız ve Haydar’la kendimize şahane bir rehber buluyoruz: Jorginette, otelden transfer dahil 100 Real (80 TL) istiyor, “Beğenmezseniz para almam” diye ekliyor.

Bir loca 45 bin real
Sambodromo, favela yani gecekonduların bölgesinde. Fakat samba heyecanı genç-yaşlı, güzel-çirkin, fakir-zengin ayrımı yapmıyor. Sallantılı elmas küpeleri ve dore platform topuklu giymiş kadın da, üstü başı yırtılmış evsiz de aynı dansı paylaşıyor. Kimse de kadınları taciz etmiyor.
Jorginette’in tavsiyesine uyarak ‘rahat ve gösterişsiz’ giyiniyorum. Zaten Rio’nun üniforması şort, tişört ve parmak arası terlik... Sambodromo’nun 1.7 kilometre uzunluğunda bir pisti, her iki yanında seyircilerin gösteriyi izleyebileceği tribünleri var. Prova gecesi tribünün üstleri bedava, halk doluşmuş...
Karnaval gecesiyse fiyatlar çıldırıyor: 12 kişilik bir locanın günlük fiyatı, yeme içme dahil 45 bin real (37 bin 350 TL)! Daha mütevazı takılanlar 60 ila 150 real arasında bilet bulabiliyor.
Prova başlamadan önce Sambodromo’nun arkasında, yiyecek standlarının çevrelediği alana gidiyoruz. Bir şamata kopuyor ki sormayın gitsin! Imparatiz okulunun taraftarları formalarını giymiş, canlı müzik yapılıyor... Radyocular tesisatı kurmuş, canlı yayında.... Herkes şarkılar söyleyip oynuyor. Dediğim gibi, maç öncesi atmosferi gibi. Ama futbolla karşılaştırıldığında çok daha barışçıl, daha karma ve daha mutlu herkes.
Jorginette görevlileri nasıl kafalıyor bilmem ama, kendimizi okulun geçiş yapacağı alanda buluyoruz. Karnaval zamanı olsa hayatta izin verilmeyeceğinden, kolay kolay yaşanamayacak bir deneyim bu!
Derken müzik başlıyor... Her samba okulu, her yıl yeni bir şarkı çıkarıyor. Şarkının sözlerini herkese dağıtıyorlar ki hep bir ağızdan söylensin.
Birden herkes okulun yürüyüşe başlayacağı noktaya doğru koşuyor: Meğer Rio’nun en meşhur kraliçesi gelmiş! Gerçek bir celebrity olan Louisa Bruniere’in hayat hikayesini iştahla anlatıyor Jorginette:
51 yaşındaymış, her tarafı botoksluymuş, ama hâlâ çok güzelmiş... Kocasından ayrılmış ama havalı soyadını bırakmamış...

Bir okulun üç bin dansçısı var
Louisa geçerken halk çoşuyor, ama asıl şov ondan sonra başlıyor.... Sambodromo’da bir saat boyunca aynı şarkı çalınarak, el çırparak, kıvırtarak, seyirciyi selamlayarak dansçılar önümüzden geçiyor.
Karnavala katılan bir okulun yaklaşık üç bin dansçısı var. Bir ligdeki toplam okul sayısı 21! Bu nedenle karnaval geçişi, akşam başlayıp ertesi gün öğlene dek kadar sürüyor.

Kim olursan ol, gel
Sanmayın ki hepsi dünya güzeli... Sambacıların çoğunluğu sıradan insanlar: Çocuklar, 80’lik yaşlılar, 120 kiloluk dev popolu kadınlar, transseksüeller, delikanlılar, siyah, beyaz ve melezler... Kraliçe olmak için yarışan ve gerçekten insanın nefesini kesecek güzellikte kadınlar da var tabii. En ileri derecede samba yapanların sayısı 15-20 kişiyi geçmiyor.
Karnaval, tıpkı bir ayin gibi... Kalabalığın arasına karışarak, dans ederek, terleyerek, müzikle bir olarak geçirilen bir zaman dilimi. Her şeyi unutmak, yaşamanın ve insan olmanın saf hazzına varmak bu olsa gerek...



AFRİKALI LİMAN İŞÇİLERİ YARATTI
- Brezilya karnavalının kökeni, 15’inci yüzyıla kadar, Portekizliler’in paskalya kutlamalarına kadar gidiyor. Ancak Brezilya’da sokak eğlenceleri tehlikeli bulununca 1843’te yasaklanıyor.
- 19’uncu yüzyılın ortasında sosyal elitin düzenlediği maskeli balolar, zamanla sokağa taşıyor. Rio halkı kendi müziği ‘jongo’yu yaratıyor, Ze Pereira bandoları kuruyor.
- Bugünkü samba okullarının temelini, 1870’lerde Bahialı liman işçileri, yani Afrikalı köleler atıyor. Kurallar sıkı, bandolar ve kostümler de.
- Karnavala has müzik besteleme alışkanlığı 20.yüzyılda ortaya çıkmış. 1917’de ilk kez bir samba şarkısı kayda alınıyor.
- 1930’larda samba okulları arasında rekabet ve yarışmalar başlıyor.



SAMBA OKULLARI SPONSORLU
- Her mahallenin bir samba okulu var. Bunlar farklı liglere ayrılıyor: Birinci ligdeki okullar, Sambodromo’da, ikinci ligdekiler Avenida Rio Branco’da, üçüncü ligdekiler ise Maracana stadının yakınında prova yapıyor.
- Karnaval biter bitmez bir sonraki yıla hazırlık başlıyor. Tema, kostümler, müzik seçimi büyük bir titizlikle yapılıyor. Okulun direktörü (koreograf) danslara karar kılıyor.
- Bu okullara herkes katılabilir, ancak iki şartı var: Aidatınızı ödeyip, her hafta düzenli olarak provaya gideceksiniz.
- İsteyen, bir samba okuluna sponsor olabiliyor. Açık reklam yapmak yasak. Ancak bir markanın, hatta ülkenin temasına göre kostüm yapılabilir.
- Birinciyi belirleyen, birçok faktörün toplamı: Perküsyon, ahenk, kostümler, tema, dansın kalitesi (evaluçao) gibi. Toplam 10 kategoride, 40 jüri üyesi geçiş esnasında puanlama yapıyor.
- Rio karnavalının startı, balolarla veriliyor. En havalısı Copacabana Palace Hotel’deki, cezası da 1000 Real. Zengin ve ünlülerin katıldığı bu balolarda kılık kıyafette iddia dozu hayli yüksek.

KRALİÇE NASIL SEÇİLİR?
- Karnavalın bana göre en hayal kırıklığı verici yanı, kralın mümkün olduğunca en şişman ve yaşlı birinden seçilmesi. Efsane böyleymiş...
- Kraliçe seçimi içinse güzellik, sosyallik, kendini rahat ifade edebilme, samba becerisi ve kendine güven kriterleri aranıyor. En önemlisi ‘karnaval ruhu’nu iyi yansıtması.
- İkinci ve üçüncüler de karnavalın prensesi seçiliyor.
- En yaşlı kadınlara önemli bir görev veriliyor: Tüplerle havada uçurulan bu hanımlara ‘Baianas’ deniyor ve sambanın Afrika’dan çıkan ruhunu kutsuyor.