Kim kimi kayırıyor?

Kim kimi kayırıyor?
Dikkat!!! Testus bir sınav değil... "Çoktan seçmeli testölerle "gırgır" geçmeyi amaçlamakta... Testustaki şıklardan biri mutlaka doğru yanıt ve doğru olanı bazen şıkların en komiği... Yanıtlar her Testusun altında, göz ucunda... Ezcümle, en iyi sınav testustan beter...
Testus Haticeyus / AHMET TURHAN ALTINER

Borç bini aşınca millet gülmeye başlar da gazeteciler durur mu? Haberler birer hınzır gülmece! Geçenlerde Hürriyet’te okumuştum. IMF, Türkiye’yi kayırıyormuş. The Washington Post gazetesi bunu iddia ediyormuş. Çünkü Arjantin’in ek mali yardım isteğini reddeden IMF, Türkiye’ye üçüncü kez kredi vermeyi kabul etmiş. Kısa bir süre içinde IMF’den çok önemli miktarda kredi sağlamasında siyasi faktörlerin rolünün bulunup bulunmadığını tartışmaya başlamışlar. Bu haber de bende acayip bir gülme krizi başlattı. Yahu, IMF verdiği krediyi karşılıksız mı veriyor? Ulufe mi dağıtıyor? Anlaşılan kriz her yerde, herkes kafayı yemiş. Ama bence adamlar bilmeden haklılar, IMF bizi gerçekten kayırıyor. Nasıl mı? Azerbaycan’a gazeteci olarak yıllar önce yapmış olduğum ziyareti hatırladım.
Bence Azeriler, Ermenileri kayırıyor. Yoh yoh Ermenileri biz "kayırırik..." Olmaz, Ruslar Ermenileri kayırıyor. Yahu Ruslar, Azerileri kayırmamışlar mıydı? Ne münasebet! Azeriler diyor ki "Rusları biz kayırırik..." Valla "gospodin" kimin kimi kayırdığı belli mi? Hayret içinde misiniz? Dediklerime mi şaşırıyorsunuz? Haklısınız. Kayırmak bizde iltimas etmek veya elinden tutmak demek. Azeriler ise "kayırmak" lafını "becermek ya da gırgır diliyle "ş’aapmak" anlamında da kullanıyor. Yani birini kayırıyorsanız onu .......sunuz.
Yeni Türk sumhuriyetleri arasında zorlanmadan anlaşabildiğimiz sadece Azerbaycan Türkleri değil mi? Azeri Türkçesi ile bugün Türkiye’de kullandığımız Türkçe arasında çok büyük bir benzerlik yok mu? Kullanılan kelimeler bakımından yüzde seksenlere doksanlara varabilecek bir ortaklık söz konusu değil mi? Ama iş o kadar basit değil, dilleri var hem bizimki gibi hem bizimkine benzemez. Karadeniz Türkçesi gibi. Sadece kayırmak mı, başka kelimeler var, tebessümle hatırladığım. Azeri Türkçesinden "hınzır yakalamalar" testusuna buyur ola bu kez de... Nasıl olsa borç bini mini değil çoktan Kaf dağını aştı.

1 Tatlı yiyelim tatlı konuşalım. Konuya havyar tadında başlayalım. Azerbaycan’da bugün mal pek yok ama havyar gani. Bütün dünyada meşhur Rus havyarı diye tanınan havyar yalnız Azerbaycan’da çıkarılıyor. Yılda 18 ton kadar üretilen havyar Hazar Denizi’nde yaşayan hangi balıktan alınır?
a. Mersin
b. Tersin
c. Kılıç
d. Kalkan

2 Azerbaycan deyip geçme. Bakü petrollerini düşünün. Almanların, İngilizlerin, Fransızların, Amerikalıların, hem mihver hem müttefik bütün "dövletölerin 19. yüzyıldan beri ağzının suyunu akıtmış olan Bakü petrollerine Azeri Türkçesinde ne denir? Kelime Rusça.
a. Bezir
b. Nişadır
c. Neft
d. Zift

3 Sen yahşi, ben yahşi. Azeriler için her şey yahşi, yani güzel. Onlar bizdeki gibi güzel demiyorlar, güzel kadına "gözel" diyorlar. "Yahşi" tipik bir Azeri sözcüğü, bizde de hemen hemen aynı anlamda kullanılıyor. Yalnız, onlarda farklı Türkiye’de farklı anlamlarda kullanılan kelimeler var. Bu testusta aynı kelimenin bizim ve onların Türkçelerinde nasıl çok farklı anlamlara gelebildiğinin örneklerini vereceğim. Hata ve nisyan müstesna! Örneğin "cüce" Azericede ne demek?
a. Fare
b. Piliç
c. Soğan
d. Hiçbiri

4 Biz "iyi iyi" deriz. Azeriler "beli beli" derler. Peki Azeriler "iyi" derse ne demek isterler?
a. Ha ha kısa kes!!!
b. Kötü
c. Gülün kokusu
d. Bravo

5 Çok komik durumlarla karşılaşabilirsiniz. Orada biri sizi "vay pezevenk arkadaşım" diye karşıladığında ne demek istemiş olabilir?
a. Basbayağı pezevenk
b. Seyyar satıcı
c. Şişman
d. Hiçbiri

6 Azerbaycan Türkçesi ile "Doğu Karadeniz Mahalli Ağzı" arasında önemli benzerlikler var. Bu konuyla ilgilenen Gani Gönüllü’ye göre bazen Türkiye Türkçesinde hiç bulunmayan, bazen de farklı bir anlam taşıyan kelimelerin Azerbaycan’da ve Doğu Karadeniz’de aynı anlamda kullanıldıklarını görmekteyiz. Gönüllü, bir tebliğinde bunları sıralamış: "Ha uşşak ha, haçan, uyyy" bazı örnekler... 6. ve 7. sorular onun tebliğinden. Karadeniz’e has "lobya" kelimesi Azerbaycan’da da aynı anlama geliyormuş. Ne demek?
a. Lobi
b. Kulak memesi
c. Fasulye
d. Hamsinin büyüğü

7 İnternette bulduğum Karadenizli Gani Gönüllü, "Hiç keriz gördünüz mü?" diye soruyor. "Keriz" hem Karadeniz ağzında hem de Azericede aynı anlamda ama bizde farklı. Neymiş?
a. Kumar
b. Kolayca kandırılabilen oyuncu
c. Gırgır şamata
d. Yer altı su yolu, su kemeri

8 Bakü’de Ruslardan kalma propaganda geleneği var. Herkes birbirinin propagandasını yapmakta, birbirinin ne denli "yahşi" olduğunu anlatmakta. Birbirini övme, methetme, gani. Ancak reklamcılık ve ilancılık Bakü’de henüz emekleme safhasında. Bunun en iyi göstergesi de şu sözcük değil mi? Bizdeki "ilan" sözcüğü onlarda bambaşka bir anlama geliyor. Kapitalizmin en önemli araçlarından olan ilancılık, belki de Rus sosyalizminin etkisiyle Azericede ne anlam kazanmış kestirebilir misiniz?
a. Yalancılık
b. Bilgiçlik
c. Tilki
d. Yılan

9 Bakü’de bir iş toplantısında, Azerilerden bir işadamı, sizinle konuşurken, "Sizden kabak..." dedi. Hoppala, ne demek istemiş olabilir?
a. Sizden daha kel.
b. Sizden daha enayi.
c. Sizin teklifinizden daha ucuz.
d. Sizden önce... "Kabak" Azeri Türkçesinde "önce" demek.

10 Sakın bir Azeri’den bardak istemeyin. Çünkü bardağın orada özel bir anlamı da var. Ne demek?
a. Eski çam
b. Borç para
c. Prezervatif
d. Genelev

11 Peki, bardağı anladık da "karhane" ne demek?
a. Fabrika
b. Hastane
c. Postane
d. Moda evi

12 Edebiyatla bitirelim. Bakü’de şiir de ve dur! Bakü’de "şuara" yani şairler fışkıracak toprağı sıksan, şuara. Bakü’de Lenin’in ve Kirov’un heykelleri yıkılmış fakat bütün şuaranın heykelleri güzel Bakü’nün meydanlarını süslemekte. Peki, Azeri edebiyatının klasik nitelik kazanmasında hangi divan şairimizin etkisi çok büyük olmuş?
İpucu: Leyla ve Mecnun’u Azeri Türkçesiyle yazmıştı.
a. Mükremin Mungan
b. Naili
c. Ali Şir Nevai
d. Fuzuli

Yanıtlar: 1) a, 2) c, 3) b, 4) c, 5) c, 6) c, 7) d, 8) d, 9) d, 10) d, 11) a, 12) d




PAZAR