Kökü dışarıda kelimeler

a. Etb. Göbekc. Doğrud. İlk2 12 Temmuz 1932de Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulmuştu. Cemiyetin başkanı Samih Rifat, sekreteri Ruşen Eşref Ünaydındı. Ardından Dolmabahçe Sarayında ilk Dil Kurultayı toplanmıştı. Kurultaydan sonraki ilk Merkez Heyeti toplantısında alt çalışma kolları oluşturulmuştu. Bunlardan biri olan "Etimoloji Kolu Başkanlığı"na aşağıdakilerden kim getirilmişti acep?a. Dr. Can Etilib. Nurullah Ataçc. Hasan Ali Yüceld. Yakup Kadri Karaosmanoğlu3 Onsuz duramadığımız bir şeyin, diplomanın etimolojisini kestirebilecek misiniz?a. Kelimenin aslı Türkçe, diplemeden gelme. Dipleme, bir koca şişe şalgam suyunu bir dikişte içmeye verilen isim. Dibini bulmaktan. Dipleme yapanlara, bu başarılarını belirten yazılı bir kağıt verilmesi adettenmiş. Bizden İtalyancaya geçmiş, orada diploma olup bize geri dönmüş.b. Yunancada "di," iki, "ploma" katlama demek. Eski çağlarda yazılı belgeler ikiye katlanıp saklandığı için diploma denmiş.c. Günümüzde bizde olduğu gibi alın akıyla değil de, pis ayak oyunlarıyla elde edilebilen başarı belgeleri, eskiden Batıda da büyük diplomasiyle elde edilebildiği için, bu çabanın ürününe diploma denmiş.d. Hepsi4 Sabotaj nereden gelir kestirebilecek misiniz?a. Türk aşığı Piyer Loti, Çemberlitaş hamamında tahta nalınları görünce çok beğenip, "cest bon" yani "bu iyi" diye haykırmış. Onları "sabo" adıyla Fransada pazarlamış, bizim nalınlar özellikle fakir Fransız işçilerce çok tutulmuş. Bir grev esnasında işçiler sabolarını makinelerin içine atarak işi yavaşlattıkları için, iş baltalama anlamında "sabotaj" denmiş.b. Fransada "sabo" adlı tahta pabuç giyerek gürültüyle yürümek; böylece işe köstek vurmak eyleminden sabotaj üretilmiş.c. II. dünya harbinde Paris, Hitler tarafından işgal edildiğinde direnişçi Fransız kadınları Alman askerlerine "sabo" adlı haplar vererek onları pısırıklaştırmış ve kısırlaştırmışlar. Bu eyleme sabotaj denmiş.d. Hiçbiri5 Paparazzi çoğul, paparazzo tekil. Bizde paparazzi olarak geçiyor. Şıklardan hangisi yanlış?a. Dilimize girmiş pek çok yabancı sözcüğün esas kökü bizde. Yani bizden kaynaklanmış, dışarılarda ünlenmiş, sonra gelmiş bizim dilimize pelesenk olmuş. Kelimenin aslı bizdeki papara. Azar demek. Birine papara (bize Latinceden gelme) çekince onu azarlıyorsunuz, ya. Paparazzilere önceleri çok papara çekiliyordu (şimdi mariz faslı başladı). İtalyancaya bizden geçti, papara çekilen anlamında.b. Paparazzo, İtalyancada vızıldayan böcek demek.c. İtalyan sinema yönetmeni Fellininin La Dolce Vitasındaki karakterlerden biri olan serbest fotoğrafçı Sinyor Paparazzodan.d. George Gissingin "İyonya Denizinde" romanındaki hancının adı. Güya yönetmen Fellini, "c" şıkkındaki romanı okumuşmuş da, etkilenmişmiş de...6 İtalyan açılışını sürdürelim mi? Mafyanın kökeni ne?a. Biz Türkler çook kelime ihraç etmişizdir. Eskiden bizde bayındırlık bakanlığının adı nafıa vekaleti idi. Bu vekaletin çıkardığı ihalelerde çete dümenleri, rüşvetçilik gırla giderdi. Nafıa sözcüğü bozularak İtalyancaya mafıa olarak ihraç edildi. Sicilyalılar mafia haline getirdiler.b. Yok, kelimenin orijini Arapçadaki mahjas, böbürlenme demek.c. İtalyancada kurusıkı atma, kabadayılık anlamında.d. İtalyanca olarak "Fransızlara ölüm, İtalyan çığlığıdır," cümlesindeki kelimelerin baş harflerinin birleşmesinden geliyor. NATO akronimindeki gibi.7 Kravat dilimize öyle girmiştir ki, örneğin on yıllarca önce, parlamento içinde ve dışında muhalefette birinci olan Osman Bölükbaşı, bazı parlamenterler için "kravatlı hırsızlar" deyip çıkmıştı. Sahi, kestirebilecek misiniz kravatın etimolojisini?a. Kentleşmeyle birlikte kırsal yaşamdaki kadına baskı gücünü yitirmeye başlayan erkekler, "yular bizde" anlamında bir simgesel süs olarak boyunbağı bağlamaya başladılar. Boyunbağı kelimesi yerine de yeni bir kelime, içinde "at, avrat, tak, trak, tarak, varak, kavat," gibi sürüyle "maşo" sözcüğün yer aldığı kravatı seçtiler. Bütün dünya atlayıp bizden aldı. b. Sırpçada cellat düğümü anlamındadır.c. Napolyonun ordusunda savaşan Hırvat süvarileri boyunlarına özel bir süs takıyorlardı. Hırvat kelimesinden kravat doğdu.d. Hepsi veya hiçbiri 1 Bakalım ne kadar malumatfuruşsunuz. Yani bilgi küpü. Batılıların "trivia" dedikleri, benim de "tırıvırı"lar deyip çıktığım, görünüşte önemsiz, hatta gereksiz gibi gözüken "bilgicik"ler artık pek çok çağdaş kentlinin ilgi alanına girmiş durumda. Etimolojinin etimolojisi Yunancadan. "Etumos" ve "logos"tan. "Logos" söz demek. "Etumos"u kestirebilecek misiniz? 8 Naylon kelimesinin aslını hiç merak etmiş miydiniz?a. Başlangıçta naylon, Nevzat, Ahmet, Yunus, Lütfü, Ogün ve Nami adlı altı Karadenizli kardeş tarafından hamsi ihracatında tazeliği koruyucu malzeme olarak üretilmişti. Kelime altı kardeşin isimlerinin baş harflerinden oluştu. Patent müessessesi olmadığı için Amerikalılar kaptı, nylona dönüştü.b. Bu malzemenin önce adı konmamıştı. Batı özenticilerine biraz kaba bir eleştiri olarak, "ney lan"ın bozulmuş hali "noylan"dan bozma naylon türedi.c. Hayali ihracat ve ithalat furyası sırasında, bu ne işe yaradığı anlaşılmayan şeffaf malzeme "NYLON" olarak isimlendirilmişti. Nasıl AKBANKtaki A = Adana, K = Kayseri ise, NYLONdaki NY = New York, LON = Londra. d. Naylonun mucidi Du Pontun sahipleri tarafından, "nylon" olarak uydurulmuş bir isimdi.9 Blue jeandeki cin nereden çıkmış Allah aşkına?a. Cin kelimesinin aslı bizdeki "cins"in kısaltılmış halidir. Cin pantolonlar önceleri yadırganmıştı ve giyenlere "amma da cins adam" denirdi. Sonunda Batılılar bizden cini aldılar, kendi dillerine uydurup "jean" yaptılar.b. Cin, Çinden gelir. Maonun büyük yürüyüşü sırasında milyonlarca Çinliye bedava cin pantolon dağıtılmıştı. Biz Çinden aldık, cin dedik. Amerikalılar bizden alıp "jean"e dönüştürdüler.c. Bu kumaştan yapılmış pantalonları ucuz olduğu için önce işçiler giydi. Yenilik düşmanı çevreler tarafından nedense "bu pantulları zinhar giymeyin, cin çarpar" dendiği için cin adını aldı. Batı dillerinde "jean"e dönüştü.d. "Jean"in pamuklu kumaşın icat edildiği "Cenova" adlı İtalyan kentinden geldiği iddia ediliyor.10 İyi armutlardan avokadonun etimolojisini kestirebilir misiniz?a. Türkiyede 18inci yüzyılda tropikal iklime sahip illerimizden Rizede yetiştirilmeye başlandığında, "ektigun netur?" diye soranlara tarif için "ha pu kadar" derlermiş. Adının bu olduğunu sanan Avrupalıların diline "avocado" olarak girmiş. b. Romans dillerinde avukatın karşılığı.c. İyi armut yetiştirme meraklıları için Latincede hobi demek olan "avocatio"dan geliyormuş. d. Biçiminden dolayı olsa gerek, Güney Amerikanın Nahuatl dilinde "ahuacatl" yani testis demekmiş. Yanıtlar: 1) c, 2) c, 3) b (cdekinin tersine diplomasi de diplomanın türevidir), 4) b, 5) a, 6) b ve c, 7) c, 8) d, 9) d, 10) d Yazara e-mail