Küçük satranççıların büyük hamleleri

Son dönemde gazetelerin spor sayfalarında satranç şampiyonalarında kazandığımız dereceler dikkat çekiyor. 8-18 yaş arasındaki sporcular katıldıkları turnuvalardan neredeyse her defasında ödülle dönüyor. Son olarak Singapur’da 23 ülkeden gelen 250 sporcunun katılımıyla gerçekleştirilen 4. Okullararası Dünya Şampiyonası’nda 11 Yaş Altı Grubu’nda Vahap Şanal Dünya Şampiyonu oldu. Yine 11 Yaş Altı Grubu’nda yarışan Batuhan Daştan da bronz madalya aldı.
Türk milli takımımız 11 Yaş Altı Grubu’nda takım kategorisinde altın madalya kazandı. 13 Yaş Grubu bronz madalyaya layık görüldü.
1980’li ve 90’lı yıllarda Suat Atalık’ın başarıları ile anılan spor dalında şimdi yeni bir kuşak yetişiyor. Özelikle son iki-üç yılda Türk Milli Takımı’nda küçükler ve gençler kategorilerinde yarışan sporcuların dereceleri saymakla bitmiyor.
İş Bankası-Türkiye Satranç Federasyonu işbirliğine Milli Eğitim Bakanlığı’nın da destek vermesiyle satranç okullara da girdi. Bu spor üç yıldır okullarda seçmeli ders olarak okutuluyor. Türkiye Satranç Federasyonu Başkanı Ali Nihat Yazıcı‘nın verdiği rakamlar satranca artan ilgiyi ortaya koyuyor: “Üç yıl önce 80 bin olan sporcu sayısı 200 bine yaklaştı, 8 bin olan antrenör sayısı 41 bine ulaştı. Türkiye çapında düzenlenen satranç turnuvalarının sayısı 400’den 2000’e çıktı. Satranç kulüplerinin sayısı ise 600’den 1400’e yükseldi.”
Yazıcı 2007-2008 eğitim-öğretim yılında 1 milyon 700 bin çocuğun satranç dersini seçtiğini söylüyor: “Bu rakamı yeni dönemde İş Bankası’nın yayına sokacağı reklamlar ile 2,5-3 milyona çıkarmayı amaçlıyoruz.”
Bu başarılar Dünya Satranç Federasyonu’nun da (FIDE) gözünden kaçmadı. Türkiye, Dünya Yaş Grupları Şampiyonası’na 2007’nin ardından 2009’da da ev sahipliği yapacak. Ayrıca 2010’da Dünya Bayanlar Şampiyonası’nın ülkemizde yapılmasına karar verildi. 

Dubai’de uçak beklerken 10 saat satranç oynadılar
Milli takım oyuncuları Batuhan Daştan, Vahap Şanal, Cemil Can Ali Marandi ve Ahmet Olçum bulabildikleri her boş anda satranç takımlarını açıyor ve satranca başlıyorlar. Röportajdan önce Miniatürk’teki satranç alanına geçtiler. Hem poz verdiler hem de maç yaptılar. Aynı dörtlü Singapur’dan aktarmalı olarak geldikleri Dubai’de uçaklarının anonsu yapılana kadar satrançtan başlarını kaldırmamışlar. Tam 10 saat boyunca!
Daştan (10) her gün evde iki saat satranç antrenmanı yapıyor. Satrancı sıkıcı bulanlara kızıyor, “Çok eğlenceli bir spor” diyor.
Şanal (10) satrançtaki başarılarından sonra okulda da popülerliğinin arttığını söylüyor ve ekliyor: “Birinci sınıf öğrencileri benimle tanışmak için toplanıp sınıfıma geldiler. ‘Satranç şampiyonu sensin değil mi?’ diye sordular. Şanal satranç turnuvasından aldığı ilk para ödülüyle babasına bir cep telefonu hediye ettiğini anlatıyor.
Marandi (10) satranç oynamayı kreş öğretmeninden öğrenmiş. Anne ve babasının uzun süre bundan haberi olmamış. Ta ki yıllarca satranç dersi alan ve ödülleri olan kuzenini yenene kadar. Ailesi oğullarındaki satranç yeteneğini fark edince federasyonla iletişime geçmiş. Ve antrenörlerle çalışmalar başlamış. Marandi satranç oynamaya başladıktan sonra matematik dersinde daha başarılı olmuş: “Artık sınavlarda sınıftaki herkese fark atıyorum.”
Ahmet Olçum (12) babasının yönlendirmesiyle satranca başladığını söylüyor. “Satranç oynamak kadar turnuvalar nedeniyle gittiğimiz farklı ülkeleri gezmek de bana ilgi çekici geliyor” diyor.

Kasparov ile internette satranç oynamak isteyenler bu sitede buluşuyor
“Satranç oynayanların zekası açılır” diyen Ali Nihat Yazıcı yeni açtıkları online satranç akademisinde (www.satranc.org.tr.) satranç öğrenilebileceğini söylüyor: “Satranç bilenler bu adreste antrenman yapabilirler.” www.satrancoyna.com.tr ise dünyanın en büyük internet satranç platformu Playchess ile ortaklaşa hazırlanan bir site. Kasparov da bu sitede satranç oynuyor. Sitede kazandığınız maçlar dünya klasmanınızdaki sıralamanızı da etkiliyor.
Sayıları 220 bini aşan üyelerine yıllık abonelik ücreti ile hizmet veren Playchess, Türkiye’den bağlanan lisanslı satranç oyuncularına aynı hizmeti ücretsiz sunuyor. Siteden yararlanmak için İş Bankası şubesinden satranç lisansı çıkarmak gerekiyor. 

Son dönemde alınan bazı dereceler
Eray Dursun Bozoğlu / Avrupa Açık Satranç Festivali / 12 Yaş Altı / Beşincil Denizcan Temizkan / Avrupa 8 Yaş Altı Satranç Şampiyonası / Birinci
İzge Bayyurt / 5. Avrupa Açık Satranç Festivali / 8 Yaş Altı / İkinci
Cankut Emiroğlu / Avrupa Okullar Arası Bireysel Satranç Şampiyonası / 13 Yaş Altı / Üçüncü
Kübra Öztürk / Dünya Yaş Grupları Şampiyonası / 16 Yaş Altı / Dördüncü (1. ile eş puan)
Betül Cemre Yıldız / Dünya Yaş Grupları Şampiyonası / Gençler / Üçüncü
Emre Can / 10. Uluslararası Satranç Festivali Kapalı Büyük Usta A Turnuvası / Gençler / Birinci
Genç Milli Takım / 18 Yaş Altı Avrupa Takımlar Şampiyonası / Gençler / İkinci
Cemil Can Ali Marandi / 2006 3. Dünya Okullararası Şampiyonası / 9 Yaş Altı / Birinci
Kübra Öztürk / 2006 Avrupa Yaş Grupları Şampiyonası / 16 Yaş Altı / Birinci 

Denizcan Temizkan (en solda), okulda seçtiği satranç dersi sayesinde keşfedildi. Gençler kategorisinde yarışan Betül Cemre Yıldız (soldan ikinci) ve iki kere Avrupa şampiyonu olan Kübra Öztürk (soldan üçüncü) gelecekteki büyükusta adaylarımızdan. Garry Kasparov geçen yıl İzge Bayyurt’a (en sağda) Türkiye şampiyonu olduğu takdirde maç yapma sözü verdi.


“Daha önce kızlarda hiç başarılı isim yoktu”
Hüseyin Sakarya (Gazeteci-Fanatik)
Satranç 1980’lerin sonunda, 90’ların başında pejmürde, kimsenin ilgilenmediği bir spor dalıydı. Uzun yıllar Suat Atalık adından başka başarılı bir sporcu çıkmadı. Onu da Bosna Hersek’e kaptırdık.
2000 yılında başa geçen yeni federasyon toparlayıcı oldu, İş Bankası’nın sponsorluğu ile daha da güçlendi. Bildiğim kadarıyla, İş Bankası yılda bir milyon dolar kadar harcıyor bu spora.
Alttan gelen, şampiyonalarda dereceler yapan çocuklar ileride büyükusta olmaya aday. Eskiden Türkiye’de büyük usta adayı yoktu. Özellikle kızlarda başarılı olan bir isim bulunmuyordu. Oysa Betül Cemre Yıldız ve Kübra Öztürk dünya şampiyonalarında üçüncülük ve dördüncülük dereceleri yaptı.

“Büyükustaların ayak seslerini duyuyorum”
Kahraman Olgaç (Satranç oyuncusu / Eski Satranç Federasyonu Başkanı)
Federasyon devlete bağlandıktan sonra, yani 1990’larda çocuklara satranç öğretmeye başladık. Federasyonun 2004 yılında özerkleşmesiyle ve Yazıcı’nın federasyon başkanı olmasıyla satranç okullarda okutulmaya başladı. Yazıcı bizden aldığı bayrağı çok yükseklere çıkardı. O, FIDE’nin asbaşkanı aynı zamanda. Geçmişte attığımız tohumların şimdi meyvelerini topluyoruz.
Çocuklarımızın Avrupa ve dünyada aldıkları derecelerin ardı arkası kesilmiyor. Bilhassa kız sporcularda büyük ustaların ayak seslerini duyuyorum.
86 yaşındayım hâlâ milli takımda oynuyorum. Satranç, ölene kadar
yapılacak bir spor. 

“Bu başarı büyükler kategorisinde de sürse keşke”
Suat Atalık (Satranç oyuncusu)
Küçükler kategorilerinde Türkiye sadece satrançta değil, pek çok spor dalında çok başarılı. 8-18 yaş arasındakilerin katıldığı turnuvalarda dünyada söz sahibiyiz. Gönül ister ki bunun devamı gelsin... Satrançta son yıllarda bir hareketlilik göze çarpıyor ama bu başarı büyükler kategorisinde de sürse keşke. Mesela Kaya Çilingiroğlu golfle tanınır ya da başka şeylerle bilinir ama eskiden kendi yaş grubunda dünyanın en iyi yüzücülerinden biriydi. Ama şu anda yüzmedeki yeri nedir? Sıfır!
Son yıllarda bu spor dalında artan başarıda en önemli etken ailelerin tutumu. Ben küçükken aileler çocuklarına piano, yüzme, basketbol, futbol dersi aldırıyordu. Şimdiki aileler çocuklarının satranç oynamasını istiyor. Satranç okullara seçmeli ders olarak da girdi.
2000-2005 yılı arasında Bosna Hersek adına oynadım. O yıllar arasında Türkiye’de satrançta bir kıpırdanma oldu. 2005 yılında tekrar Türkiye adına oynamaya başladım.
Bu yıldan itibaren federasyon satranç oyuncularına maaşlı, kontratlı sporcu nosyonu getirdi. 

“Yeni sporcuların keşfedilmesine yardımcı olduk”
Suat Sözen (Türkiye İş Bankası Halkla İlişkiler Müdürü)
2007’de Dünya Yaş Grupları Şampiyonası Türkiye’de yapıldı. 2009’da aynı şampiyonaya ev sahipliği yapacağız. Dünya Satranç Federasyonu (FIDE) 2010’da Dünya Bayanlar Şampiyonası’nın Türkiye’de yapılmasına karar verdi. Federasyonun söylediğine göre bir finans kurumu olarak satranç federasyonuna destek veren tek kurumuz. Bu yönden de Türkiye onlara cezbedici geliyor. Farklı ülkelerde yaptıkları toplantılarda Türkiye’deki sponsorluk sistemini tanıtıyorlar.
Bu sponsorluk bizim için Türkiye’de eğitime verilmiş bir destek. Yaptığımız işbirliği ile satranç sporunun okullarda yaygınlaşmasına ve yeni sporcuların keşfedilmesine yardımcı olduk. Satrancı tabana yaydıkça başarılı satranççılarımızın sayısı artacak. Başarılı kuşaklar yetişiyor. Önümüzdeki yıllarda daha çok şampiyon çıkacak, büyük ustalar artacak.
Satranca ilgi duyulması için sadece sponsorluk yapmıyoruz, satranç kitapları da çıkarıyoruz. 

“Hindistan, Çin, Rusya’ya ağzımızın suyu akarak bakıyorduk. Şimdi onlar kadar başarılıyız”
Ali Nihat Yazıcı (Satranç Federasyonu Başkanı)
Garry Kasparov 2004’te Türkiye’de bir basın toplantısında “Türkiye’den ne zaman bir Kasparov çıkar?” sorusuna “Onlar Türkiye’deler şu an. Ama ya satrancı bilmiyorlar ya da sizin onlardan haberiniz yok. Satranç tüm dünyadaki ülkelere eşit olarak dağıtılmış bir yetenektir. Önemli olan satranç dehalarını bulup onları eğitmektir” demişti.
Maalesef 2004 yılına kadar bu dehaları bulacak ve eğitecek olanaklara sahip değildik. Özerk değildik, antrenör tutamıyorduk. Maaş ödeyemiyorduk. 7 Mayıs 2004‘te özerkleştik. Hindistan, Çin, Rusya, Ermenistan’a bundan üç-dört yıl önce ağzımızın suyu akarak bakıyorduk. Şimdi onlar kadar başarılıyız. Çocuklarımızın büyümesini bekliyoruz ki, büyüklerde de derece yapalım.
Hatay’ın Samandağ ilçesinde, babası balıkçılık yapan, Denizcan Temizkan’ı seçmeli ders sırasında keşfettik. Yaratılıştan gelen bir satranç yeteneği var. Altı ay içinde Avrupa Şampiyonu oldu. Bu çocuk ve diğerleri ileride dünya büyükler şampiyonu da olabilir. 

“Kübra satrançtan kazandığı para ile ailesine ev aldı”

Kübra Öztürk gecekonduda oturan, Mamak’ta bir kardelendi. İki kere Avrupa Şampiyonu oldu. Mamak Belediyesi kentsel dönüşüm projesi çerçevesinde bundan iki ay önce evlerini yıkma kararı aldı. Babası triko işçisi, kazancı belli... Kübra ailesiyle sokakta kalacaktı. Bugüne kadar bizden aldığı parayla 10-15 milyar biriktirmiş, üzerine
biz de birşeyler koyduk, maaşını İş Bankası’na teminat koyduk, kredi aldı. Onunla babasını ev sahibi yaptı.
İnanılmaz bir jenerasyon geliyor... Bizim primadonna dediğimiz kaymak kategorimiz 11-13 yaş arasında ve 9 yaş altında. Onlara gece-gündüz eğitim veriyoruz, burs veriyoruz. Mesela Denizcan’ın artık eğitim ve maaş sorunu olmayacak. Ömrü boyunca bir satranç emekçisi olarak istihdam edilecek.
İş Bankası’nın 2005’te başlayan sponsorluğu bu spordaki yerimizi, alttaki sıralardan en üstteki sıralara taşıdı. 40 yılda gelebileceğimiz yere dört yılda geldik. 2004 yılına kadar dünya sıralamasında 70 ile 90 arasındaydık. Şimdi dünyanın en güçlü federasyonuyuz. 18 yaş altındaki her turnuvada mutlaka madalya alıyoruz. Dünyada, Avrupa’da korkulan bir ülkeyiz.
Milli Eğitim Bakanlığı da bize çok destek oldu, 2005’te satrancı okullara seçmeli ders olarak soktu. İş Bankası 1000’e yakın okula satranç sınıfları açtı. Bu, bizim Türkiye’de örtgülenmemizi sağladı. Aynı futbolda olduğu gibi tüm illerde alt yapı antrenörlerimiz var.