MHK İmparatorluğu! Vitor Melo Pereira'dan yeni yönetmelik

Türkiye Futbol Federasyonu, bundan yaklaşık bir yıl önce, Hakem Gelişim Direktörü sıfatıyla Vitor Melo Pereira’yı atadı. Daha önce Portekiz, Rusya, Yunanistan gibi ülkelerde hakemlik üzerine kafa yoran Pereira, belki sıfatında yer alan “gelişim” anlamında katkı sağlayamadı. Ancak, ülkesinde yer alan “Merkez Hakem Kurulu-MHK” talimatının kötü bir kopyasını Türkiye’nin hizmetine(!) sunmak için karşımızda...

Merkez Hakem Kurulu ile birlikte ortak bir çalışmayla hazırlanan 76 sayfalık “yönetmelik” taslağı, bir süredir ortalıkta dolaşmakta... Üstelik, TFF Yönetim Kurulu’nun 1 Haziran’da onayladığı, 1 Temmuz’da yürürlüğe gireceği şeklinde...

Türkiye Futbol Federasyonu’nun MHK dışındaki birimleri, bu talimatı henüz sahiplenmezken, gelin kısa kısa maddelerine bir göz atalım.

Yönetmeliğin sunumuna öyle bir giriş var ki, kimsenin itiraz etmeyeceği düzeyde:

Burada sunulan Hakemlik Yönetmeliği, Türk futbolunda hakemliğe yapılandırılmış ve şeffaf bir yaklaşım sağlamak için tasarlanmıştır. Bu yönetmelik, verimlilik, adalet ve sürekli gelişim ilkeleri üzerine inşa edilmiş olup, sağlam ve dinamik bir hakemlik sisteminin temelini oluşturmaktadır. Objektif kriterlere ve meritokrasiye (liyakata dayalı) odaklanan, iyi tanımlanmış bir performans değerlendirme sistemi tanıtılmaktadır.

Tanımlar kısmında ise geçmişte bulunmayan ve legalliği tartışma konusu olan “yabancı hakem” şöyle ifade edilmiş:

TFF üyesi olmayan, Hakemlik Yönetmeliği gereği Hakem lisansına sahip olmayan ve belirli bir yarışma için hakem listesinde yer almayan ancak yabancı bir dernek (federasyon) tarafından verilen lisansa sahip gerçek kişiyi...

Ardından maddelere geçelim:

MADDE 1: Yönetmeliğin Amacı

Bu yönetmeliğin amacı, hakemliği başka herhangi bir kamu veya özel kuruluştan tamamen bağımsız bir sistemde düzenlemek ve tüm hakemlik konularının tamamen kendi sorumluluğu altında olmasını sağlamaktır.

Buyrun, aylardır konuştuğumuz, Kulüpler Birliği’nin Danışma Kurulu diye tartıştığımız sistem, demek ki yalanmış. Ya da bu madde yalan...

MADDE 5: TFF/CRC’nin Oluşumu (Bu da MHK olmalı-Central Referee Committe)

TFF Yönetim Kurulu, ÇHS (Bu da MHK olarak algılanıyor ama açıklık yok) Başkanı olarak elit hakem geçmişine sahip eski bir hakemi atar.

Mevcut başkan, bu talimatın hazırlanmasında rol alan Ferhat Gündoğdu acaba elit bir hakem geçmişine sahip mi?

Seçim, atama, atamama, değerlendirme veya değerlendirmeme konularına ilişkin olarak TFF/ÇHS tarafından alınan kararlar nihaidir ve yerel, bölgesel, ulusal veya uluslararası düzeyde herhangi bir kamu makamı, organı veya mahkemesi önünde itiraz edilemez.

Bu şu demek, yaptığım atamalarda, değerlendirmelerde kimseye hesap vermem. Siz hakemler, gözlemciler, hiçbir yerde hak arama mücadelesine girmeyin.

MADDE 7: TFF/CRC üyesinin nitelikleri

ÇHS üyesi, en az 2 (iki) yıl eski hakem veya en az 5 (beş) yıl en yüksek Ulusal Kategoride eski yardımcı hakem olarak görev yapmış olmalıdır.

Bu madde ile hakemlik geçmişi olmayanların da atanma koşulu ortadan kalkmış oluyor.

MADDE 22: Hakemlik Bölümünün Oluşumu

TFF bünyesinde, münhasıran hakemlik konularıyla ilgilenen ve hakemlik ve işlevleri konusunda geniş deneyime sahip bir kişi tarafından yönetilen özel bir daire kurulur. Hakemlik Daire Başkanlığı, TFF’nin idari yapısının bir parçasını oluşturur.

Bu yönetim değil miydi, çift başlılık oluşturduğu gerekçesiyle Hakemlik Akademisi’ni kaldıran... Şimdi bu daireyi ne yapacağız. Ya da Daire Başkanı kim olacak? Belki de, bugünkü Hakem İşleri Koorndinatörlüğü’nün Portekizcesi!

MADDE 27: Maç Resmi Kategorileri

Hakemlik sistemi, ilçe/şehir müsabakaları kapsamında CJ, C7 ve C6 kategorilerine, bölgesel müsabakalar kapsamında C5 ve C4 kategorilerine, ulusal müsabakalar kapsamında C3, C2 kategorilerine ve profesyonel müsabakalar kapsamında C1 ve C1 Elit kategorilerine en alttan en üste doğru entegre olur.

Bugünkü talimatta bulunan aday, il, bölgesel, klasman veya üst klasman veya üst klasman elit hakeminden ne farkı var? Siyah yerine kara demek değişiklik mi?

MADDE 78: Maç Görevlisi ve Hakem Gözlemcisinin Uyumsuzluğu

Hakem ve yardımcı hakem, bir listeye dahil edildikten sonra ve müsabakalar başlamadan önce, TFF/CRC’ye yazılı olarak başvurarak belirli bir profesyonel veya ulusal veya bölgesel kulübün katıldığı maçları yönetmek istemediğini belirtme hakkına sahiptir ve bu nedenle ilgili görevlendirmelerden muaf tutulur.

Hakem bir kulübü istemiyor olabilir. Ama ya kulüp de onu istemiyorsa...

Çelişkiler yumağı

TFF ile davalık olan hakem ve gözlemcilerin avukatlığını yapan Halil İbrahim Atabay, taslak talimatın maddelerindeki sıkıntıları anlattı, çekincelerini dile getirdi.

Son dönemde hakem ve gözlemcilerin Türkiye Futbol Federasyonu ile yaşadığı hukuksal çekişmede birçoğunun avukatlığını üstlenen Halil İbrahim Atabay, yeni hazırlanan talimattaki çelişkileri dile getirdi.

Kendisi de eski bir hakem ve gözlemci olan Atabay’ın dikkat çektiği hususlar:

* “TFF/ÇHS tarafından alınan kararlar herhangi bir kamu makamı, organı veya mahkemesi önünde itiraz edilemez” deniyor. Oysa Anayasa’nın 36. ve 125. maddeleri uyarınca, “Herkes, yargı mercilerine başvurma hakkına sahiptir” ve “İdarenin her türlü işlem ve eylemine karşı yargı yolu açıktır.” Yönetmelikteki bu hüküm, yargı yolunu tümden kapatarak Anayasa’ya açıkça aykırıdır.

Ayrıca TFF Ana Statüsü’nde, “TFF’nin ve kurullarının kararlarına karşı Tahkim Kurulu’na başvuru mümkündür, Tahkim Kurulu kararları kesindir” demektedir. Yönetmeliğin o maddesi statüye de aykırıdır.

Taslak yönetmeliğin 11. maddesinde, “Aday hakem kurslarına katılabilmek için en az lise mezunu olmak gerekir” denmekte... Ayrıca 20/1 maddesinde de, “Hakemlerin dereceleri, performansları, fiziksel yeterlilikleri, gözlemci raporları ve ihtiyaçlara göre belirlenir” ifadesi kullanılıyor.

Hakemliğe girişte eğitim seviyesi tek başına ölçüt olarak konulurken, derecelerin belirlenmesinde “ihtiyaçlara göre” ifadesi öznellik içermektedir. Objektiflik ilkesine aykırı şekilde “ihtiyaca göre” değerlendirme yapılması, giriş koşulları ile performans kriterleri arasında çelişki yaratmaktadır.

Yeni yönetmelikte, “Hakem atamaları, atandıkları lig/maç sınıfına göre doğrudan TFF/MHK tarafından yapılır” ve Madde 6: “Atamalara karşı itiraz edilemez” ifadesi yer alıyor.

TFF’nin veya MHK’nin yapacağı atamaların tamamen denetime kapalı olması, objektiflik ve hesap verebilirlik ilkesine aykırıdır. Bu durum, şeffaflık iddiası ile itiraz edilemezlik arasında doğrudan çelişki doğurmaktadır.

Matematik formülleri gibi

Hakemler için hazırlanan yönetmelik ya da talimat ne derseniz adeta matematik formülleriyle dolu...
İşte birkaçı şöyle:

PERFORMANS DEĞERLENDİRME:

MPE =∑(ME*CA)+ DDf
(MPE: Maç başına performans, ME: Gözlemci notu, CA: Gözlemci katsayısı, DDf: Atamanın zorluk derecesi.)

GÖZLEMCİ KATSAYISI:

CA= AM / ATM

(CA: Gözlemci katsayısı, AM: Değerlendirilen her oyunda gözlemci notu, ATM: O yarışmadaki tüm gözlemcilerin toplam puanlarının ortalaması)

YAZILI SINAV:

VWT= (∑ B -∑ P)/n).

(VWT : Yazılı sınavın değeri, B: Testte verilen bonus, P: Testte atanan ceza, n: Bonus/ceza ile gerçekleştirilen test sayısı)

TOPLAM ÖDÜLLER:

TB =∑FT+ WT+ ET

(TB: Toplam bonus, ∑: Toplam, FT: Kondisyon testi, WT: Yazılı test, ET: İngilizce testi)

NİHAİ SIRALAMA:

FR= (∑ MPE ⁄ n)+ (∑ TB -∑ TP).

(FR: Son sıralama, ∑ MPE: Maç performansları değerlendirmesi toplamı, n: Değerlendirilen oyun sayısı, ∑ TB: Verilen toplam ikramiyelerin toplamı, ∑ TP: Verilen toplam cezaların toplamı)

Yorumculara engel

Talimatın 82. maddesinde hakemlerin işleyebileceği suçlar tanımlanırken, bir fıkra çok ilgi çekici:

Hakem veya eski hakem tarafından maç özetleriyle ilgili olarak sosyal medya da dahil olmak üzere her ne şekilde olursa olsun medyaya verilen yorumlar veya her ne şekilde olursa olsun tüm şampiyonalarda futbol kulüplerinin danışmanı olarak istihdam edilmesi. Bu durumlarda, söz konusu eski hakem hiçbir şekilde aktif hakemliğe geri döndürülemez ve futbol ve hakemlikle ilgili hiçbir idari organa üye olarak atanamaz.

Bunu şöyle yorumlamak gerek; bugün televizyonlarda hakem yorumcusu olarak görev yapan Mustafa Çulcu, Erman Toroğlu, Ahmet Çakar, Bülent Yıldırım, Deniz Çoban, Bahattin Duran artık MHK’da görev yapamayacak.

Portekiz ile aynı değil

Türkiye’de göreve başlayan Vitor Melo Pereira’nın ülkesinden getirilen talimatta, Portekiz ile Türkçeleştirilen arasında bir takım farklılıklar bulunuyor.

Orada MHK, üç bölüme ayrılıyor: Profesyonel, amatör ve sınıflandırma. Bizde ise sadece profesyonel ve amatör bulunurken, sınıflandırma bunların içinde eritilmiş durumda... Ayrıca, fiziksel ve yazılı testler ile gözlemcilerin yapacağı değerlendirmeler Portekiz’deki aslında daha ayrıntılı açıklanırken, buna bulunmuyor.

Üstelik bugünkü mevcut talimata göre yeni hazırlananda birçok flu nokta bulunuyor.