ABD; Fethullah Gülen Terör Örgütü ve PKK adına suç işlemek ve casusluk suçlamalarından yargılanan vatandaşı Pastör Andrew Brunson serbest bırakılmayınca, 2018 ağustos ayında iki yaptırım kararı aldı. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’ün “insan hakları ihlallerinden sorumlu oldukları” gerekçe göstererek, malvarlıklarını dondurdu.
Soylu; karar için “Amerika’da bir malımız var; FETÖ. Onu da orada bırakmayız. Alacağız!” dedi. Gül ise “Benim bu topraklarda yaşamak ve bu topraklarda ölmek dışında bir düşüm olmadı. ABD’de veya Türkiye dışında herhangi bir ülkede ne bir dikili ağacım, ne bir tek kuruş param da yoktur. Nasip olursa belki bir gün memleketim Gaziantep’te küçük bir zeytinlik alırım” cevabını verdi. Her iki bakanın da ABD’de malvarlığı yoktu. ABD elbette bunu biliyordu. Dolayısıyla, yaptırım olsa da, karar sembolikti.
Ayrıca; ABD Türkiye’den aldığı çelik ve alüminyumdaki gümrük vergisini iki katına çıkardı. 2017’de Türkiye’nin 9,5 milyar dolarlık toplam demir çelik ihracatında ABD’nin payı 1 milyar dolardı. Artırılan vergi Brunson tahliye olduktan sonra, Mayıs 2019’da eski oranına düşürüldü.
Bilinen yöntem
ABD Başkanı Donald Trump şimdi de ülke içinden ve dışından, DAEŞ ile mücadelede ‘ortağı’ SDG’yi yalnız bırakmakla, Rusya’nın sahada etkin olmasına yol açmakla suçlanınca Barış Pınarı Harekâtı dolayısıyla bir kez daha Türkiye’ye yönelik yaptırım kararlarının altına imza attı. Savunma Bakanı Hulusi Akar, Enerji Bakanı Fatih Dönmez ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun ABD’deki mal varlıklarının dondurulacağı, ABD ile herhangi bir mali işlem yapamayacakları ve ülkeye seyahat edemeyecekleri duyuruldu. Kurumsal olarak; Enerji ve Savunma Bakanlıkları da yaptırım listesine alındı. Çelikte gümrük vergisi tekrar yükseltildi. 100 milyar dolar hedefli ticaret anlaşması görüşmeleri durduruldu. Oysa daha geçen ay; ABD Ticaret Bakanı Wilbur Ross o görüşmeler için, hem de 5 günlüğüne Türkiye’ye gelmişti.
Neden üç bakan?
Hükümet kaynakları; seçilen her isim ve kurum üzerinden Türkiye’ye ayrı bir mesaj verildiği görüşünde.
Yorumlar şöyle; Savunma Bakanı Akar ve İçişleri Bakanı Soylu, içerde ve dışarda Türkiye’nin terörle mücadelesiyle özdeşleşen iki isim. Kurum olarak Savunma Bakanlığı’nın listeye dahil edilmesi, savunma sanayi teknolojisinde Türkiye’nin kaydettiği gelişmeye, kendi ayakları üzerinde durabilme çabasına bir tepki.
Enerji Bakanı Dönmez’in ve bakanlığının seçilmesi için ise Suriye’ye değil, daha çok Doğu Akdeniz’e bakılması gerektiği vurgulanıyor. “Suriye diyorum ama sen Doğu Akdeniz anla” misali. Yaklaşık 10 gün önce; 19 yıllık Savunma İşbirliği Protokolü’nü yenilemek için Yunanistan’ın başkenti Atina’ya giden ABD Dışişleri Bakanı Pompeo, Türkiye’yi kastederek şöyle demişti; “Hiçbir ülke Avrupa’yı rehin alamaz. Türklere, yasa dışı sondajın kabul edilemeyeceğini söyledik. Faaliyetlerin yasal yürütüldüğünden emin olmak için gerekli diplomatik adımları attık ve atmaya da devam edeceğiz”. Yeterince çağrışım yapmadıysa; ABD Yunanistan-Mısır ve İsrail’in enerji işbirliğini de destekliyor.
Kaynaklar ticaret anlaşması görüşmelerinin durdurulması için ise, “Etkisi sadece psikolojik olur. Son dönemde gösterilen gayret bazı sektörlere moral vermişti, o kadar” yorumunda bulundu.
Yaptırım kararlarının ardından; Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın IMF-Dünya Bankası sonbahar toplantılarına gidişinin iptal edildiğine dair yorumlar yapıldı. Kaynaklar ise, Washington’daki toplantılara en başından bu yana Bakan Yardımcısı Bülent Aksu başkanlığında aralarında Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal’ın da yer aldığı teknik bir ekibin katılması kararı olduğunu, dolayısıyla bu isimlerin bildirildiği belirterek, “iptal” ifadesinin doğru olmadığını kaydediyor.
Ankara’da şimdi cevabı aranan başka bir soru var. Trump’un altına imza attığı yaptırım kararlarını ‘yetersiz’ bulan Kongre ve Temsilciler Meclisi daha sert yaptırımlar için girişimlerini sürdürüyor. 13 Kasım’a kadar, yani Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Trump ile görüşmesine kadar başka yaptırım kararları da çıkarsa, Washington ziyareti iptal olur mu, olmaz mı?
