Toplum sağlığı ve denetimsiz yapılar

İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesinde yeni kurulan Toplum Sağlığı Müdürlüğü çalışanlarıyla birlikte Basmane sokaklarını dolaştık. Kortijo mantığıyla hizmet veren avlulu avlusuz tek odalarda aynı tuvaleti ve mutfağı paylaşan göç yoluna çıkmış mülteci veya sığınmacı ailelerin yoksul yaşamlarını yakından gözlemledik. Bu insanların izbe mekânlarda kaçak otel ve pansiyonlarda sağlık sorunları yaşadıklarını özellikle cilt hastalıklarıyla karşı karşıya olduklarını gördük. Bölgedeki sağlık kuruluşlarından, muhtarlardan, otel ve pansiyon işletme-cilerinden ve kendilerinden bilgiler aldık.

Gördüğüm manzara bana birkaç yıl önce İsmet İnönü Kültür Merkezi’nde Aksel Bonfil’in senaryosunu yazıp sahneye uyarladığı “Avluya Düşen Yıldız” adlı kortijo kültürünü konu alan oyunu anımsattı. Oyunun konusu şöyleydi; Öğretmeni Lusi adlı öğrenciye “kortijo” yaşamını araştırma görevi verir. O da eskiden yoksul Yahudilerin yaşadığı avluda araştırma yapar. Avlunun yeni kiracıları buradaki geçmiş yaşamdan haberdar değildir. Tesadüfen kortijonun duvarında açılan bir oyuktan eline bir günlük geçer. Oyuncular, bu günlükten yola çıkarak kortijoda yaşananları canlandırmışlardı.

Kortijoların restore edilip kent kültürüne kazandırılması girişimleri içerisinde olmuş bir kentli olarak oyunun etkisi altında kalmıştım.

Günümüzde ayakta kalmayı başarmış kortijoların belgeselleri çekildi, üniversite öğrencilerine tez oldu hatta bazı öğrenciler projeleriyle ödüller kazandılar, usta fotoğrafçılar fotoğraflarını buralarda sergilediler. İzmir’in sosyal ve kültürel yaşamını renklendiren toplu yaşam alanları olan kortijolar zamanla yıkılıp iş yerine dönüştürülse de bu kez çok odalı eski İzmir evleri kortijo mantığıyla hizmet vermeye başladı.

Bir yazımda, “Kentler, insanlara güven ve moral vermeli” diye yazmış, Etiler Mahallesi’nde çok insanın yaşadığı eski İzmir evinden çıkan yangında hayatını kaybeden 20 yaşındaki Suriyeli genç kızı örnek göstermiştim. Gelir düzeyi düşük çaresiz insanlar nedense çöküntü alanı ilan edilen semtlerde barınıyorlar. Şimdiye kadar ortak hareket etme becerisi göstermeyen kurumlar dilerim çöküntü alanlarının iyileştirilmesi konusunda sorumluluklarını birbirlerinin üzerine atmadan yerine getirirler.

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin toplum sağlığıyla ilgili çalışanları, denetimsiz yapılarda yaşayan insanları yakından gördüler, doğrusu bu ilgiden umutlandım. Bundan sonra nasıl bir yol izlenecek, göreceğiz…