Annenin soyadı hakkı Yargıtay’dan döndü!

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, boşandıktan sonra velayeti alan annenin çocuğunun soyadını değiştiremeyeceğine karar verdi.
A.G. ile evlenen Z.S.İ.’nin 9 Eylül 2003’te F.M.G. isimli bir çocukları oldu. A.G. ile Z.S.İ. 19 Ocak 2009’da boşanınca çocuğun velayeti annesi Z.S.İ.’ye verildi. Anne Z.S.İ., ilköğretim öğrencisi olan çocuğu F.M.G’nin soyadının, kendi soyadı ile değiştirilmesine karar verilmesi için dava açtı. Ankara Batı 4. Asliye Hukuk Mahkemesi, çocuğun annesinin soyadı olan İ. soyadını kullanmasına hükmetti. Temyiz üzerine Yargıtay 18. Hukuk Dairesi, yerel mahkeme kararını bozdu.
Durumdan vazife çıkarma
Bozma kararında, Anayasa Mahkemesi’nin Soyadı Kanunu’ndaki “evliliğin feshi veya boşanma hallerinde çocuk anasına tevdi edilmiş olsa bile babasının seçtiği veya seçeceği soyadı alır” şeklindeki düzenlemeyi iptal etmesinin ardından bilhassa boşanmalar sebebiyle somut olayda olduğu gibi zaruri nedenlerle velayetin anneye bırakılması hallerinde velayet hakkına sahip annelerin çocuklarına kendi soyadlarını vermek için bir çaba içine girip bu tür soyadı değişikliği davalarını açtıklarına dikkat çekildi. Eşitlik ilkesine aykırılık nedeniyle iptal edilen kuralın günümüzde sadece bazı istisnai durumlarda uygulanabilmesinin söz konusu olduğunun AYM tarafından da kabul edildiği kaydedilen kararda, “Durumdan vazife çıkartarak ya da geçici elde edilmiş bazı hak ve imkanlardan yararlanarak kadın veya erkeğin kendi lehine bir üstünlük yarışına girmesine yasalar milli ve evrensel hukuk düzeni izin vermez” denildi.
‘Evlilerse mümkün değil’
AYM’nin, Medeni Kanundaki “çocuk, ana ve baba evli ise ailenin” soyadını taşıyacağı hükmünün anayasaya aykırı olmadığına karar verdiği, “evli değilse ananın” ibaresini ise baba lehine iptal ettiği hatırlatılan kararda şu ifadelere yer verildi: “Bir çocuğa soyadı verilmesi için o çocuğun doğum tarihinde annesi ile babasının evli olup olmadığına bakmak gerekir. Doğum gününde anne ve baba evli ise çocuk babanın, diğer bir anlatımla ailenin soyadını alacaktır. Çocuğun soyadı bu surette belirlendikten sonra onun soyadını velayet hakkına vesair nedenlere dayanarak değiştirmek Türk Medeni Kanununun 321. maddesindeki düzenleme karşısında mümkün değildir.”
Mahkeme bozma kararına direnince dosya Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’na geldi. Kurul, direnme kararını bozdu. Soyadının değiştirilmesi istenen F.M.G.’nin doğum günü olan 09 Ağustos 2003’te anne ve babasının resmen evli olduğu belirtilen kararda, “Çocuk evlilik içinde doğmuştur ve Türk Medeni Kanunu’nun 321. maddesine göre babanın soyadını almıştır. Sadece boşanma ve velayet hakkı anneye çocuğun soyadı değişikliği için dava açma hakkı vermez” denildi.