Çocuk İsimleri Sözlüğü

***Son yıllarda yayıncılık alanında moda olan kitaplar arasında, başı "Çağdaş Çocuk İsimleri Sözlüğü" çekiyor. Farklı isimlerde de olsa genellikle kitapların çoğunun adı şöyle: "İsimler Sözlüğü", "Bebek İsimleri Sözlüğü", "Çocuk İsimleri", "Ansiklopedik İsim Sözlüğü", "İsim Sözlüğü" gibi. Yeni doğan her çocuğa isim koymak insanlık tarihinin çok eski bir geleneği ve gereksinimi. Toplum yaşamımızda da bir gereklilik. Cemal Şener, Kare Yayınları'ndan çıkan "Çağdaş Çocuk İsimleri Sözlüğü" adlı kitabına şöyle bir arka kapak yazısı yazmış: "Çocuğa verilecek olan ismin anlamı, onu taşıyan çocuğun kişiliğini, geleceğini, onun toplum içindeki başarısını ve yerini belirleyeceği için, ebeveynler çocuğa verilecek isim konusunda çok dikkat ederler." Bu sözlerin, ebeveynlerle ilgili bölümü dışında hepsine katılıyorum. Ama ne yazık ki ebeveynler, bir çocuğun yaşamı boyunca üstünde taşıyacağı isimler konusunda gerekli özeni, dikkati göstermiyorlar. Seçici davranan anne-babaları, büyükbaba ve büyükanneleri bunun dışında tutuyorum. Ama büyük bir çoğunluk, çocuklarına isim koyarken gerekli titizliği göstermiyor; gelenek, görenek, inanç, ideal, moda çerçevesinde anlamlarını bilmedikleri, hatta bazıları sözlüklerde bile bulunmayan uydurma isimleri çocuklarına koyuyorlar. ***Her okul gezisinde bu konuda pek çok not alıyorum. Bunları, çocukları kıracağım korkusuyla bir türlü yazamıyorum. Özellikle moda isimler beni çılgına çeviriyor. Bir de bunların arkasına geçmişten gelen mesleklerden, lakaplardan kaynaklanan soyadları eklenince ortaya inanamayacağınız kadar komik, abes isim ve soyadları çıkıyor. Dedim ya, okurlarımı üzmek, onları kırmak hiç istemiyorum. İmza günlerinde özellikle bazı çocuklar isimlerini usulca kulağıma söylemek için özen gösteriyorlar. Bazıları yalnızca ismini yazmamı istiyor. Bir okurum, son okul gezilerimden birinde, "Yalvaç Abi, bu konuda kızlar çok şanslı. Evlenince soyadlarını değiştirebiliyorlar. Erkeklerin o şansı da yok!" dedi. Bir başkası, annesinin, "Babanı sevmeseydim, sırf bu soyadı yüzünden evlenmezdim!" dediğini söyledi. Bir başka aile, dedesi öldükten sonra soyadlarını değiştirmiş. ***Günümüzde çocuklara konulan isimlerin pek çoğu inanç kaynaklıdır. Bu yalnız bizde değil, bütün dünyada geçmişten bu yana isimler, dinler doğrultusunda şekillenmektedir. Hatta aynı isimler her yerde başka biçimde söylenmektedir. Örneğin İsa, İbrani dilinde İsak; Hıristiyanlıkta Jesus. İbrahim-Abraham, Meryem-Maria-Marianne, Musa-Mois-Mosses, Davut-Davide-Dave, Mikael-Miki-Mayk-Michel-Michelle, Cebrail-Gabriel, Yusuf-Jozef-Yosef, Yakup-Yakop-Jakop-Yako gibi. Bütün bu isimler aynı kişilerden yola çıkılarak konulmuştur. Bugün bizde de isimlerin çoğu Arap kaynaklıdır. Mehmet, Muhammet'ten Mehmet'e dönüşmüştür. Hatta bazı yörelerde Memo, Memik, Memiş gibi kullanımları da vardır. Mehmetçik sözcüğü de buradan türetilmiştir. Ahmet, Ali, Hasan, Hüseyin, Mustafa, Hayrullah, Abdullah, Abdulkadir, Süleyman, Yusuf, Kadir, Musa, İsa, Ayşe, Emine, Zeynep, Hanife, Fatma, Kezban gibi hepsi birer Arap ismidir. ***Bugün yine insanlar çocuklarına yeni yeni isimler koymaktadırlar. Hem de geçmişte olduğu gibi, anlamlarını hiç bilmedikleri isimler. Ya yakınlarından, ya da kulağa güzel geldiği için konulmuş isimler. Örneğin Zeyyat; zeytinyağı imal eden ya da satan kimseye verilen isimdir. Doktor, mühendis, öğretmen olacak bir çocuğa Zeyyat ismini koymanın ne anlamı vardır? Yine Kezban; aslında Keziban'dan türemiştir, yalancı anlamına gelmektedir. Bugün eskiye oranla az da konulsa Mahmûre; sarhoşluktan kaynaklanan sersemlik anlamına gelmektedir. İnsanlar neden çocuklarına, "Annemin adı, halamın adı," diye böyle bir isim takarlar?*** Okul gezilerimde de iyice anlıyorum ki, "İsimler Sözlüğü" kitapları yine de bir işe yaramıyor. Kızlara pembe, erkeklere mavi sayfalar ayrılsa da, kızına erkek ismi, oğluna kız ismi koyan pek çok yetişkin var. Geçtiğimiz yıl bir okulda çocuğun adı-soyadı Ümmü Gülsüm'dü. Ümmü Gülsüm, bugünkü kuşakların hatırlamadığı ünlü bir Arap şarkıcısıdır. Bu isim çocuğun gelişiminde ona nasıl bir yön verir ve neler kazandırır, bilemiyorum. Ebeveynlerinin de bildiğini sanmıyorum. yural@milliyet.com.tr Babune: Papatya. Baysu: Erkek savaşçı. Begüm: Hint prensesi. Diril: Pamuklu kumaş. Habebe: Su kabarcığı. Funda: Süpürgeotu, püskül. Mücella: Cilalı. Müyesser: Kolay bulunan. Ruhsar: Yanak. Saime: Oruç tutan. Sündüs: Değerli bir kumaş. Bican: Cansız. Cezzar: Kasap. Dilmaç: Çevirmen. Halit: Su yolunda ortak olan. Öcal: Öcünü al. Sait: Ses çıkaran. Sertel: Acımasız. Zaim: Kefil. Zeynel: Süslü olan kişi.