Bağımsız Kosova’ya uluslararası tescil

Balkanlar’da 2008 yılında bağımsızlığını ilan ederek bir ilke imza atan Kosova’nın statüsü Lahey’de bulunan Uluslararası Adalet Divanı (UAD) tarafından da onaylandı. Kosova’nın bağımsızlığını tanımayan ülkelerin başını çeken ve bu adımın, toprak bütünlüğünün “aleni ihlali” olduğunu savunan Sırbistan’ın, 2009’da Birleşmiş Milletler’e (BM) başvurması üzerine hazırlanan görüş, tavsiye niteliğinde ve herhangi bir bağlayıcılığı bulunmuyor. Ancak kararın Kosova’nın uluslararası sahnedeki yerini pekiştirmesi bekleniyor.

Diplomatik zafer
Yaklaşık bir yıl süren hazırlığın ardından tamamlanan görüşü açıklayan UAD Başkanı Hisashi Owada, uluslararası hukukta bağımsızlık ilanlarını yasaklayan bir kural olmadığını belirterek, “17 Şubat 2008 tarihli deklarasyon genel uluslararası hukuku ihlal etmedi” dedi. UAD, kararı 4’e karşı 10 oyla aldı. Toplam 15 yargıçtan oluşan UAD’da görüş için aleyhte oy kullanan yargıçların, Kosova’yı tanımayan Slovakya, Rusya, Çin ve Brezilya’dan olması dikkat çekiyor. UAD’ın görüşü, bağlayıcı olmamakla birlikte, bağımsızlık ilanından bu yana mümkün olan en fazla sayıda devlet tarafından tanınmak için mücadele eden Kosova açısından diplomatik ve hukuki bir zafer niteliğinde.

‘Asla tanımayacağız’
Kararın ardından Sırbistan Dışişleri Bakanı Vuk Jeremiç, “Kosova’nın bağımsızlığını asla, hiçbir koşulda tanımayacağız” dedi. Kosova Dışişleri Bakanı İskender Hüseyni ise, Sırbistan’a, “egemen devletler arası görüşme” çağrısında bulundu.
Karar, Washington tarafından memnuniyetle karşılanırken, Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, “Balkanlar’da istikrar ve barışın sağlanması yolunda tüm ülkeleri Kosova’yı tanımaya çağrıyoruz” diye seslendi. Avrupa Birliği (AB) de, Belgrad ve Priştine arasında arabuluculk önerisinde bulundu.

KFOR kalacak
NATO Genel Sekreteri Anders Rasmussen ise, organizasyona bağlı askerlerin (KFOR) bölgedeki görevlerini sürdüreceğinin altını çizdi. 1945’te oluşturulan UAD, BM yetkisi altında çalışıyor.

Yüzyıllardır paylaşılamadı
1389: Osmanlı İmparatorluğu, Sırpları yenerek Kosova’nın kontrolünü ele geçirdi.
1913: Sırplar, Balkan Savaşları’nda Kosova’yı geri aldı.
1946: Kosova, Tito Yugoslavyası’nın parçası haline geldi.
1974: Otonomi kazandı.
1989: Slobodan Mlioşeviç, otonomiyi kısıtladı.
1990: Kosovalı Arnavutlar, gizli referandumla bağımsızlık ilan etti.
1998: Miloşeviç, Kosova Özgürlük Ordusu’na yönelik operasyonlara başladı. Arnavut kökenli binlerce kişi öldü.
1999: NATO, Sırp güçlerine yönelik operasyon başlattı. 78 gün süren operasyonun ardından NATO önderliğinde, 31 ülkenin desteğiyle oluşturulan KFOR bölgeye yerleşti.
2007: BM Özel Temsilcisi Kosova’nın bağımsızlığını destekleyen bir rapor hazırladı.
17 Şubat 2008: Kosova, bağımsızlık ilan etti.
8 Ekim 2008: BM Genel Kurulu, Sırbistan’ın talebi üzerine Uluslararası Adalet Divanı’ndan Kosova’nın bağımsızlığıyla ilgili görüş istedi.

69
Kosova’yı bugüne kadar 69 ülke tanıdı. BM’ye kabul edilmesi için 128 ülkenin tanıması gerekiyor. Kosova, IMF ve Dünya Bankası üyesi.

ANALİZ
Domino etkisi yaşanmaz
Türkiye, çeşitli çevrelerin başından bu yana Kosova sorunu ile Kürt sorununu ilişkilendirme çabaları nedeniyle hep temkin düzeyi oldukça yüksek bir politika izledi. Gelinen aşamada ise, bu iki sorunu birebir ilişkilendirmenin mümkün olmadığı net şekilde görülüyor. Türkiye’nin, 2008’de Kosova’nın bağımsızlık ilanını tanıyan ilk ülkeler arasında yer alması da bu konuda bir çekincesi olmadığını ortaya koyan bir adım.
Kosova’yı tanımayan ülkelerin önemli bir bölümü ise, bölünme motifli sorunlar yaşıyor. İspanya’nın Bask ve Katalan bölgeleri, Rum Kesimi’nin ve Yunanistan’ın KKTC, Slovakya’nın Macar azınlık, Rusya’nın Çeçenistan, Gürcistan’ın Güney Osetya ve Abhazya, Çin’in Doğu Türkistan ve Tibet nedeniyle Kosova’nın bağımsızlığını tanımaması, “Bu örneğin yeni mikro devletler oluşturacağı” endişesinin güçlü olduğunu gösteriyor. Bununla birlikte, Kosova’nın bağımsızlık ilanının belli bir uluslararası desteği arkasına alarak tamamlanan bir sürecin sonucunda geldiği ve bugünkü uluslararası konjonktür dikkate alındığında, Kosova’nın bağımsızlığının UAD tarafından “tescil edilmesinin” yeni bağımsızlık ilanları konusunda domino taşı etkisi yaratma potansiyeli oldukça düşük. n GÜVEN ÖZALP Brüksel