Yılbaşı kutlaması bu topraklara ne zaman geldi?

Can Dündar'ın kendi portalında yer alan Noel ile ilgili bilgileri arşivimin bir kenarına not etmiştim. Sizlerle de paylaşmak istiyorum. * * *- Tarihte kayıtlı en eski yılbaşı festivali nerede kutlandı?Babil'in başkenti Babilon'da. Kalıntıları bugünkü Irak'ın Al-Hillah kenti yakınındadır. Yılbaşı, tohumların ekilmesiyle ürünlerin hasadı arasındaki devrin bitişini temsil ederdi. Babil'deki müzikli, danslı, kostümlü kutlamalar mart sonu başlar ve 11 gün sürerdi. Tarım tanrısı şerefine bol bol yiyecek ve şarap tüketilirdi.- O gece parti verip "daÇıtma" geleneÇi nereden geliyor?"Yeni dünya"ya varmadan önce Iroquoi yerlileri, mısırın olgunlaşmasını kutlayan bir festival düzenler, yenmemiş mısırlarla ev aletlerini büyük bir şenlik ateşinde yakardı. Bu, yeni bir yılın ve yeni yaşamın başlangıcı sayılırdı. Antropolog Sir James Frazer'e göre, "O gece kılık deÇiştiren kadın ve erkekler, karşılarına çıkan ne varsa paramparça ederek bir çadırdan diÇerine giderdi. İnsanlar o gece yaptıklarından dolayı sorumlu tutulmaz, izinli sayılırdı."- Neden yılbaşı gecesi gürültülü geçer?Avrupalı çiftçiler ürünlerini hastalıkla yok eden ruhları kovmak için korna ve davul çalardı. Çin'de Yang'ın yani "ışıÇın güçleri"nin, Yin'i, yani "karanlıÇın güçleri"ni yenmesi için yeni yıl gecesinde insanlar büyük zilleri birbirine vurur ve kestane fişekleri patlatırdı. (Kaynak: "Şeylerin Tarihi", Editör: Özcan Sapan, Çiviyazıları, 2004)* * *- Yılbaşında aÇaç süsleme geleneÇi nereden çıktı?Mezopotamya'dan... AÇaçları kutsal sayan Asurlular, özellikle yaprak dökmeyen ve hep yeşil kalan çam, servi gibi aÇaçları bereketin ve ölümsüzlüÇün simgesi sayar, onları süsleyerek inancını sergilerdi. Bu aÇaçların süslenmesinde kullanılan boÇa yumurtaları ise üretkenlik ve bereketi simgelerdi. Bu inanç daha sonra HıristiyanlıÇa geçti. Kentleşmeyle çevrede aÇaç kalmayınca kesilmiş aÇaçlar eve getirilerek mumlar ve yumurtalarla süslenmeye başlandı. Zamanla bunun yerini ampuller ve janjanlı süsler aldı. (Kaynak: Cenk Durmuşkahya, Celal Bayar Üniversitesi, Biyoloji Bölümü)- Osmanlı'da yılbaşına ilgi ne zaman başladı?1829'da... O yılbaşı İstanbul'daki İngiliz elçisi, Haliç'teki gemide büyük bir balo verdi. Baloya Osmanlı devlet adamları da çaÇrıldı. Davetliler sandallarla gemiye gidip sabaha kadar eÇlendi. Ertesi gün davete katılan Serasker Hüsrev Paşa, bu balonun "kâfir işi olduÇunu" ve "kaşık çatal gibi mekruh şeylerin kullanıldıÇını" söyledi. Ama İkinci Mahmut'a farklı konuştu. EÇlenceleri ballandıra ballandıra anlattıÇı gibi, bir de elmaslı çatal kaşık takımı armaÇan etti. - Müslüman halk yılbaşı kutlamaya ne zaman başladı?,Refik Halit Karay'a göre mütareke devrinde, beyaz Rus akını başladıktan sonra... Rumi takvimden miladi takvime geçilen 1926 yılının son günü cumaya denk gelince yılbaşı eÇlenceleri büyük ilgi gördü ve ilk kez o gece Elektrik İdaresi gece yarısı kentin ışıklarını bir dakikalıÇına söndürdü. Ama asıl yılbaşı çılgınlıÇı, 1931'de Teyyare Piyangosu'nun ilk özel yılbaşı çekilişi düzenlemesiyle başladı. (Kaynak: "Gökhan Akçura", "Yılbaşıdır Bunun Adı", Toplumsal Tarih Dergisi, 2004/12) Öncelikle yeni yılınızı kutlarım. Her şeyin gönlünüzce olmasını ve 2007'nin Türkiye için dalgalanmalardan uzak bir yıl olmasını dilerim. Halk arasında bir söz vardır. "Hatice'ye bakma, neticeye bak" diye... Yani önemli olan kazanmaktır; nasıl kazanıldıÇının hiçbir önemi yoktur. Gerçekten böyle midir acaba, kazanmak için kullanılan yol ve yöntemlerin hiçbir önemi yok mudur?Futboldan bir örnek verelim. Hakeme sezdirmeden, bilerek "elle gol atmak" ve bu golle de "maçı kazanmak" söz konusu olduÇunda halkın büyük bir bölümü bunu tepkiyle karşılar; ancak golü elle atan kişi ve kazanan takım taraftarları bu tip olayların "normal" olduÇunu, her zaman görüldüÇünü öne sürebilir. Bazıları "topun mu ele" yoksa "elin mi topa" vurduÇunu tartışmaya açabilir; hatta "elle gol atma" eylemini "işbitiricilik" olarak niteleyen ve bu kişilerin başka alanlarda da "işi bitirmesi" konusunda beklentiye girenler de çıkacaktır. Bazen de sahada alınan temiz ve net bir galibiyet masa başı oyunlarıyla yenilgiye dönüşebilir.* * *Özellikle politikada amaca ulaşmak uÇruna, ahlaka aykırı da olsa, her türlü davranışı hoş gören anlayış "Makyavelcilik" olarak adlandırılır. Niccolo Machiavelli 15'inci Yüzyıl'da yazdıÇı "Prens" adlı yapıtında "erdemli bir yolda yürümenin yıkım getirebileceÇini; kusurlu görünen bazı davranışlarınsa iyilik ve güvence saÇlayabileceÇini" savunur; "ahlak açısından yanlış olsa da, politika açısından doÇru olanın uygulanması gerektiÇini" söyler. ÖrneÇin "ahlak açısından cinayet" olan "rakiplerin öldürülmesi" eylemi bir prens için gerektiÇinde uygulanması gereken bir yöntemdir veya verilen söz kendine zarar verebilecekse, tutulmayabilir. İniş ve çıkışlarla dolu yaşamda kazanmak da vardır, kaybetmek de. Bir Meksika atasözüne göre "Ata binmeyi bilmek yetmez; kişi düşmeyi de öÇrenmelidir." Ancak elle atılan bir golle veya masa başı oyunlarıyla maÇlup olmak daha çok üzer insanı. Hile ile kazanılan zaferlerin foyası ise bir gün ortaya çıkar.* * *Halil Cibran'a göre "çekingen bir başarısızlık, yüzsüz bir başarıdan daha soyludur"; yani araç da amaç kadar önem taşır. Bazen kazanırken farkında olmadan kaybedebilir veya tam tersi kaybederken farkında olmadan kazanabilir insan. Kanımca gerçek anlamda kazanmak; tek bir hamlede rakibinin işini bitirecek bir yol varken, bunun etik olmadıÇını düşünerek kaybedebilmektir. Herkesin bayramını kutlar, yeni yılda saÇlık, mutluluk ve esenlikler dilerim. Kazanmak ve kaybetmek dsipahi@milliyet.com.tr