Salazar Başbakan oldu, Derviş’i ise göreceğiz

Salazar Başbakan oldu, Derviş’i ise göreceğiz
Vergi Dünyası / MUSTAFA ÖZYÜREK
2000 başından beri uygulanan, IMF destekli program çöktü. Borsa dibe vurdu, faizler fırladı, döviz yükseldi. Kriz kontrol altına alınamayınca, piyasalarda kaos başladı. Hükümete güven kayboldu. Kurtulabilmek için Dünya Bankası Başkan Yardımcısı Kemal Derviş göreve çağrıldı.
Derviş’in kendisine önerilen Merkez Bankası Başkanlığı ile yetineceği sanılıyordu. Ancak kendisi ekonominin patronluğunu istiyordu. Tüm ekonomik birimlerin bağlanacağı Devlet Bakanlığı’na gelmek istedi. ANAP ve MHP kendi kontrollerindeki birimleri bırakmadılar. Derviş DSP’ye bağlı birimlerle yetinmek zorunda kaldı.

Siyasete girecek mi?
Derviş’in politikaya gireceği, parti kuracağı, başbakan olacağı konularında çeşitli yorumlar yapılmaktadır. Derviş’in politik geleceğinin ne olacağını değerlendirirken, dünyada, benzer şekildeki uzmanların kader çizgisini araştırırken Salazar’la büyük bir paralellik gördük.
Portekizli siyaset adamı, ekonomi profesörü Antonia de Oliveira Salazar’ın göreve gelişi ve yükselişi ile Derviş’in gelişi arasında büyük bir benzerlik var. 1971’de, Dünya Bankası’nda görevli iken ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcılığı’na atanan Atila Karaosmanoğlu arasındaki paralelliği kamuoyu yakından biliyor. Burada bilinmeyen, Derviş’in siyasetteki geleceğinin ne olacağı.

Portekiz’e Salazar geldi
1920’li yıllarda Portekiz büyük bir borç yükü altındaydı. Savaş borçlarının tasfiyesi için Portekiz İngilizlerle müzakerelere başladı. İngiliz Başbakanı Churchill ile görüşmeler sonunda 23 milyon contos (Portekiz parası) üzerinde anlaşma sağlandı. Ancak bu tutar bile ödenemeyince, tütün tekelinin gelirleri İngilizlere devredildi.
Ayrıca Portekiz, Milletler Cemiyeti’nin Maliye Komitesi’ne başvurup 12 milyon contos istedi. Ancak komite ağır şartlar ileri sürdü. Portekiz gümrük gelirlerinin Milletler Cemiyeti’nin Maliye Komitesi’ne tahsis edilmesi istendi. Ancak, hükümet onur kırıcı şartları kabul etmedi.
Haziran 1926’da ekonomi ile ilgili görevlerin tümü Coimbra’da ekonomi profesörü olan Salazar’a önerildi. Yetki için anlaşma sağlanamayınca Salazar üniversitesine döndü.
1928’de Devlet Başkanı J. V. de Freitos, Salazar’ı tekrar göreve çağırdı. Devletin tüm gelir ve giderlerinin tam kontrolü Salazar’a bırakılmıştı. Diğer bakanların Salazar’ın onayını almadan harcama yapmaları yasaklanmıştı. Salazar, harcamaları kısarak, vergiler koyarak, bütçe fazlası oluşturdu. Fazla, kamu yatırımlarına, sosyal yardımlara, liman yapımına, eğitim konularına tahsis edildi. Borçlar azaldı, faizler düştü.
Salazar Portekiz dış açıklarına da çareler aramıştır. Portekiz Salazar’ın aldığı önlemler sayesinde 1929 - 1931 dünya ekonomik bunalımını diğer ülkelere göre daha az zararla atlatmıştır. Salazar vazgeçilmez bir kişi haline geldi, istemediği atamaları istifa tehdidi ile önledi.
Ekonomik sorunları çözmede gösterdiği başarı Salazar’ı 1932 yılında başbakanlığa taşımıştır. 1968 yılına kadar sürdürdüğü başbakanlık sırasında, İspanya iç savaşı (1936 - 1939) ile II. Dünya Savaşı sırasında tarafsız bir politika izledi.

Tek hakim oldu
Salazar rejimi faşist bir rejim olarak tanımlanmışsa da Salazar faşizme karşı çıktı ve 1930’larda Portekiz faşist hareketlerini ortadan kaldırdı. Salazar Eylül 1968’de felç geçirince Başkanlığa Marcelo Caetano getirildi.
Ekonominin içine düştüğü bunalım, 1928 yılında, pek az kişinin tanıdığı bir ekonomi profesörü olan Salazar’ı Ekonomi Bakanlığı’na getirdi. Bunalımı çözmede gösterdiği başarı onu 36 yıllık sürede başbakanlığa taşıdı. Ve Portekiz’in tek hakimi olmasını sağladı.
Türkiye’de bugün büyük bir ekonomik kriz içinde. Krizi çözmesi için Salazar gibi bir ekonomi uzmanı olan Kemal Derviş göreve getirilmiş bulunuyor. Yılların kendisini nerelere taşıyacağını birlikte izleyeceğiz.



EKONOMİ